Học sinh đi làm thêm và hệ lụy

Việc học vẫn là ưu tiên hàng đầu của học sinh - Ảnh: M.T

Phụ huynh ai nấy đều lặng đi trước thông tin này. Mọi người quá bất ngờ về kết quả học tập của con em mình. Càng không ngờ hệ lụy của việc làm thêm lại nghiêm trọng đến vậy. Thực tế một số học sinh phải làm việc đến 22 giờ mỗi ngày, thậm chí có em làm xuyên cả những ngày cuối tuần với lý do “muốn phụ giúp cha mẹ” hoặc “muốn có tiền tiêu vặt, tự lập”.

Tuy nhiên, sự “tự lập” này đang đánh đổi bằng sự sa sút về cả thể chất lẫn tinh thần. Suy giảm kết quả học tập là hệ lụy dễ thấy nhất. Làm việc đến khuya, thức khuya dậy sớm khiến học sinh mệt mỏi, thiếu ngủ, mất khả năng tập trung khi học. Thiếu thời gian làm bài tập, ôn bài, dẫn đến điểm số thấp, thậm chí mất động lực học tập. Làm việc trong môi trường áp lực khiến các em thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng, kiệt sức. Ngủ không đủ giấc, ăn uống thất thường dễ dẫn đến suy nhược cơ thể, rối loạn phát triển.

Tuổi học sinh lẽ ra là thời gian để khám phá bản thân, học hỏi, vui chơi lành mạnh và rèn luyện kỹ năng sống. Việc đi làm thêm sớm khiến học sinh mất dần sự hồn nhiên, niềm vui tuổi trẻ, thay vào đó là áp lực mưu sinh và sự mệt mỏi kéo dài. Một số em làm việc trong môi trường thiếu kiểm soát, dễ bị dụ dỗ, bóc lột hoặc thậm chí lôi kéo vào các tệ nạn xã hội. Có trường hợp học sinh vì mải mê kiếm tiền, dần lơ là học tập, bỏ học, sa vào con đường sai trái.

Tuy nhiên trong số đó có nhiều học sinh vì hoàn cảnh gia đình quá khó khăn, có nguy cơ phải nghỉ học nếu không tự lập. Một em học sinh lớp 11 tên T. tâm sự: “ Nhà em nghèo, ba mẹ làm lao động tự do, thu nhập bấp bênh. Từ hè năm lớp 10, em bắt đầu đi làm thêm ở quán trà sữa để phụ giúp cha mẹ tiền học phí và chi tiêu cá nhân.

Lúc đầu chỉ làm cuối tuần, nhưng sau này em làm cả buổi tối các ngày trong tuần, từ 18 - 22 giờ. Nhiều hôm tan làm, em về nhà là 23 giờ, ăn vội chén cơm nguội rồi lăn ra ngủ. Sáng hôm sau đến lớp đầu óc cứ lơ mơ, cô giảng gì cũng không hiểu, kiểm tra thì điểm toàn dưới trung bình. Nhiều người không hiểu, nói tụi em ham tiền, lười học.

Nhưng thật ra, em cũng muốn học giỏi, đi đại học, có việc làm ổn định. Chỉ vì hoàn cảnh gia đình đè nặng quá. Có lúc em nghĩ đến việc nghỉ học luôn để đi làm, đỡ gánh nặng cho ba mẹ, nhưng lại thấy tiếc”.

Cô Tr. H., giáo viên chủ nhiệm lớp 10, cho biết: “Nhiều học sinh đến lớp với đôi mắt thâm quầng, ngáp liên tục. Có em không đủ tỉnh táo để làm bài kiểm tra, chưa nói đến việc tiếp thu kiến thức mới. Tôi rất lo khi tình trạng này không còn là cá biệt mà trở thành phổ biến trong lớp”.

Thực tế, việc học sinh đi làm thêm không mới nhưng với mức độ và tần suất hiện nay khiến nhiều người phải suy nghĩ. Các công việc như phục vụ quán ăn, bán hàng, giao hàng... tuy mang đến cho các em khoản thu nhập nhưng thường kéo dài đến tối muộn, đòi hỏi sức lực và thời gian, trong khi học sinh vẫn đang trong độ tuổi cần được nghỉ ngơi, phát triển thể chất, tinh thần và tiếp thu tri thức một cách toàn diện.

Theo ông N.V.H., hiệu trưởng của một trường học trên địa bàn thành phố Đông Hà, việc học sinh đi làm thêm có thể chấp nhận nếu được quản lý tốt và giới hạn trong khuôn khổ hợp lý. “Cha mẹ và nhà trường cần phối hợp để hướng dẫn các em về giá trị của lao động, nhưng đồng thời cũng phải nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học tập và giữ gìn sức khỏe. Việc làm thêm chỉ nên diễn ra trong thời gian nghỉ hè hoặc với tần suất nhẹ nhàng, không ảnh hưởng đến học tập chính khóa”.

Vấn đề đặt ra là: Ai sẽ là người định hướng cho các em? Rất nhiều học sinh không được cha mẹ theo sát, thậm chí có phụ huynh còn khuyến khích con đi làm thêm sớm để “tự lo cho bản thân”.

Trong khi đó, nhà trường lại chưa có cơ chế cụ thể để kiểm soát hay hỗ trợ những em đang phải vừa học, vừa làm. Học sinh THPT là lứa tuổi đang hình thành nhân cách và chuẩn bị cho ngưỡng cửa trưởng thành. Nếu không được định hướng đúng đắn, các em có thể đánh mất tương lai chỉ vì những lựa chọn tạm thời.

Vẫn biết mục đích của việc làm thêm để học sinh trải nghiệm hoặc giảm bớt gánh nặng cho gia đình nhưng ở lứa tuổi của các em, việc học vẫn nên được ưu tiên hàng đầu. Nhà trường, phụ huynh và xã hội cần chung tay tạo ra một môi trường học tập lành mạnh, nơi các em được học, được nghỉ ngơi và phát triển đúng với lứa tuổi của mình trước khi quá muộn.

Minh Anh