Hồi ức thanh niên xung phong trên tuyến đường 1C huyền thoại

Con đường 1C ra đời từ đó. Tuyến đường xuất phát từ các kho của R (Trung ương Cục miền Nam) ở Tây Ninh, Lộc Ninh và Campuchia, theo hành lang dọc hai bên đường biên giới Việt Nam - Campuchia rồi về các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang ngày nay.

Bà Lâm Thị Minh Tâm, nguyên Chủ tịch Hội Cựu TNXP thành phố Cần Thơ nhớ về quá khứ hào hùng cùng đồng chí, đồng đội

Lục lại ký ức về thời hào hùng của thanh niên xung phong (TNXP), ông Nguyễn Thái Thuận, nguyên cán bộ Khu đoàn, người có nhiều sách, tác phẩm viết về lực lượng TNXP bộc bạch: “Lực lượng TNXP Tây Nam Bộ thời đó được tổ chức và tập hợp hàng ngàn người trẻ. Họ đa số là con gái, chỉ một ít con trai, tuổi đời từ 15 đến 20, phần đông quê ở Cà Mau, Sóc Trăng, Rạch Giá, Trà Vinh và Cần Thơ”.

Đã hơn nửa thế kỷ, nhưng ký ức về thời “cơm gói mo cau, khăn rằng quấn cổ” vẫn in đậm trong ký ức bà Lâm Thị Minh Tâm, nguyên Chủ tịch Hội Cựu TNXP TP.Cần Thơ: “Từ kho, trạm của Đoàn 195 ở biên giới Campuchia, chúng tôi vận chuyển hàng qua Hà Tiên - Nam Thái Sơn - Ngọc Sơn - Tân Hội - Tân Kiểm - lộ Cái Sắn…”.

Bà Lâm Thị Minh Tâm, đồng đội mến gọi là Minh Tâm, lớn lên ở vùng đất Tân Ân, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau, vùng đất giàu truyền thống cách mạng (nay thuộc xã Tam Giang Tây, huyện Ngọc Hiển). Theo tiếng gọi của chính quyền cách mạng, năm 1967 bà gia nhập TNXP và bắt đầu cuộc hành trình trên tuyến 1C hào hùng. Dù miền quê bốn bề biển mặn, nhưng đến vùng Hà Tiên đôi lúc bà tưởng chừng không vượt qua được bởi sự khắc nghiệt.

Ảnh tư liệu về TNXP trên tuyến đường 1C - Nguồn: Internet

“Vận chuyển hàng hóa trên tuyến đường huyền thoại ngày ấy vô cùng gian nan. Mùa khô thì mình chắt chiu từng giọt nước ngọt, mùa mưa nước ngập mênh mông không biết đâu là đường. Trong khi đó, máy bay, tàu chiến của địch bắn phá liên tục và dữ dội. Nhưng TNXP vẫn cứ đi”.

Ông Nguyễn Thái Thuận, năm nay đã 84 tuổi, như người ghi lại nhật ký 1C kể: “Cho đến giờ tôi vẫn thán phục chiến sĩ TNXP. Đó cũng là động lực để tôi tiếp tục hành trình tìm gặp, ghi lại chân thực nhất từ lời kể của họ. Tôi vẫn xem và so sánh họ như những vì sao của đất anh hùng vậy. Như trường hợp chị Võ Thị Hồng, quê ấp Đất Cháy, xã Phong Lạc, huyện Trần Văn Thời (Cà Mau) được bộ đội Đoàn 195 trìu mến đệm cho tên “Hồng Cối” bởi chị là xạ thủ cối.

Đền thờ anh hùng liệt sĩ, LLVT nhân dân và TNXP hy sinh trên tuyến đường 1C tại huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang

Ngoài nhiệm vụ tải hàng, chuyển thương binh như các chị em khác, chị Hồng còn được Đoàn 195 dạy bắn pháo cối. Trận đầu, chị cùng đồng đội nện bọn địch co cụm ở kinh Vĩnh Tế 25 quả pháo. Kế đó bắn 30 quả đạn cối vào đồn Bẹm-So của Lon-Non. Trận Trà-Bung, Cà-Ly-Vong,… 17 ngày đêm chống chọi quân địch, tay chị vuốt đạn pháo vào nòng mà rớm máu”.

Còn nhớ lần gặp nhà thơ kháng chiến Nguyễn Bá, đã bước qua tuổi 85 nhưng khi nói về tuyến đường 1C huyền thoại và những chàng trai, cô gái TNXP, ông sốt sắng rồi ngân nga mấy vần thơ của người đồng đội - nhà thơ Lê Chí: “…Chúng tôi đi khi trời chưa gọi sáng/ Trăng mùng mười còn giỡn nước giữa đầm sen/ Vẫn cơm gói mo cau vẫn xuồng ba lá/ Vẫn chiếc bồng và khẩu súng yêu quen” (Trên một chặng đường dây - Lê Chí). Rồi ông lại hồi tưởng về những ngày tháng gian khổ, hiên ngang trên tuyến 1C.

Những quyển sách là tư liệu quý giá về con đường huyền thoại

“Những chuyện giản đơn nhất như sinh hoạt, cắt tóc cho nhau,… giờ ngẫm lại quá đỗi thân thương. Họ là như thế, ngọn nguồn sức mạnh trên những vần thơ, trang viết của chúng tôi cũng khởi nguồn từ đó”. Sau ngày giải phóng, nhà thơ Nguyễn Bá tiếp tục ý định ghi lại chân thực nhất về những người “Dệt chặng đường xuân” trên con đường huyền thoại. Để rồi vào năm 2021 tác phẩm bút ký “1C - con đường huyền thoại” ra đời, được Báo Cần Thơ chuyển tải đến đông đảo độc giả.

Cuối tháng 4.2024, niềm vui vỡ hòa với lực lượng TNXP tuyến đường 1C huyền thoại khi đền thờ anh hùng liệt sĩ, LLVT nhân dân và TNXP hy sinh trên tuyến đường 1C được khánh thành tại huyện Giang Thành (Kiên Giang). Công trình ngoài ý nghĩa thiêng liêng còn là niềm cổ vũ, động viên tinh thần, ý chí kiên trung của TNXP và là sợi chỉ đỏ nối mạch nguồn giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Khánh thành đền thờ anh hùng liệt sĩ hy sinh trên tuyến đường 1C

“Trong khoảng thời gian 10 năm chiến đấu, cùng lời thề “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, TNXP tuyến đường 1C huyền thoại phát huy cao độ tinh thần xung kích của tuổi trẻ yêu nước. Bằng tất cả ý chí, sức mạnh và lòng nhiệt huyết, mỗi thanh niên đã đem tuổi xuân của mình cống hiến vào sự nghiệp chống Mỹ cứu nước của toàn dân. Những người dệt nên “con đường huyền thoại” nay hầu hết ngoài tuổi 70 nhưng vẫn hoạt náo, hồn nhiên như thuở ban đầu”, bà Lâm Thị Minh Tâm nhớ lại.

Lê Phong Phú