HTX nâng năng lực cạnh tranh từ sở hữu trí tuệ

Một doanh nghiệp cà phê cho biết đang có nhu cầu hợp tác với các đơn vị là HTX, hộ kinh doanh hoặc doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực cà phê, cụ thể cà phê Chồn để xuất khẩu.

Nhiều sản phẩm nông nghiệp chưa được bảo hộ

Tuy nhiên, yêu cầu trong hợp tác cũng rất rõ ràng về mặt pháp lý: phía bên cung cấp mặt hàng này phải bảo vệ độc quyền, có sở hữu trí tuệ; có giấy đăng ký kinh doanh (hộ kinh doanh cũng phải đáp ứng yêu cầu này); phải có giấy phép trang trại nuôi, bảo tồn động vật hoang dã chồn hương do Kiểm lâm cấp; tự công bố được chất lượng sản phẩm, có mã số, mã vạch truy xuất nguồn gốc, có giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm.

Rõ ràng, để hợp tác được với doanh nghiệp xuất khẩu, một trong những tiêu chí quan trọng đó là phải có đăng ký sở hữu trí tuệ. Bởi theo phía doanh nghiệp này, đã có tình trạng đánh cắp bản quyền đối với các sản phẩm nông sản, hàng hóa Việt Nam ở nước ngoài. Và hành trình để giải quyết được sẽ rất nhiêu khê. Do đó, ngay khi ở trong nước, sản phẩm cũng đã phải đăng ký sở hữu trí tuệ để hạn chế rủi ro trong xuất khẩu.

Đăng ký sở hữu trí tuệ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của HTX trên thị trường.

Bà Nguyễn Thị Thanh Truyền, đại diện HTX chăn nuôi thỏ Quảng Ngãi (tỉnh Quảng Ngãi), cho biết trong sản xuất kinh doanh, muốn hàng hóa ra thị trường được “thuận buồm xuôi gió” thì phải đăng ký theo các quy định để đảm bảo về mặt pháp luật cũng như bảo vệ chính mình. Ngoài mã vạch, công bố chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, ISO thì sở hữu trí tuệ cũng là một trong những yêu cầu HTX cần phải làm. Nếu không thì HTX sẽ rơi vào tình trạng sản phẩm bị làm giả, làm nhái gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu, sản phẩm của chính HTX.

Tuy nhiên, phần lớn HTX hiện nay chỉ tập trung vào việc hình thành sản phẩm, bán sản phẩm, kêu gọi vốn đầu tư…, trong khi nhiều HTX còn rất e dè về vấn đề sở hữu trí tuệ hoặc chưa thực sự quan tâm.

Có thể nói, việc tiếp cận những quy định trong Luật Sở hữu trí tuệ đối với các mô hình kinh tế tập thể không hề đơn giản. Nhiều HTX mong muốn lấy địa danh tại địa phương làm tên đăng ký thành lập và sử dụng tên thành lập để đăng ký nhãn hiệu cho dễ nhớ. Thế nhưng, theo Luật về sở hữu trí tuệ, tên địa danh chỉ được sử dụng để đăng ký nhãn hiệu dùng chung (chỉ dẫn địa lý, nhận hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể) cho các thành viên của một tổ chức tập thể đăng ký cho sản phẩm đặc sản, đặc trưng của từng vùng.

Không hoạt động dưới mô hình kinh tế tập thể nhưng Công ty TNHH Thương mại xuất nhập khẩu TBLAK (TP HCM) cũng phải mất một quãng thời gian gần 3 năm đăng ký. Đến tháng 2 vừa qua, thương hiệu FINO - Đổi mới nông nghiệp Việt, của đơn vị này mới được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ.

Đơn giản hóa thủ tục đăng ký

Rõ ràng, vẫn có những khó khăn nhất định trong quá trình đăng ký sở hữu trí tuệ. Nhưng xét về mặt kinh doanh, giới chuyên gia cho rằng, các HTX vẫn cần đăng ký sở hữu trí tuệ thương hiệu sản phẩm ở Việt Nam và sau đó là đăng ký tại thị trường xuất khẩu nếu muốn đưa hàng hóa ra nước ngoài. Tất nhiên để làm được điều này thì cần phải tốn chi phí và thời gian nhưng giá trị nó mang lại rất lớn. HTX nên chú trọng điều này ngay khi bắt đầu sản xuất kinh doanh.

