Hướng tới nền nông nghiệp xanh: Ngành trồng trọt xác định chiến lược chuyển đổi

Lúa tươi vừa được thu hoạch. (Ảnh: Thanh Liêm/TTXVN)

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng vừa ký ban hành Quyết định số 4024/QĐ-BNNM phê duyệt Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050” nhằm phát triển ngành trồng trọt theo hướng phát thải thấp, sinh thái và hiện đại.

Trong đó, mục tiêu chung đề án đặt ra là nâng cao năng lực cạnh tranh, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, từng bước hình thành nền nông nghiệp sinh thái, hiện đại, phát thải thấp; trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển nông sản có trách nhiệm với khí hậu.

Phát triển theo hướng sinh thái, hiện đại

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh hiện nay, bên cạnh lúa gạo, nhiều nhóm cây trồng khác (như ngô, sẵn, đậu tương, rau màu, cây ăn quả) có tiềm năng áp dụng các giải pháp canh tác giảm phát thải nhằm giảm sử dụng phân bón, tăng hấp thụ carbon, cải thiện sức khỏe cho đất, bảo vệ môi trường, tiết kiệm tài nguyên và hướng tới sản xuất bền vững.

Tuy nhiên, các hoạt động canh tác giảm phát thải chủ yếu mới chỉ được thực hiện dưới dạng mô hình, dự án đơn lẻ, chưa có chương trình cấp quốc gia định hướng và hỗ trợ tổng thể, nên hiệu quả giảm phát thải chưa cao.

Trong khi đó, các thị trường tiêu thụ nông sản lớn trên thế giới đang có xu hướng siết chặt các yêu cầu liên quan đến phát thải carbon, chứng nhận bền vững, truy xuất nguồn gốc và bảo vệ môi trường. Do đó, việc chậm triển khai các chương trình sản xuất giảm phát thải có thể khiến nông sản Việt Nam gặp khó khăn trong xuất khẩu, giảm khả năng cạnh tranh...

Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2050,” trong đó đặt mục tiêu đến 2035, lĩnh vực trồng trọt phải góp phần giảm ít nhất 15% tổng lượng phát thải khí nhà kính so với năm 2020; xây dựng và ban hành nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho các sản phẩm.

Cũng theo đề án, mỗi tỉnh, thành phố phải triển khai ít nhất 1-2 mô hình sản xuất trồng trọt giảm phát thải có khả năng nhân rộng; thí điểm ít nhất 15 mô hình canh tác có khả năng phát triển tín chỉ carbon đáp ứng yêu cầu của các tổ chức quốc tế; xây dựng và ban hành ít nhất 5 gói kỹ thuật sản xuất giảm phát thải áp dụng cho cây trồng chủ lực; hình thành cơ sở dữ liệu phát thải trong trồng trọt kết nối đồng bộ với hệ thống đăng ký quốc gia.

Ngoài ra, nội dung đề án cũng dự kiến sẽ tổ chức đào tạo, tập huấn kỹ thuật, chính sách, nhận thức chung và công cụ đo phát thải cho tối thiểu 3.000 cán bộ kỹ thuật cơ sở, khuyến nông, nông dân, doanh nghiệp trên toàn quốc.

Tầm nhìn dài hạn đến 2050 còn tham vọng hơn. Đó là Việt Nam sẽ phát triển theo hướng phát thải thấp, sinh thái và hiện đại, trở thành trụ cột quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh của nền nông nghiệp. Toàn ngành phấn đấu 100% diện tích cây trồng chủ lực áp dụng quy trình canh tác bền vững.

Cùng với đó là hình thành cơ sở dữ liệu số hóa và phát thải trong trồng trọt, kết nối đồng bộ với hệ thống giám sát quốc gia; xây dựng và phổ cập nhãn hiệu “Phát thải thấp” cho và ngành hàng nông sản chủ lực.

Đề án cũng đặt ra mục tiêu Việt Nam sẽ trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển nông sản có trách nhiệm với khí hậu.

An toàn từ gốc, khẳng định vị thế trên thị trường

Để đạt được mục tiêu trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định hàng loạt nhiệm vụ cụ thể. Trước hết là chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt phù hợp với đặc điểm từng vùng sinh thái và trình độ canh tác của vùng.

