HTX Si Pa Phìn và bài học liên kết 'ba nhà' trong phát triển rau sạch vùng cao

Thực tiễn tại HTX Nông nghiệp Công nghệ cao Si Pa Phìn (xã Si Pa Phìn, tỉnh Điện Biên) cho thấy, mô hình liên kết “ba nhà” – Nhà nước, nhà khoa học và HTX/doanh nghiệp – chính là trục kết nối cốt lõi để biến tiềm năng vùng cao thành giá trị kinh tế bền vững.

Thúc đẩy sản xuất hiện đại

Si Pa Phìn là một vùng đất có độ cao, khí hậu trong lành, đất đai màu mỡ, rất phù hợp cho phát triển nông nghiệp sạch. Tuy nhiên, trong nhiều năm, lợi thế tự nhiên ấy chưa được chuyển hóa thành lợi thế cạnh tranh thực sự.

Sản xuất manh mún, phụ thuộc thời tiết, thiếu liên kết thị trường khiến nông nghiệp địa phương khó vượt qua ngưỡng tự cung tự cấp. Bước ngoặt chỉ xuất hiện khi tư duy sản xuất thay đổi, khi khoa học công nghệ và tổ chức sản xuất theo mô hình HTX được đưa vào làm “đòn bẩy” phát triển.

Ứng dụng công nghệ cao giúp HTX nâng cao hiệu quả sản xuất.

Cuối năm 2022, HTX Nông nghiệp Công nghệ cao Si Pa Phìn được thành lập với phương châm “An toàn – bền vững – hiệu quả”. Ngay từ đầu, HTX đã xác định rõ con đường đi không thể là sản xuất truyền thống, mà phải dựa trên nền tảng khoa học kỹ thuật và quản trị hiện đại.

Trên diện tích hơn 30ha, HTX tổ chức trồng các loại rau phổ thông như cải bắp, cải ngọt, su su, đồng thời phát triển các loại rau đặc sản bản địa như đậu răng ngựa, cải mèo. Toàn bộ quy trình sản xuất được kiểm soát chặt chẽ, từ khâu chọn giống, chăm sóc đến thu hoạch và sơ chế, hướng tới mục tiêu xây dựng thương hiệu rau sạch vùng cao.

Trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu đề ra, HTX Si Pa Phìn không đi một mình. Sự vào cuộc của Nhà nước thể hiện trước hết ở vai trò kiến tạo môi trường sản xuất. Chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn như Liên minh HTX tỉnh, Liên minh HTX Việt Nam đã hỗ trợ HTX trong tiếp cận đất đai, hạ tầng, tập huấn kỹ thuật, kết nối thị trường, đặc biệt là trong các chương trình cung ứng thực phẩm an toàn cho trường học trên địa bàn.

Sau hơn 1 năm triển khai, HTX Si Pa Phìn đã cung cấp đủ rau xanh cho các trường học trong huyện Nậm Pồ (cũ) và từng bước mở rộng ra thị trường toàn tỉnh, với sản lượng trung bình trên 3 tấn/ngày.

Song song với đó, yếu tố “nhà khoa học” được hiện thực hóa thông qua việc ứng dụng các quy trình canh tác hữu cơ, hệ thống tưới tự động, kiểm soát chất lượng nước tưới, phân bón và thời điểm thu hoạch. Các giống rau được lựa chọn đều có nguồn gốc rõ ràng, phù hợp điều kiện khí hậu vùng cao, được cung cấp bởi các đơn vị uy tín.

Quy trình thu hoạch được thực hiện vào sáng sớm hoặc chiều muộn để hạn chế mất nước, bảo toàn chất lượng. Rau sau thu hoạch được đưa ngay vào khu sơ chế đạt chuẩn vệ sinh, đảm bảo không tồn dư hóa chất và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường.

Đẩy mạnh chuỗi liên kết

Ở HTX Si Pa Phìn, tri thức khoa học không tồn tại như những khuyến cáo lý thuyết, mà được “đóng gói” thành quy trình, thành thói quen sản xuất mới của từng thành viên. Người nông dân không chỉ làm theo kinh nghiệm, mà từng bước tiếp cận tư duy sản xuất dựa trên dữ liệu, tiêu chuẩn và kiểm soát rủi ro, khẳng định giá trị cốt lõi của liên kết nhà khoa học với HTX.

Sự chủ động trong hợp tác đã mở ra không gian phát triển mới cho các HTX ở Điện Biên.

Trụ cột thứ 3 trong mô hình liên kết "ba nhà" là doanh nghiệp. Việc ngành nông nghiệp tỉnh Điện Biên chủ động mời gọi các doanh nghiệp công nghệ cao đến khảo sát, hợp tác đã mở ra không gian phát triển mới cho các HTX địa phương.

Chuyến làm việc của Công ty TNHH Niinuma Việt Nam là một minh chứng rõ nét. Doanh nghiệp này đã thống nhất đầu tư xây dựng hai nhà màng ứng dụng công nghệ nông nghiệp thông minh, được trang bị hệ thống giám sát môi trường, camera AI, thiết bị điều khiển tự động...

Sự xuất hiện của doanh nghiệp không chỉ mang theo vốn và công nghệ, mà còn mang theo tư duy thị trường, quản trị chuỗi giá trị và khả năng kết nối tiêu thụ. Đây là mảnh ghép quan trọng để HTX Si Pa Phìn không dừng lại ở sản xuất nguyên liệu, mà từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông sản.

Cùng với sản xuất, chuyển đổi số cũng đang trở thành một cấu phần không thể thiếu trong hệ sinh thái HTX tại Điện Biên. Nhiều HTX đã ứng dụng phần mềm quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, sử dụng mã QR, xây dựng fanpage, tham gia sàn thương mại điện tử.

Thống kê cho thấy đã có gần 500 sản phẩm nông, lâm nghiệp của tỉnh đã được đưa lên các nền tảng số, tỷ lệ doanh nghiệp và HTX nộp thuế điện tử đạt tới 97%. Những con số này cho thấy, chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời, mà đang dần trở thành công cụ thực tiễn để HTX nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong bức tranh đó, HTX Si Pa Phìn nổi lên như một hạt nhân kết nối. Không chỉ tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, HTX còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu giảm nghèo bền vững của tỉnh Điện Biên, nơi mỗi năm phấn đấu giảm từ 4% tỷ lệ hộ nghèo trở lên.

Khi sản xuất được tổ chức bài bản, có liên kết, có thị trường và có công nghệ, người nông dân vùng cao mới có cơ hội thoát nghèo bằng chính sức lao động và tri thức của mình.

Từ thực tiễn Si Pa Phìn có thể thấy rõ, liên kết “ba nhà” không phải là khẩu hiệu, mà là một cơ chế vận hành cụ thể. Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, tạo khung chính sách và hạ tầng; nhà khoa học cung cấp tri thức, công nghệ và quy trình; HTX và doanh nghiệp là chủ thể tổ chức sản xuất, đưa sản phẩm ra thị trường.

Khi ba trụ cột này gắn kết chặt chẽ, một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo HTX sẽ hình thành, đủ sức thích ứng với những biến động của thị trường và yêu cầu phát triển mới.

Việc này hoàn toàn tương đồng với tinh thần của Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Dựa trên tinh thần của Nghị quyết 57, khoa học công nghệ phải đi vào thực tiễn, lấy doanh nghiệp và HTX làm trung tâm đổi mới, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo và thúc đẩy liên kết, từ đó nâng cao giá trị sản xuất cho người nông dân, tạo động lực quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững.

An Chi