Hoàn thiện cơ chế cho khuyến nông trong bối cảnh mới

Cán bộ khuyến nông cộng đồng kiểm tra tình hình sâu bệnh tại mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại xã Tân Hội (An Giang). Ảnh: Văn Sĩ - TTXVN

Trong tiến trình tái cơ cấu nông nghiệp và mô hình chính quyền hai cấp, hệ thống khuyến nông đang đứng trước yêu cầu kiện toàn tổ chức và cơ chế hoạt động. Đây là bước cần thiết để đồng hành cùng nông dân, hướng tới nền nông nghiệp xanh và bền vững.

Hiện cả nước đã thành lập 5.167 tổ khuyến nông cộng đồng với hơn 47.000 thành viên; trong đó, 26 tổ thuộc phạm vi thí điểm của trung ương, còn lại do các địa phương chủ động thực hiện. Theo ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, sau khi các tỉnh triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, hệ thống khuyến nông vẫn được duy trì và phát huy. Nhiệm vụ trọng tâm vẫn là bám sát nhu cầu thực tế của nông dân, khảo sát tình hình sản xuất, ngành hàng chủ lực, những khó khăn đang gặp phải. Từ đó tổ chức các lớp tập huấn ngắn hạn ngay tại xã, áp dụng phương pháp “cầm tay chỉ việc” kết hợp đào tạo trực tuyến để cập nhật kiến thức thường xuyên.

Đồng thời, lực lượng khuyến nông cộng đồng còn tổ chức nâng cao năng lực quản lý cho các hợp tác xã, đồng hành cùng chính quyền xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, là cầu nối giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp trong ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm.

Việc củng cố tổ chức, nâng cao năng lực khuyến nông cộng đồng, đồng thời huy động trí tuệ của giới chuyên gia thông qua mô hình câu lạc bộ sẽ góp phần đưa nông nghiệp vùng đất chín rồng phát triển theo hướng hiện đại, hội nhập và thích ứng tốt hơn với những biến động của thời gian tới.

Tuy nhiên, các địa phương cũng thẳng thắn chỉ ra không ít khó khăn. Sau khi sắp xếp, một số trạm khuyến nông bị dồn về trung tâm khu vực, khoảng cách địa lý khiến việc hỗ trợ trực tiếp nông dân còn hạn chế. Cơ chế, chính sách dành cho lực lượng khuyến nông cộng đồng chưa rõ ràng, chưa có nguồn lực ổn định để duy trì hoạt động. Mặt khác, nhân lực khuyến nông tại chỗ mỏng, thiếu chuyên môn sâu, trong khi nhu cầu tiếp cận công nghệ mới, kỹ thuật sản xuất thân thiện môi trường của nông dân ngày càng cao.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, hiện có trên 2.700 hợp tác xã nông nghiệp, với 21 liên hiệp hợp tác xã. Tổ chức kinh tế tập thể này đóng vai trò trung tâm của liên kết chuỗi giá trị. Tuy nhiên, các hợp tác xã nông nghiệp vẫn còn nhiều hạn chế về năng lực quản trị, số hóa, nguồn lực và tiêu chuẩn hóa sản phẩm.

Nguyên nhân xuất phát từ quy mô sản xuất nhỏ lẻ, phân tán, liên kết chuỗi giá trị còn lỏng lẻo, giá cả, thị trường không ổn định. Bên cạnh đó, chất lượng vật tư đầu vào vẫn chưa bảo đảm, dẫn đến việc quản lý xuất xứ sản phẩm hàng hóa chưa chặt chẽ, tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch của nông sản vẫn ở mức cao.

Đặc biệt, phần lớn nông sản xuất khẩu của Đồng bằng song Cửu Long chưa xây dựng được thương hiệu riêng, thiếu logo và hệ thống nhận diện đồng bộ.

Vì vậy, sau khi cả nước thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, hệ thống khuyến nông cũng đứng trước yêu cầu phải tổ chức lại để thích ứng với cơ cấu tổ chức mới và nâng cao năng lực, đồng hành cùng hợp tác xã nông nghiệp.

Sau hợp nhất, hệ thống khuyến nông tại các địa phương đang thực hiện theo hai hướng. Một là thành lập trung tâm khuyến nông và dịch vụ nông nghiệp (thuộc sở nông nghiệp và môi trường); trong đó, các trạm chuyên ngành gồm khuyến nông, trồng trọt và bảo vệ thực vật, thủy sản được hợp nhất vào trung tâm này. Hai là thành lập các trạm khuyến nông cấp khu vực. Cả hai phương án sắp xếp trên đều có ưu điểm và hạn chế riêng, nhưng điểm chung là đòi hỏi quy chế phối hợp chặt chẽ để hoạt động thống nhất, hiệu quả.

Mới đây tại hội nghị đánh giá hoạt động khuyến nông và khuyến nông cộng đồng trong bối cảnh chuyển đổi sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Đồng bằng sông Cửu Long, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Trần Thanh Nam khẳng định, lực lượng khuyến nông, đặc biệt là khuyến nông cộng đồng, chính là cánh tay nối dài của chính quyền trong việc đưa chủ trương, chính sách và tiến bộ kỹ thuật đến tận hộ nông dân.

Trong bối cảnh chính quyền hai cấp, vai trò ấy càng trở nên quan trọng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ phối hợp cùng các địa phương để kiện toàn tổ chức, hoàn thiện cơ chế, đảm bảo nguồn lực cho hệ thống khuyến nông, hướng tới nền nông nghiệp xanh, phát thải thấp, hiệu quả và bền vững”.

Vai trò của khuyến nông trong phát triển hợp tác xã nông nghiệp. Ở cấp cơ sở, tổ khuyến nông cộng đồng là hạt nhân quan trọng. Tổ này hoạt động theo nguyên tắc không tăng biên chế, đa dạng thành phần, linh hoạt về hình thức.

Sứ mệnh của lực lượng khuyến nông không chỉ gói gọn ở khâu chuyển giao tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất mà bao trùm cả ba lĩnh vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Với nông nghiệp là đưa công nghệ, quy trình sản xuất tiên tiến, giải pháp chế biến và tiếp cận thị trường tới nông dân. Với nông dân là quá trình tri thức hóa, nâng cao năng lực làm chủ khoa học và quản lý sản xuất. Với nông thôn, khuyến nông cộng đồng góp phần tổ chức đời sống cộng đồng gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới.

Để tiếp tục phát huy vai trò của tổ khuyến nông cộng đồng, hợp tác xã, tổ hợp tác, Thứ trưởng cho rằng, thời gian tới Trung tâm khuyến nông Quốc gia sẽ tiếp tục tổ chức các lớp tập huấn. Đồng thời đẩy mạnh công tác truyền thông, lan tỏa những mô hình hiệu quả, hoạt động liên kết và tổ chức sự kiện để giúp chính quyền địa phương hiểu rõ hơn vai trò, chức năng của khuyến nông. Từ đó khuyến khích bà con cùng tham gia định hướng và triển khai sản xuất.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm ban hành Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập thuộc ngành Nông nghiệp và Môi trường (theo quy định Nghị định số 150/2025/NĐ-CP của Chính phủ); Ban hành công văn hướng dẫn các tỉnh, thành phố củng cố, kiện toàn các Tổ khuyến nông cộng đồng.

Ngọc Trần/Bnews/vnanet.vn