Hoa giấy Thanh Tiên - nâng niu truyền thống Nho học cùng Tết

“Tam cương” là nền tảng của các mối quan hệ giữa con người với nhau.
“Ngũ thường” là nói đến sự tu dưỡng của năm phương diện trong cuộc sống thường nhật, đó là: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Tam cương và Ngũ thường là căn bản trong đối nhân xử thế của con người từ xưa đến thời đại ngày nay, là bài học không bao giờ cũ.

Cành hoa giấy Thanh Tiên trang trí trong vườn nhà chờ đón Tết. Ảnh: Chi Phạm

Làng Thanh Tiên thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế nổi tiếng với nghề làm hoa giấy truyền thống hàng trăm năm nay, tồn tại trong số trăm nghề truyền thống mang phong vị xưa của Huế.

Theo sách Đại Nam nhất thống chí, nghề làm hoa giấy Thanh Tiên đã có trong danh mục thống kê các nghề thủ công từ thế kỷ 16-19.

Hoa giấy trang trí trước kia chủ yếu phục vụ trong cung đình hoặc các gia đình quý tộc chính vì được làm thủ công theo nguyên tắc nhất định, dành cho những nhà Nho học, gia đình danh giá. Hiện nay hoa giấy Thanh Tiên đã hình thành hai dòng sản phẩm phân biệt là hoa giấy truyền thống dùng cho việc thờ cúng, tâm linh và một loại tinh xảo, có giá trị cao về mặt nghệ thuật để phục vụ cho việc trưng bày.

Sở dĩ hoa giấy Thanh Tiên tồn tại, ngày càng được nhiều người biết đến vì đây là sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống có tính thẩm mỹ cao, vẻ đẹp rực rỡ, hơn nữa, lại mang ý nghĩa sâu sắc về văn hóa truyền thống. Vì vậy, không chỉ người Huế tự hào về hoa giấy Thanh Tiên, khách du lịch rất thích thú với sản phẩm này và thường mang về sau những chuyến du lịch.

Vài năm nay, hoa giấy Thanh Tiên bắt đầu xuất hiện ở nhiều trung tâm du lịch trên cả nước, nhất là dịp Tết đến, Xuân về, chùm hoa rực rỡ trở thành mã văn hóa Tết của Việt Nam.

Chùm hoa giấy Thanh Tiên trang trí trong nhà hàng dành cho du khách. Ảnh: TTH

Làng Thanh Tiên của xứ Huế xưa còn có tên là Tân Lãn nắm giữ bí kíp nghề làm hoa trưng trên bàn thờ, phục vụ tín ngưỡng dịp Tết đến. Sản phẩm hoa giấy Thanh Tiên trưng lên từ lúc cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm cho đến hết rằm tháng Giêng và nhiều ngày lễ trong năm.

Người Thanh Tiên với bàn tay khéo léo đã cắt giấy ghép hoa mô phỏng các loại hoa có ở tự nhiên như hoa bìm bìm (loa kèn), hoa cúc đơn, hoa cúc kép, hoa mắm nêm, hoa tường vi, hoa quỳ và sau đó là hoa sen.

Giấy màu phải cắt thành hình bông hoa, dán hồ tạo hình, ghép nhụy tạo thành từng bông hoa rồi sau đó ghép hoa vào cành. Đặc biệt, trong quá trình nhuộm màu giấy hoa, thuốc nhuộm tất cả đều từ nguồn nhựa cây và lá cây theo công thức gia truyền chế xuất thành.

Độc đáo là chỉ cần nhìn sơ đã có thể nhận ra hoa giả, nhưng lại đoán biết tên hoa không sai đi được. Đó là cái tài của nghệ nhân.

Hoa giấy Thanh Tiên có 3 màu cơ bản là đỏ, vàng và xanh dương. Ảnh: Chi Phạm

Trước đây chủ yếu người dân làm hoa giấy vào tháng Chạp, trước thờ cúng gia tiên, thần linh, sau trang trí nhà cửa đón Tết. Tuy nhiên gần đây, với sự dịch chuyển đối tượng sản phẩm, hoa giấy không còn đơn thuần phục vụ cho việc thờ cúng tại những không gian nhất định mang tính truyền thống mà còn đáp ứng các nhu cầu về trang trí, tô điểm với những sản phẩm mang giá trị nghệ thuật cao. Chính nhờ vậy, nghề làm hoa giấy có thêm không gian phát triển, không chỉ sản xuất mạnh trong dịp Tết cổ truyền mà còn được làm quanh năm.

Người Hà Nội tinh tế chọn hoa giấy Thanh Tiên trang trí nhà cửa đón Tết Ất Tỵ. Ảnh: Chi Phạm

Hoa giấy Thanh Tiên không chỉ có ý nghĩa sâu xa về mặt tín ngưỡng trong nếp sống cổ truyền của người xưa mà loại hoa không tàn này còn có ý nghĩa như một tín hiệu báo tết đang về rất gần.

Thường hoa giấy Thanh Tiên được trang trí bên ngoài cửa để đón khách, đón tài lộc niềm vui cho năm mới.

Cận cảnh những bông hoa giấy Thanh Tiên rực rỡ.

Thụy Văn