Hơn 90% vụ việc yêu cầu giám định quyền tác giả là các tác phẩm mỹ thuật ứng dụng

Tại Việt Nam, Trung tâm Giám định, Thông tin và Chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan trực thuộc Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) là cơ quan tham mưu cho công tác quản lý, thực hiện cung cấp dịch vụ công về hoạt động giám định, thông tin, truyền thông và chuyển giao, khai thác quyền tác giả, quyền liên quan.

Được thành lập từ năm 2016, Trung tâm có các nhiệm vụ trọng tâm chính như: Giám định quyền tác giả, quyền liên quan, thông tin về quyền tác giả, quyền liên quan và chuyển giao về quyền tác giả, quyền liên quan.

Trong đó, nhiệm vụ quan trọng nhất là chủ trì thực hiện các hoạt động về giám định. Các hoạt động này cụ thể gồm các việc như: Tiếp nhận và thực hiện giám định quyền tác giả, quyền liên quan theo yêu cầu của các tổ chức, cá nhân. Hỗ trợ các tổ chức và cá nhân về chuyên môn trong công tác giám định quyền tác giả, quyền liên quan. Thực hiện lưu trữ, bảo quản, quản lý, khai thác mẫu vật, chứng cứ, tài liệu, hồ sơ giám định về quyền tác giả, quyền liên quan. Thực hiện các quyền và nghĩa vụ của tổ chức giám định quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định của pháp luật.

Giám định quyền tác giả, quyền liên quan là việc tổ chức, cá nhân có thẩm quyền sử dụng kiến thức, nghiệp vụ chuyên môn để đánh giá, kết luận những vấn đề có liên quan đến quyền tác giả, quyền liên quan theo yêu cầu của tổ chức, cá nhân theo yêu cầu giám định.

Hiện nay, Trung tâm Giám định, Thông tin và Chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan là đơn vị Nhà nước duy nhất thực hiện công tác giám định về quyền tác giả, quyền liên quan.

Trung tâm cũng được củng cố vai trò, vị trí trong việc giám định quyền tác giả tại Việt Nam khi Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Thông tư 07/2024/TT-BVHTTDL, ngày 01/10/2024, quy định định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ giám định, thông tin, truyền thông về quyền tác giả, quyền liên quan phục vụ công tác quản lý nhà nước. Thông tư có hiệu lực kể từ ngày 12/12/2024.

Xâm phạm bản quyền trở nên phổ biến do có sự hỗ trợ của công nghệ số

Qua thực tế hoạt động của Trung tâm Giám định, Thông tin và Chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan của Cục Bản quyền tác giả cho thấy, đơn vị nhận được nhiều quyết định về trưng cầu giám định của Tòa án, cơ quan cảnh sát điều tra.

Đối với những trường hợp này, Trung tâm đều có văn bản hướng dẫn để chuyển hồ sơ, quyết định trưng cầu giám định đến cơ quan có thẩm quyền xử lý, giải quyết. Tại Bộ VHTTDL, cơ quan này là Vụ Pháp chế, căn cứ theo các quy định của Luật Giám định tư pháp, Luật Sở hữu trí tuệ, Nghị định số 119/2010/NĐ-CP, Nghị định số 154/2018/NĐ-CP, Thông tư số 02/2019/TT-BVHTTDL quy định quy trình giám định tư pháp về quyền tác giả, quyền liên quan.

Về công tác giám định quyền tác giả, quyền liên quan trong thời gian qua, đơn vị đã tiếp nhận và giải quyết các yêu cầu về giám định, trong đó, các vụ việc giám định phổ biến tập trung ở đối tượng giám định là các tác phẩm mỹ thuật ứng dụng, chiếm đến hơn 90% các vụ việc giám định, như: logo, thiết kế mỹ thuật… Điều này cho thấy hành vi xâm phạm bản quyền trong lĩnh vực thiết kế mỹ thuật ứng dụng rất phổ biến. Tiếp đến là các vụ việc trong lĩnh vực âm nhạc, kiến trúc…

Một số loại hình giám định quyền tác giả, quyền liên quan hiện Trung tâm đang thực hiện như: tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình và tác phẩm khác được thể hiện dưới dạng chữ viết hoặc ký tự khác; Bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác; Tác phẩm báo chí; Tác phẩm âm nhạc; Tác phẩm sân khấu; Tác phẩm điện ảnh và tác phẩm được tạo ra theo phương pháp tương tự; Tác phẩm mỹ thuật; Tác phẩm mỹ thuật ứng dụng; Tác phẩm nhiếp ảnh; Tác phẩm kiến trúc; Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ.

Cũng theo quy định, đối tượng giám định quyền liên quan hiện nay gồm: cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa được bảo hộ nếu thuộc một trong các trường hợp được quy định rõ.

Tranh bị sao chép, bán công khai trên các trang thương mại điện tử

Nhu cầu giám định của các cơ quan, tổ chức, đơn vị khá đa dạng, nhưng về cơ bản đều chung mục đích là để giải quyết các vấn đề về pháp lý, kinh tế, thương mại như: tranh chấp quyền tác giả, quyền liên quan, khởi kiện các vụ việc dân sự liên quan, sử dụng trong việc hợp tác, các hợp đồng mà tài sản dùng để giao kết hợp đồng là quyền tác giả, quyền liên quan hoặc nhu cầu xác định có hay không sự sao chép, xâm phạm quyền để có phương hướng đàm phán, thỏa thuận hoặc thực hiện quy trình tố tụng dân sự của các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Bên cạnh đó, xuất phát từ yêu cầu của các cơ quan quản lý Nhà nước như các Sở VHTTDL/VHTT, các cơ quan thanh tra quyết định gửi trưng cầu giám định quyền tác giả, quyền liên quan tới Trung tâm đối với những vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết.

Thực tế, qua kết luận giám định sẽ giúp các cơ quan chức năng ra các quyết định hành chính kịp thời, chính xác và khách quan, đúng quy định của pháp luật.

Với mục tiêu tổ chức, triển khai và thực thi tốt hơn hoạt động giám định, trong thời gian tới, Trung tâm sẽ hoàn thiện thể chế về công tác giám định, trong đó sẽ tập trung hướng dẫn thực hiện Thông tư quy định về định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ giám định, thông tin, truyền thông về quyền tác giả, quyền liên quan mà Bộ trưởng Bộ VHTTDL vừa ký ban hành, phục vụ công tác quản lý Nhà nước

Trung tâm cũng sẽ phối hợp tổ chức các hội nghị chuyên đề về công tác giám định, tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ công tác giám định quyền tác giả, quyền liên quan nhằm nâng cao kiến thức, chuyên môn, nghiệp vụ cho những người làm công tác giám định.

Trước tình hình thực tế của công tác giám định, trong thời gian tới, dự báo nhu cầu giám định sẽ tăng lên, bên cạnh việc phản ánh các vụ việc xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan còn cho thấy ý thức và nhu cầu bảo vệ tác quyền của chủ sở hữu tác phẩm ngày càng cao. Do vậy, rất cần thiết phải thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý Nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan với Trung tâm Giám định, Thông tin và Chuyển giao quyền tác giả, quyền liên quan và các Sở VHTTDL/VHTT để từ đó nâng cao chất lượng công tác giám định quyền tác giả, quyền liên quan tại Việt Nam, nhằm bảo vệ một cách tốt nhất cho quyền và lợi ích chính đáng của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm./.

Thùy Linh