Hoàn thiện chính sách, tránh lợi dụng cư dân biên giới để buôn lậu

Hoạt động xuất nhập cảnh tại cửa khẩu quốc tế Lào Cai.

Phổ biến hiện tượng thu gom tiêu chuẩn miễn thuế

Cư dân biên giới là công dân Việt Nam có hộ khẩu thường trú tại các khu vực biên giới. Người có giấy phép lưu trú tại khu vực biên giới khi mua, bán hàng hóa qua biên giới được miễn thuế với giá trị không quá 2 triệu đồng, không vượt quá 4 lượt/tháng. Theo đó, mỗi cư dân được miễn thuế với giá trị tối đa 8 triệu đồng/tháng, tương đương 96 triệu đồng/năm. Nhóm hàng hóa được miễn thuế chủ yếu là quần áo, giày dép, túi xách và những mặt hàng lương thực, thực phẩm… Mục tiêu của chính sách này nhằm nâng cao chất lượng đời sống của người dân tại những địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới. Trường hợp mua bán, vận chuyển hàng hóa trong định mức nhưng không sử dụng cho sản xuất, tiêu dùng của cư dân biên giới thì phải kê khai nộp thuế theo quy định.

Tuy nhiên, theo thực tế ghi nhận thì đa số hàng hóa mua về lại phục vụ cho mục đích khác. Ghi nhận tại cửa khẩu quốc tế Lào Cai, hàng người xếp hàng làm thủ tục xuất cảnh, nhập cảnh và kiểm tra hàng hóa thông quan luôn tấp nập. Mỗi người “tay xách nách mang” một đến hai chiếc valy cỡ lớn. Hàng bên trong hầu hết là các mặt hàng thuộc chế độ ưu đãi cho cư dân biên giới. Khi được hỏi, những người xách hàng chia sẻ rằng, một tháng đi đủ 4 lượt, xách hàng tiêu dùng, người thì chuyên xách giày, người thì chuyên quần áo, người xách đồ gia dụng… về bán lại cho các cửa hàng bán lẻ ở khu vực Cốc Lếu. Ngoài 4 lượt đi xách hàng, thời gian còn lại, cư dân vẫn làm nông nghiệp hoặc các công việc thường xuyên khác.

Hiện nay, tình trạng lợi dụng chính sách ưu đãi, lập danh sách cư dân, sau đó gom tiêu chuẩn miễn thuế để nhập các lô hàng lớn rồi bán lại đang xảy ra ở một số địa phương. Thậm chí nhiều nơi, chủ hàng thuê người dân vận chuyển hàng để hưởng tiêu chuẩn miễn thuế của cư dân biên giới, gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong quá trình kiểm soát người nhập cảnh và hàng hóa khi thông quan.

Theo đại diện Chi cục Hải quan cửa khẩu Lào Cai, cán bộ công chức tại đơn vị rất vất vả trong quản lý bởi cơ quan hải quan chỉ xác định được hàng hóa nằm trong danh mục hay không, đúng định mức, số lần tiêu chuẩn chưa. Nếu vượt quá thì yêu cầu nộp thuế. Sau khi thông quan, người dân mang hàng vào nội địa nếu dùng không hết muốn bán lại thì phải lập danh mục gửi cơ quan hải quan để thu thuế.

Quản “ngoài” khó quản “trong”

Không chỉ là việc thu gom hàng miễn thuế để tuồn vào nội địa tiêu thụ mà thời gian gần đây, nhiều vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới bị phát hiện có sự tham gia tiếp tay của một số cư dân sinh sống tại khu vực biên giới. Điển hình như vụ việc hồi tháng 5/2024, lực lượng chức năng đóng tại cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Hà Tĩnh bắt quả tang 4 đối tượng đi xe ô tô bán tải nhập cảnh từ Lào về Việt Nam có hành vi vận chuyển hàng hóa trái phép. Cụ thể là 4kg vàng 9999. Toàn bộ không có giấy tờ hợp pháp. Hay vụ việc giữa tháng 8/2024, lực lượng chức năng cửa khẩu Khánh Bình, tỉnh An Giang phát hiện một người đàn ông xách hơn 370 vòng vàng, trọng lượng hơn 1,2kg; ước tính trị giá khoảng 1,4 tỷ đồng. Số vàng này nhận từ một người đàn ông ở Việt Nam vận chuyển về Campuchia với tiền công 10 USD.

Tình trạng lợi dụng tiêu chuẩn, định mức hàng hóa được miễn thuế đối với cư dân biên giới để trốn thuế, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu trái phép qua biên giới ở nhiều địa phương đang chỉ ra những bất cập của chính sách hết sức nhân văn này. Cư dân biên giới vô hình chung trở thành nạn nhân, bị các đối tượng dụ dỗ, mua chuộc, lợi dụng trở thành đối tượng vi phạm, gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

Theo ông Lê Phương - Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh Lào Cai, về quản lý, cơ quan hải quan có các hệ thống theo dõi để đảm bảo các cư dân biên giới chỉ được xách hàng miễn thuế 4 lần trong tháng theo đúng quy định. Hiện tượng cư dân bị lợi dụng gom hàng miễn thuế đưa vào tiêu thụ nội địa cũng đã được các cơ quan chức năng quản lý tại khu vực cửa khẩu nắm bắt được. Tuy nhiên, để yêu cầu các đối tượng thu gom đi khai báo để thu thuế là điều rất khó khăn vì khó có thể xác định việc cư dân mang hàng về không sử dụng.

Về chính sách, cơ quan hải quan đã kiến nghị Chính phủ ban hành Nghị định số 122/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 14/2018/NĐ-CP quy định chi tiết về hoạt động thương mại biên giới. Trong đó đã làm rõ thêm một số điểm, như hàng hóa thuộc diện ưu đãi cho cư dân biên giới phải đảm bảo chất lượng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc xuất xứ hàng hóa nhập khẩu.

Ngoài ra, tới năm 2029 sẽ điều chỉnh lại định mức hàng hóa miễn thuế của cư dân biên giới. Từ năm 2030, sẽ tập trung giải quyết thủ tục hải quan qua các cửa khẩu chính, cửa khẩu song phương, giảm bớt giải quyết hoạt động ở các cửa khẩu phụ, lối mở. Những chính sách này sẽ phần nào góp phần hạn chế được việc lợi dụng các chính sách.

Hồng Vân