Trong đó, nhiệm vụ trọng tâm là phát triển diện tích các cây trồng lâu năm có giá trị kinh tế cao vừa giúp tăng hiệu quả kinh tế, vừa hấp thụ carbon; chuyển đổi cây trồng trên đồng lúa nước kém hiệu quả sang cây trồng cạn khác có hiệu quả cao, kết hợp nuôi trồng thủy sản; nghiên cứu và phát triển mô hình “một vụ lúa - một vụ màu” nhằm nâng cao sức khỏe cho đất.

Nhiệm vụ thứ hai là phát triển và áp dụng các gói kỹ thuật trong sản xuất trồng trọt giảm phát thải. Các biện pháp được xác định gồm: Quản lý nước tưới; áp dụng hệ thống thâm canh cải tiến (SRI); giảm lượng phân bón vô cơ bằng cách tăng cường phân hữu cơ, vi sinh và phân chậm tan, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học bằng giải pháp sinh học.

Điều khiển thiết bị bay theo sơ đồ bố trí khảo nghiệm tại ruộng lúa. (Nguồn ảnh: TTXVN)

Công nghệ số cũng sẽ được đưa vào để giám sát độ ẩm đất; điều tiết nước, phân bón và thuốc; tăng khả năng tích trữ carbon trong đất.

Các nhiệm vụ tiếp theo của đề án là triển khai mô hình sản xuất trồng trọt giảm phát thải quy mô vùng và chuỗi giá trị. Các mô hình sẽ được tổ chức sản xuất theo chuỗi, có liên kết giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp. Những mô hình này vừa ứng dụng kỹ thuật phát thải thấp, vừa bảo đảm có cơ chế đo lường - báo cáo - thẩm định (MRV) theo tiêu chuẩn quốc tế.

Xác định nâng cao năng lực và chuyển đổi nhận thức, nhằm thay đổi hành vi sản xuất của nông dân; kết nối thị trường cho các sản phẩm phát thải thấp.

Ngoài ra, đề án cũng đưa ra các nhóm giải pháp để hiện thực hóa mục tiêu quan trọng trên. Trong đó, giải pháp chiến lược là hoàn thiện thể chế, chính sách và công cụ hỗ trợ. Theo đó, các văn bản pháp luật sẽ được rà soát, bổ sung, lồng ghép yêu cầu giảm phát thải vào chiến lược, quy hoạch và chương trình, đề án của ngành trồng trọt; xây dựng và triển khai các cơ chế chính sách ưu đãi tài chính cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Về khoa học, công nghệ và chuyển giao kỹ thuật, đề án đưa ra giải pháp tập trung nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo, cảm biến thông minh, nông nghiệp chính xác được ưu tiên để quản lý nước, dinh dưỡng và giám sát phát thải. Những sáng kiến như sản xuất than sinh học từ phế phụ phẩm, luân canh hợp lý, hay đưa bèo hoa dâu vào hệ thống canh tác cũng được khuyến khích nhằm tăng tích trữ carbon trong đất.

Giải pháp tiếp theo là tổ chức sản xuất và liên kết chuỗi giá trị; cải thiện nguồn lực tài chính, trong đó ngân sách nhà nước đóng vai trò “dẫn dắt” song song với huy động vốn xã hội hóa và tài trợ quốc tế; mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản phát thải thấp, trước hết ở những thị trường yêu cầu cao như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ.

Một nhóm giải pháp không thể thiếu được cơ quan quản lý xác định là tăng cường đào tạo, truyền thông và nâng cao nhận thức; tích hợp nội dung sản xuất giảm phát thải vào chương trình đào tạo nghề nông nghiệp, phổ cập kiến thức về tín chỉ carbon và nông nghiệp tuần hoàn.

Cuối cùng là hợp tác quốc tế và hội nhập. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tăng cường kết nối với FAO, WB, GIZ, JICA, UNDP, IFAD và nhiều tổ chức khác để tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, cũng như học hỏi kinh nghiệm quản lý; tham gia các diễn đàn và sáng kiến toàn cầu về nông nghiệp phát thải thấp, mở đường cho nông sản Việt khẳng định vị thế trên thị trường xanh./.

(Vietnam+)