Việc sản phẩm được đăng ký sở hữu trí tuệ tức là được bảo hộ sẽ góp phần giúp HTX kiểm soát được chất lượng, có lợi thế cạnh tranh, thuận lợi đưa sản phẩm thâm nhập thị trường lớn.

Đặc biệt hiện nay, kinh doanh online, buôn bán trên các sàn thương mại điện tử phát triển nhanh chóng nên vấn đề làm giả, làm nhái hàng hóa diễn ra rất nhiều và khó kiểm soát. Ngược lại, người tiêu dùng hiện đã có phần “ngán ngẩm” những sản phẩm không có thương hiệu, không có giấy tờ, không được bảo hộ thương hiệu. Vì thế, chỉ có chất lượng mới là bước đi bền vững của các HTX.

Ngay cả các KOL, KOC nổi tiếng nhưng bán hàng kém chất lượng hiện cũng bị người tiêu dùng tẩy chay. Và đó chính là quy luật tất yếu để thanh lọc những KOC, KOL và cả những sản phẩm kém chất lượng, không có giấy phép, không đăng ký sở hữu trí tuệ.

PGS. TS Phạm Văn Cường, Phó Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết vấn đề quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn nhiều bất cập, làm cho các mặt hàng nông sản, hàng hóa khó cạnh tranh trên thị trường.

Một trong những lý do hiện nay là do chính nông dân, HTX chưa hiểu rõ về việc xác lập quyền sở hữu trí tuệ nên thường không nắm được những vấn đề cơ bản của sở hữu trí tuệ như quyền sở hữu trí tuệ, cách thức đăng ký-quản lý và phân chia lợi nhuận từ việc thương mại hóa sản phẩm được đăng ký…

Ngay như thủ tục để xây dựng nhãn hiệu mang địa danh hiện nay cũng khá phức tạp nên cần phải có cơ quan quản lý, đơn vị hỗ trợ đồng hành hướng dẫn, giải thích cho các HTX trong quá trình làm hồ sơ, hoàn thiện giấy tờ cũng như quy trình sản xuất để nâng mức độ đăng ký sở hữu trí tuệ trong khu vực kinh tế tập thể, HTX nói riêng và tại Việt Nam nói chung.

Hiện, các nước trên thế giới rất quan tâm đến sở hữu trí tuệ. Trung Quốc là nước dẫn đầu về lượng bằng sáng chế trên thế giới với số lượng cấp khoảng 1,6 triệu bằng, Mỹ là khoảng 300.000 – 350.000 bằng, Nhật Bản vào khoảng 200.000 bằng.

Như vấn đề nghiên cứu giống cây trồng của Trung Quốc, nước này rất chú trọng đến việc đăng ký sở hữu trí tuệ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Bởi nguồn giống được đăng ký sở hữu trí tuệ sẽ giúp giảm giá cây trồng và sản phẩm nông nghiệp trong nước, tận dụng nhu cầu tiêu thụ nông sản ngày càng tăng, từ đó thúc đẩy thương mại nông nghiệp quốc tế của quốc gia.

Anh Trần Trung Đức, Giám đốc HTX Chuối Viba (Hòa Bình), cho rằng ngoài việc cần có sự đồng hành hỗ trợ HTX tiếp cận các bước trong đăng ký sở hữu trí tuệ, thì việc các HTX, doanh nghiệp từ nhu cầu thực tiễn, đẩy mạnh việc đặt hàng các nhà khoa học trong nghiên cứu sẽ phần nào tăng được lượng sáng chế đi vào thực tiễn.

Hiện, nhiều nông dân, thành viên HTX cũng đã tự nghiên cứu, tạo được giống cây trồng mới, nhưng họ yếu về mặt tài chính và chuyên môn để đăng ký sở hữu trí tuệ. Do đó, khuyến khích nhà nông, thành viên HTX lai tạo các giống mới, nghiên cứu khoa học cần đi đôi với đơn giản hóa thủ tục đăng ký sở hữu trí tuệ ở Việt Nam.

Huyền Trang