Hòa Bình: Xây dựng điểm đến du lịch hấp dẫn của vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại huyện Cao Phong

Cao Phong là một huyện nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Hòa Bình, Việt Nam

Xóm Mừng khai thác tiềm năng du lịch gắn với giữ gìn bản sắc văn hóa

Xóm Mừng, thuộc xã Hợp Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình được coi là lá phổi xanh của tỉnh với 520 ha rừng tự nhiên đang được người dân địa phương bảo vệ và phát triển. Với vẻ đẹp nguyên sơ và bầu không khí trong lành, mát mẻ, xóm Mừng là một điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp và văn hóa truyền thống độc đáo, từ một vùng hẻo lánh giờ đây xóm Mừng đã "thay da đổi thịt”, trở thành điểm du lịch cộng đồng thu hút du khách.

Xóm Mừng, thuộc xã Hợp Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình

Xóm Mừng là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mường, lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống, đặc biệt là những ngôi nhà sàn và các phong tục tập quán độc đáo. Du khách đến đây có thể trải nghiệm leo núi, khám phá văn hóa Mường, và thưởng thức đặc sản cam Cao Phong. Trên cung đường đi đến cánh đồng hoa vàng để check in, du khách có thể ghé vào bất cứ làng bản hay gia đình nào trong xóm để tìm hiểu nét văn hóa và giao lưu cùng người dân bản địa. Tình cảm nồng hậu và mến khách của họ sẽ khiến bạn không nỡ rời chân.

Các thửa ruộng bậc thang trồng lúa truyền thống, vốn chỉ được canh tác theo mùa vụ

Các thửa ruộng bậc thang trồng lúa truyền thống, vốn chỉ được canh tác theo mùa vụ, giờ đã được người dân địa phương gieo trồng các loài hoa, tạo nên cả một khoảng không gian tràn ngập màu sắc, trở thành điểm check in siêu thơ mộng, khiến bất cứ du khách nào cũng muốn một lần được ghé qua để lưu lại những khung hình tuyệt phẩm. Cùng với việc tạo dựng cảnh quan thiên nhiên, người dân tại điểm du lịch xóm Mừng cũng bắt đầu phát triển các dịch vụ phụ trợ như bán các sản vật địa phương, bán đồ ăn vặt hay cho thuê quần áo dân tộc để phục vụ nhu cầu chụp ảnh của du khách.

Xóm Mừng là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mường, lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống

Với tiềm năng phát triển ngành công nghiệp không khói, từ năm 2023 đến nay, xã Hợp Phong, huyện Cao Phong đã thực hiện mô hình du lịch cộng đồng, sinh thái xóm Mừng. Một số homestay được đầu tư, phát triển để phục vụ du khách đến lưu trú, nghỉ dưỡng như: Mừng Retreat Glamping, Nhà Tím Homestay, Thung Mây Wellness Retreat. Các homestay tại đây đều có cảnh quan đẹp, tiện nghi đảm bảo, là một nơi tạo cho du khách hoàn toàn thoát khỏi sự ồn ào và xô bồ của thế giới bên ngoài. Ngoài ra trong khuôn viên các homestay còn có những chiếc xích đu gỗ độc đáo, tạo nên cảnh quan tuyệt vời cho du khách check in. Các homestay tại xóm Mừng cũng cung cấp các hoạt động team building, trải nghiệm văn hóa bản địa như múa sạp, đội cồng chiêng,… và trekking cùng các hướng dẫn viên địa phương để phục vụ cho các đoàn khách lên đến 60 người. Nơi đây phù hợp cho những người yêu thích leo núi và trải nghiệm các hoạt động đặc biệt và có những bức ảnh “sống ảo” tuyệt đẹp.

Phong cảnh tại xóm Mừng, xã Hợp Phong, huyện Cao Phong

Anh Nguyễn Văn Hải, chủ homestay Thung Mây Wellness Retreat cho biết: "Sau nhiều năm làm việc tại Thủ đô, tôi quyết định trở về xóm Mừng xây dựng homestay để phát triển trên quê hương mình. Tôi mong muốn xây dựng một không gian để du khách "chữa lành", tránh xa nơi ồn ào, náo nhiệt và khói bụi ô nhiễm của nơi phố thị sầm uất và hiểu thêm về bản sắc văn hóa dân tộc Mường của người bản địa".

