Hướng đi mới cho công nghiệp văn hóa

Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Nguyễn Hồng Hải đánh giá, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, công nghiệp văn hóa đã và đang trở thành một trong những ngành kinh tế sáng tạo có tốc độ tăng trưởng cao, đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam; đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Trong khi đó, du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa lại đang ngày càng được khẳng định là ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm và giữ gìn bản sắc dân tộc.

Ông Hải cho rằng, sự kết hợp giữa công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững chính là bước đi tất yếu để hình thành chuỗi giá trị mới, góp phần phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam.

Những tín hiệu tích cực từ thị trường thời gian gần đây cho thấy, khi công nghiệp văn hóa được lồng ghép vào hoạt động du lịch, hiệu quả mang lại khá rõ rệt. Năm 2024 và những tháng đầu năm 2025, chuỗi concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” tổ chức tại Hưng Yên và TP. Hồ Chí Minh đã thu hút lượng lớn khán giả, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ cho hình ảnh điểm đến. Sự kiện khiến nhu cầu dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận chuyển tăng đột biến, nhiều khách sạn và nhà hàng kín chỗ, doanh thu dịch vụ theo đó cũng cải thiện đáng kể.

Một số các địa phương khác đều có các sản phẩm lấy văn hóa làm hạt nhân phát triển, gây tiếng vang và thu hút lượng lớn khách du lịch như: Hà Nội với phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm, những tour đêm khám phá di sản như “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”, “Tinh hoa đạo học” tại Văn Miếu-Quốc Tử Giám; hay ở Quảng Nam là phố cổ về đêm với đèn lồng, các trò chơi dân gian, lễ hội ánh sáng và chương trình thực cảnh “Ký ức Hội An”...

Nhìn nhận tiềm năng du lịch văn hóa trong phát triển công nghiệp văn hóa của Việt Nam, PGS.TS. Phạm Trung Lương, Phó Chủ tịch Liên Chi hội Đào tạo Du lịch nhấn mạnh, Việt Nam được biết đến không chỉ là nơi có bờ biển dài, ấm áp quanh năm với nhiều cảnh quan thiên nhiên hấp dẫn và hàng trăm khu bảo tồn thiên nhiên, mà còn là đất nước có bề dày lịch sử hàng nghìn năm, nơi sinh sống của cộng đồng 54 dân tộc với hàng ngàn di tích lịch sử - văn hóa, kết tinh nên nền văn hóa giàu bản sắc.

Nhiều giá trị tự nhiên và văn hóa của Việt Nam đã được xác lập. Cho đến nay, Việt Nam là quốc gia nằm trong nhóm dẫn đầu về số lượng di sản được UNESCO công nhận. Đây là tiềm năng và lợi thế to lớn của du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa. Tuy nhiên, dù sở hữu nguồn tài nguyên văn hóa phong phú, song Việt Nam vẫn đang đối mặt nhiều hạn chế trong quá trình xây dựng, cũng như kết hợp công nghiệp văn hóa với du lịch. Đó là nền tảng dữ liệu còn phân tán, nhân lực sáng tạo thiếu chiều sâu, hạ tầng văn hóa chưa đồng bộ và tình trạng vi phạm bản quyền diễn ra phổ biến khiến nhiều sản phẩm khó nâng tầm giá trị. Cùng với đó, du lịch tại không ít địa phương vẫn thiếu sự liên kết với các ngành văn hóa - nghệ thuật, đầu tư cho công nghệ sáng tạo còn hạn chế. Trong khi việc đưa các giá trị văn hóa vào sản phẩm du lịch theo cách chuyên nghiệp, có chiều sâu vẫn chưa được khai thác đúng mức. Những điểm yếu này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hình thành thị trường văn hóa - du lịch bền vững đặt ra yêu cầu phải khắc phục để tạo bước chuyển mới.

Từ những hạn chế đó, nhiều chuyên gia nhận định rằng, hướng đi phù hợp là xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa gắn với chuỗi giá trị du lịch theo đặc trưng từng địa phương, dựa trên yếu tố bản sắc, sáng tạo và năng lực ứng dụng công nghệ số. Việc phát triển các loại hình sáng tạo như nghệ thuật biểu diễn, điện ảnh, thời trang, ẩm thực… sẽ tạo thêm chất liệu để hình thành sản phẩm du lịch mới; đồng thời giúp nâng cao khả năng tiếp cận thông qua chuyển đổi số và các nền tảng quảng bá hiện đại. Để thực hiện được điều này, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào hạ tầng văn hóa: từ nhà hát, rạp chiếu phim, trung tâm văn hóa đa năng đến không gian sáng tạo đạt chuẩn và đồng thời phát triển hạ tầng kỹ thuật số phục vụ kinh tế trải nghiệm. Trong quá trình đó, yêu cầu về bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực của hoạt động du lịch cũng được đặt ra như điều kiện then chốt, bảo đảm sự phát triển lâu dài của cả hai lĩnh vực.

Hồng Sơn