Hợp lực để kiến tạo tương lai

Với nguồn lực linh hoạt, kinh tế tư nhân có thể đóng góp vào trùng tu, bảo tồn di tích, làng nghề truyền thống và di sản phi vật thể như lễ hội, nghệ thuật dân gian.

Và thực tế, nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã đầu tư vào bảo tồn di sản kết hợp phát triển du lịch và thương hiệu, góp phần giữ gìn giá trị văn hóa, đồng thời thúc đẩy kinh tế. Sun Group với Bà Nà Hills và Sun World Fansipan Legend không chỉ là điểm du lịch mà còn góp phần bảo tồn văn hóa, tín ngưỡng.

Vingroup đầu tư vào Grand World Phú Quốc, tái hiện làng nghề, chợ đêm, phố cổ, tạo trải nghiệm kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Lune Production đã thành công trong việc đưa nghệ thuật truyền thống lên sân khấu quốc tế với các chương trình như: À Ố Show, Làng Tôi, Teh Dar.

Ngoài các tập đoàn lớn, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng tham gia vào bảo tồn di sản thông qua sản xuất hàng thủ công, phục hồi trang phục truyền thống, tổ chức tour du lịch di sản hay đầu tư vào không gian sáng tạo. Điều này chứng tỏ kinh tế tư nhân không chỉ đóng góp vào các dự án lớn mà còn tham gia sâu rộng vào mọi khía cạnh của bảo tồn di sản.

Sự tham gia của khu vực tư nhân mang lại những tư duy mới, mô hình vận hành hiệu quả và cách tiếp cận sáng tạo, giúp di sản trở thành nguồn lực phát triển thay vì chỉ là “di tích bảo tàng”. Kinh tế tư nhân chính là cầu nối giúp di sản tiếp tục tồn tại trong đời sống hiện đại, mang giá trị thương mại, du lịch và giáo dục.

Nhiều quốc gia đã thành công khi huy động kinh tế tư nhân bảo tồn di sản. Pháp miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào di sản. Nhật Bản khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào bảo tồn di tích, phát triển du lịch bền vững; đồng thời thúc đẩy mô hình “One Village, One Product” (Mỗi làng một sản phẩm) để kết hợp bảo tồn nghề thủ công đi kèm với hiệu quả kinh tế. Hàn Quốc kết hợp di sản với công nghệ hiện đại, đưa văn hóa truyền thống vào phim ảnh, âm nhạc giúp di sản tiếp cận giới trẻ và quốc tế…

Trên cơ sở những thành công và bài học kinh nghiệm trong và ngoài nước, tại thời điểm này, để khu vực tư nhân trở thành đối tác chiến lược trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, như: có các chính sách minh bạch, thuận lợi để khuyến khích đầu tư tư nhân vào bảo tồn di sản; đơn giản hóa thủ tục liên quan đến trùng tu, quản lý di tích, phát triển sản phẩm du lịch văn hóa; nghiên cứu các chính sách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế đất, thuế giá trị gia tăng đối với các dự án bảo tồn di sản; tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi từ các quỹ văn hóa - sáng tạo; phát triển mô hình hợp tác công - tư đặc thù, trong đó Nhà nước đóng vai trò định hướng, cung cấp dữ liệu, đảm bảo an ninh văn hóa, còn doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng, dịch vụ, tổ chức sự kiện, phát triển sản phẩm văn hóa theo nguyên tắc đôi bên cùng có lợi.

Ngoài ra, cũng cần tổ chức các chương trình đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, kết nối mạng lưới và vườn ươm khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa - di sản, giúp doanh nghiệp khai thác di sản một cách bền vững và sáng tạo. Khuyến khích các sản phẩm du lịch trải nghiệm, trình diễn nghệ thuật, sản phẩm thời trang, nội thất, ứng dụng công nghệ… giúp di sản trở thành nguồn cảm hứng cho sáng tạo và phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, doanh nghiệp đầu tư vào di sản không chỉ vì lợi nhuận mà còn để khẳng định vai trò xã hội, nâng cao thương hiệu, gắn kết với cộng đồng. Ngược lại, cộng đồng cũng cần tham gia vào bảo tồn, hưởng lợi từ sự phát triển di sản.

Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa không chỉ là trách nhiệm của nhà nước mà cần sự chung tay của toàn xã hội, trong đó kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng. Việt Nam cần đổi mới tư duy, tạo cơ chế thuận lợi để khu vực tư nhân trở thành đối tác chiến lược trong công cuộc giữ gìn bản sắc dân tộc. Khi di sản được sống trong lòng xã hội hiện đại, tiếp sức bởi công nghệ và sáng tạo, chúng ta không chỉ bảo tồn quá khứ mà còn kiến tạo tương lai bằng chính những giá trị văn hóa của mình.

PGS-TS BÙI HOÀI SƠN

Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội