Hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại

Toàn cảnh Phiên họp

Hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Dẫn độ, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang khẳng định, việc ban hành Luật Dẫn độ là hết sức cần thiết và phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm đẩy mạnh chiến lược hoàn thiện pháp luật, cải cách tư pháp và tăng cường hội nhập quốc tế nói chung cũng như lĩnh vực dẫn độ nói riêng.

Mục đích của việc xây dựng Luật Dẫn độ là hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các điều ước quốc tế về dẫn độ.

Luật Dẫn độ quy định nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự, thủ tục thực hiện dẫn độ và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước của Việt Nam trong dẫn độ. Luật Dẫn độ áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan đến dẫn độ với Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang trình bày Tờ trình

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết, dự thảo Luật Dẫn độ dự kiến gồm 04 chương và 45 điều, trong đó, sửa đổi 19 điều, bổ sung 10 điều và cắt giảm 01 điều so với Luật Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dẫn độ.

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, dự thảo Luật bổ sung điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, chuyển cơ quan quyết định việc áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Công an. Liên quan đến hồ sơ yêu cầu dẫn độ, dự thảo Luật quy định hồ sơ được lập bằng văn bản; cách thức chuyển yêu cầu dẫn độ được thực hiện qua kênh ngoại giao hoặc Cơ quan Trung ương về dẫn độ.

Về chi phí thực hiện yêu cầu dẫn độ, dự thảo Luật quy định trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu dẫn độ, Việt Nam chi trả các chi phí phát sinh từ thời điểm tiếp nhận người bị dẫn độ; trường hợp Việt Nam là nước được yêu cầu dẫn độ, Việt Nam chi trả các chi phí phát sinh đến thời điểm bàn giao người bị yêu cầu dẫn độ, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Chính phủ quy định chi tiết Điều này. Về kinh phí trong dẫn độ, dự thảo Luật quy định Ngân sách nhà nước bảo đảm cho công tác dẫn độ theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương điều hành Phiên họp

Liên quan đến dẫn độ có điều kiện, dự thảo Luật quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này. Trường hợp nước ngoài phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để Việt Nam đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài chấp nhận các điều kiện này. Chính phủ hướng dẫn chi tiết Điều này.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật bổ sung quy định về Cơ quan trung ương về dẫn độ và chức năng, nhiệm vụ của Cơ quan Trung ương trong hoạt động dẫn độ. Việc bổ sung quy định này là phù hợp với giải pháp 2 của Chính sách 3 trong Báo cáo đánh giá tác động của chính sách trong đề nghị xây dựng Luật Dẫn độ.

Rà soát, bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật

Thẩm tra dự án Luật này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) tán thành sự cần thiết xây dựng Luật và cho rằng nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, quy định của Hiến pháp, bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật, tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên và bảo đảm yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo thẩm tra

Đồng thời, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, bám sát quá trình sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan như Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự và một số dự án luật khác đang trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9 để kịp thời cập nhật, chỉnh lý dự thảo Luật bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.

UBPLTP cơ bản nhất trí với quy định của dự thảo Luật về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, nguyên tắc, ngôn ngữ, chi phí thực hiện yêu cầu dẫn độ, trình tự, thủ tục thực hiện dẫn độ, về từ chối dẫn độ cho nước ngoài…

Về áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ (Điều 5), UBPLTP tán thành việc quy định cụ thể các điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại và giao Bộ Công an quyết định việc áp dụng nguyên tắc này trong dẫn độ; trường hợp cần thiết, Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan trước khi quyết định. Có ý kiến đề nghị quy định theo hướng Bộ Công an cần lấy ý kiến Bộ Ngoại giao trong các trường hợp áp dụng nguyên tắc có đi có lại (không chỉ trường hợp cần thiết) để bảo đảm tính đầy đủ, thận trọng.

Các đại biểu tham dự Phiên họp

Liên quan đến dẫn độ có điều kiện (Điều 12), UBPLTP cơ bản tán thành với quy định của dự thảo Luật về việc trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này vì phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay, góp phần thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế về dẫn độ, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. Có ý kiến đề nghị làm rõ phạm vi những loại điều kiện mà Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ để tránh tùy nghi trong quá trình thực hiện.

Về trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ (Điều 33), UBPLTP cơ bản tán thành với quy định của dự thảo Luật và nhận thấy, đây là quy định mới nhằm nội luật hóa các cam kết của Việt Nam khi tham gia các điều ước quốc tế về dẫn độ, giải quyết các vướng mắc, khó khăn trên thực tế, bảo đảm việc thực hiện yêu cầu dẫn độ được hiệu quả, tránh trường hợp người bị yêu cầu dẫn độ bỏ trốn.

Tuy nhiên, Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành cũng chưa có quy định về bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ khi chưa có yêu cầu dẫn độ chính thức. Do đó, để bảo đảm tính thống nhất, UBPLTP đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung có liên quan của Bộ luật Tố tụng hình sự (cũng được trình Quốc hội tại Kỳ họp này). Có ý kiến cho rằng để phù hợp với phạm vi điều chỉnh của Luật Dẫn độ và đáp ứng yêu cầu thực tiễn cần quy định cụ thể ngay trong Luật này về thẩm quyền, trình tự, thủ tục bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ.

Bích Ngọc - Cao Hoàng - Vũ Hiếu - Thế Anh