Huyền thoại cờ vua Liên Xô Boris Spassky qua đời ở tuổi 88

Liên đoàn gọi sự ra đi của ông là "một mất mát lớn cho đất nước", đồng thời khẳng định rằng nhiều thế hệ kỳ thủ đã học hỏi từ những ván cờ của ông.

Huyền thoại cờ vua Liên Xô Boris Spassky. Ảnh: W. Punt

Một trong những người đầu tiên bày tỏ sự tiếc thương là đại kiện tướng Liên Xô Anatoly Karpov. Ông nói với hãng thông tấn nhà nước TASS: "Ông ấy luôn là một trong những thần tượng lớn nhất của tôi".

Spassky được nhớ đến nhiều nhất qua cuộc đấu tay đôi với kỳ thủ người Mỹ Bobby Fischer vào năm 1972, một cuộc đối đầu mang tính biểu tượng của sự cạnh tranh giữa Đông và Tây.

Cuộc đời Spassky đầy biến động, khi ông liên tục chuyển từ những trận đấu đỉnh cao với các kỳ thủ vĩ đại nhất sang những giai đoạn gần như biến mất khỏi công chúng.

Sinh năm 1937 tại Leningrad (nay là Saint Petersburg), Spassky sớm bộc lộ tài năng thiên bẩm khi trở thành nhà vô địch cờ vua trẻ thế giới và đạt danh hiệu đại kiện tướng trẻ nhất lịch sử ở tuổi 18.

Ông cho biết mình học chơi cờ từ 5 năm tuổi trong một trại trẻ mồ côi, sau khi cùng gia đình thoát khỏi Leningrad bị phát xít Đức bao vây trong Thế chiến II.

Sau chiến tranh, phong cách chơi tấn công không ngại hy sinh của ông được đồng nghiệp chú ý và nhà nước Liên Xô khuyến khích bằng học bổng và huấn luyện viên riêng.

Dù gây ấn tượng mạnh, Spassky lại bị lu mờ bởi Mikhail Tal, người được mệnh danh là "Ảo thuật gia Riga". Phải đến năm 1961, ông mới có màn trở lại ấn tượng khi vô địch Giải Cờ vua Liên Xô. Tám năm sau, ông đánh bại đồng hương Tigran Petrosian để giành chức vô địch thế giới.

"Tôi chưa bao giờ đặt mục tiêu trở thành nhà vô địch thế giới. Mọi thứ đến với tôi một cách tự nhiên. Tôi tiến bộ theo từng bước nhảy vọt", Spassky chia sẻ năm 2016.

Nhưng ông chỉ giữ danh hiệu trong ba năm. Năm 1972 tại Iceland, ông tham gia trận đấu quyết định sự nghiệp với Bobby Fischer, kỳ thủ thiên tài người Mỹ.

Với bối cảnh Chiến tranh Lạnh đang ở đỉnh điểm và Liên Xô thống trị cờ vua thế giới từ năm 1948, Spassky chịu áp lực phải giành chiến thắng trước đối thủ 29 tuổi lập dị Fischer, người không ngần ngại công khai chỉ trích các kỳ thủ Liên Xô.

Dù khởi đầu thuận lợi, Spassky dần mất lợi thế khi Fischer vùng lên mạnh mẽ và giành chiến thắng, chấm dứt chuỗi vô địch thế giới kéo dài của Liên Xô.

Mặc dù thất bại là cú sốc lớn với Moscow, Spassky lại cảm thấy nhẹ nhõm khi không còn phải gánh vác "trách nhiệm khổng lồ".

"Các bạn không thể tưởng tượng tôi đã nhẹ nhõm thế nào khi Fischer lấy đi danh hiệu của tôi. Tôi được giải thoát khỏi một gánh nặng rất lớn và có thể thở phào nhẹ nhõm", ông chia sẻ gần bốn thập kỷ sau đó.

Cuộc đấu huyền thoại thời Chiến tranh Lạnh đã truyền cảm hứng cho nhiều cuốn sách, phim tài liệu và tác phẩm điện ảnh. Nổi bật nhất là tiểu thuyết "The Queen’s Gambit" của Walter Tevis, được chuyển thể thành loạt phim đình đám của Netflix năm 2020.

Nhưng ngay sau thất bại, Spassky mất đi sự ủng hộ từ quê nhà. Bốn năm sau, năm 1976, ông chuyển đến Pháp sau khi kết hôn với một phụ nữ gốc Nga. Ông nhập quốc tịch Pháp vào năm 1978.

Spassky gần như biến mất khỏi công chúng trong nhiều năm, cho đến khi tái đấu không chính thức với Fischer tại Nam Tư năm 1992.

Những năm cuối đời của ông bị ảnh hưởng bởi bệnh tật và những mâu thuẫn gia đình bí ẩn.

Sau hai cơn đột quỵ, ông trở về Nga năm 2012 nhờ sự giúp đỡ của một nhà tài trợ, bất chấp sự phản đối của vợ và chị gái. "Tôi phải bắt đầu lại từ đầu, nhưng tôi không sợ hãi", Spassky nói trên truyền hình Nga khi trở về quê hương.

Vài năm trước đó, vào năm 2008, ông từng đến thăm mộ đối thủ cũ Fischer, người qua đời cùng năm và được chôn cất tại một nghĩa trang nhỏ ở Iceland.

Cao Phong (theo TASS, Sputnik)