Hướng đi nào cho chợ dân sinh trong thời đại số

Việc xây dựng và quản lý mạng lưới chợ hiệu quả đã đáp ứng nhu cầu mua bán, trao đổi hàng hóa trên địa bàn. Ảnh: V.T

Theo thống kê, Gia Lai hiện có 98 chợ (gồm 1 chợ hạng I, 12 chợ hạng II, 78 chợ hạng III và 7 chợ tạm). Hệ thống bán lẻ hiện đại phát triển với 28 siêu thị (2 siêu thị hạng II, 26 siêu thị hạng III), phân theo loại hình kinh doanh có 13 siêu thị chuyên doanh, 15 siêu thị tổng hợp; 1 trung tâm thương mại, 236 cửa hàng tiện lợi, 1.085 cửa hàng chuyên doanh và 8.844 cửa hàng tạp hóa, thực phẩm truyền thống.

Tình hình phát triển mạng lưới chợ đã có những chuyển biến tích cực; công tác quy hoạch, phát triển các điểm chợ tiếp tục được rà soát, bảo đảm việc xây dựng và quản lý mạng lưới chợ hiệu quả đáp ứng nhu cầu mua bán, trao đổi hàng hóa trên địa bàn. Một số địa phương như Kbang, Ia Grai đã kêu gọi xã hội hóa đầu tư xây dựng chợ mới, từng bước khai thác chợ đảm bảo hiệu quả. Ngoài các chợ được đầu tư nâng cấp, xây mới khang trang, thì hiện nay nhiều chợ dân sinh trên địa bàn đã xuống cấp, hạ tầng kỹ thuật lạc hậu, công tác phòng cháy chữa cháy, vệ sinh môi trường chưa đạt yêu cầu. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, vận hành và bán hàng của tiểu thương vẫn rất hạn chế, đặc biệt tại các vùng nông thôn, trong khi thói quen mua sắm của người dân đang dần thay đổi theo hướng hiện đại, dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt giữa chợ với hệ thống bán lẻ tiện lợi. Đây chính là những thách thức cần sớm tháo gỡ để phát triển mạng lưới chợ dân sinh.

Trung tâm thương mại chợ Ia Tô (xã Ia Tô, huyện Ia Grai) được đầu tư theo hình thức xã hội hóa. Ảnh: V.T

Theo Th.s Bùi Thị Xuân Hương-Giảng viên Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Thương mại (Bộ Công thương), chợ dân sinh vẫn giữ một vị trí không thể thay thế trong mạng lưới phân phối hàng hóa, nhất là tại các vùng nông thôn, miền núi, nơi mà hệ thống bán lẻ hiện đại chưa thể vươn tới. Chợ còn là không gian cộng đồng, nơi kết nối con người, lưu giữ những giá trị văn hóa đặc sắc của từng vùng miền. Tuy nhiên, trước làn sóng tiêu dùng dịch chuyển mạnh mẽ, chợ đang đứng trước những thách thức không nhỏ về mô hình vận hành, tính cạnh tranh và khả năng thích ứng. Trong bối cảnh đó, Nghị định số 60/2024/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển và quản lý chợ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-8-2024 là một động thái điều chỉnh chính sách quan trọng, nhằm khơi thông cơ chế, hoàn thiện phương thức quản lý, đồng thời tạo điều kiện để hệ thống chợ tiếp tục phát huy vai trò trong đời sống hiện đại. Tuy nhiên, để chính sách ấy thực sự đi vào cuộc sống, chợ cần được tiếp sức bằng những giải pháp đồng bộ, tư duy mới và cách làm phù hợp với thời đại số.

Bà Đào Thị Thu Nguyệt-Phó Giám đốc Sở Công thương cho biết: “Nhằm tập trung đẩy mạnh phát triển toàn bộ cơ sở hạ tầng thương mại trên địa bàn tỉnh, đẩy mạnh xã hội hóa trong đầu tư, khai thác hệ thống chợ, tạo điều kiện thuận lợi phát triển siêu thị, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng chuyên doanh, thời gian qua Sở Công thương đã phối hợp với Trường Cao đẳng kinh tế-kỹ thuật thương mại (Bộ Công thương) tổ chức một số chương trình đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực quản trị kinh doanh, năng lực quản lý trong công tác phát triển và quản lý chợ trên địa bàn tỉnh cho các đối tượng là những người làm công tác quản lý thương mại tại các địa phương, người quản lý chợ trên địa bàn tỉnh, nhằm hiểu rõ hơn về mục tiêu, định hướng trong chương trình phát triển thương mại trong nước”.

Hiện nay, việc thu hút các hộ kinh doanh vào mua bán tại chợ đang gặp nhiều khó khăn. Ảnh: V.T

Ngày 23-11-2024, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 2772/KH-UBND triển khai thực hiện Nghị định số 60/2024/NĐ-CP nhằm cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp để hướng tới phát triển hệ thống chợ hài hòa giữa định hướng hiện đại hóa với bảo vệ các yếu tố văn hóa, lịch sử, truyền thống, đảm bảo phù hợp định hướng lãnh đạo, chỉ đạo về quản lý nhà nước đối với lĩnh vực chợ với mục tiêu xây dựng hệ thống chợ trên địa bàn tỉnh; nâng cao vai trò, chức năng, hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực chợ.

Nghị định 60/2024/NĐ-CP có nhiều điểm nổi bật đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng quản lý và phát triển các chợ, đồng thời đảm bảo an toàn và lợi ích cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn còn có sự chồng chéo chưa được thống nhất như giao cơ quan có trách nhiệm quản lý nhà nước đối với tài sản kết cấu hạ tầng chợ, xây dựng các quy định về phát triển và quản lý chợ, chuyển đổi mô hình quản lý chợ...

Để chợ không bị loại khỏi guồng quay của thương mại hiện đại, cần có những giải pháp tổng thể, đồng bộ và thực chất hơn. Trước hết, việc rà soát, quy hoạch lại hệ thống chợ cần dựa trên nhu cầu tiêu dùng thực tế của từng địa phương, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí. Bên cạnh đó, đối với những chợ đã hoạt động ổn định cần chú trọng cải tạo, nâng cấp hạ tầng, bảo đảm điều kiện vệ sinh, phòng cháy chữa cháy, tạo không gian mua bán văn minh, thân thiện với người tiêu dùng. Đồng thời, từng bước áp dụng các giải pháp chuyển đổi số vào hoạt động quản lý và giao dịch tại chợ như hỗ trợ thanh toán không dùng tiền mặt, quảng bá sản phẩm là những nhóm hàng thực phẩm đặc trưng của địa phương trên nền tảng online. Ngoài ra, việc xây dựng mô hình chợ đầu mối chuyên doanh, chợ thực phẩm an toàn, chợ du lịch kết hợp với dịch vụ trải nghiệm, ẩm thực... cũng là hướng đi khả thi, phù hợp với thị hiếu tiêu dùng hiện đại và nhu cầu phát triển du lịch cộng đồng.

VŨ THẢO