Người dân địa phương gieo trồng các loài hoa, tạo nên cả một khoảng không gian tràn ngập màu sắc, trở thành điểm check in siêu thơ mộng, khiến bất cứ du khách nào cũng muốn một lần được ghé qua để lưu lại những khung hình tuyệt phẩm

Du khách Nguyễn Tuyết Mai đến từ Sóc Sơn, Hà Nội chia sẻ: "Lần đầu tiên đến xóm Mừng, cánh đồng hoa đẹp hơn những gì tôi tưởng tượng. Xóm Mừng còn có cây chè cổ thụ và vườn hồng được chủ nhà trồng theo phương pháp hữu cơ khiến tôi rất thích, bởi vì tôi đã được trải nghiệm sử dụng miễn phí lá chè và những bông hoa hồng tươi thắm để pha trà, cắm hoa tại homestay nơi tôi nghỉ dưỡng. Khí hậu thì mát mẻ, những món ăn truyền thống được người bản địa chế biến rất ngon. Tôi sẽ còn trở lại và giới thiệu với bạn bè, người thân đến du lịch nơi đây”.

Xóm Mừng phù hợp cho những người yêu thích leo núi và trải nghiệm các hoạt động đặc biệt và có những bức ảnh “sống ảo” tuyệt đẹp

Bà Bùi Yến Minh, Phó phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Cao Phong cho biết: Xóm Mừng có trên 98% là người dân tộc Mường. Để phát triển du lịch bền vững, các cấp chính quyền đã xây dựng tại xóm hợp tác xã du lịch, tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng làm du lịch cho người dân để phát triển xóm Mừng thành điểm du lịch cộng đồng. Huyện Cao Phong cũng có kế hoạch khôi phục những ngôi nhà sàn cổ nhằm lưu giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc Mường, từ đó thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Xóm Mỗ - Cao Phong "Viên ngọc thô” thu hút du lịch

Du lịch cộng đồng xóm Mỗ, xã Bình Thanh từ lâu là điểm đến được nhiều đoàn khách trong nước, quốc tế yêu thích trên hành trình khám phá, trải nghiệm du lịch Hòa Bình. Đây là một trong những điểm du lịch cộng đồng nổi tiếng nhất ở Cao Phong, nơi du khách có thể trải nghiệm cuộc sống của người dân tộc Mường, tham gia các hoạt động sản xuất nông nghiệp, thưởng thức các món ăn đặc sản và tìm hiểu về văn hóa truyền thống.

Phong cảnh tại khu lịch cộng đồng xóm Mỗ, xã Bình Thanh, huyện Cao Phong

Bản Giang Mỗ nằm quanh thung lũng và dưới chân núi Mỗ, xung quanh bản là màu xanh của nương lúa và núi rừng Hòa Bình. Giang Mỗ là bản của 140 hộ dân đồng bào dân tộc Mường sinh sống với những ngôi nhà sàn gỗ vẫn giữ vẻ nguyên sơ phủ màu thời gian, những vườn cây ăn trái trĩu quả.

Điểm nổi bật tạo nên sức hút cho bản Giang Mỗ là những ngôi nhà sàn cổ hình con rùa (nhà rùa) của đồng bào Mường

Đến xóm Mỗ, du khách cảm nhận cuộc sống an yên, gặp gỡ những người dân Mường thân thiện, mến khách khi dạo quanh xóm nhỏ. Ghé thăm ngôi nhà sàn Mường 200 năm tuổi mà nghe người già kể chuyện ngày xưa, về những di sản văn hóa còn lưu giữ cho đến ngày nay sẽ là trải nghiệm đáng nhớ.

Những ngôi nhà sàn đơn sơ khiến du khách mỗi khi đặt chân đến Giang Mỗ đều cảm nhận được cuộc sống thanh bình, ấm áp của đồng bào dân tộc Mường nơi đây

Được biết đến như một điểm du lịch văn hóa cộng đồng hấp dẫn, với vẻ đẹp của phong cảnh núi non, của những ngôi nhà sàn đơn sơ khiến du khách mỗi khi đặt chân đến Giang Mỗ đều cảm nhận được cuộc sống thanh bình, ấm áp của đồng bào dân tộc Mường nơi đây và trở thành chốn dừng chân lý tưởng cho những ai muốn tạm lánh không khí ồn ào, náo nhiệt nơi phố thị, được nghe câu hát nhẹ nhàng thanh thoát vang lên bên ché rượu thơm lừng nếp mới và được chiêm nghiệm một cuộc sống nhà nông chân chất, gần gũi mà thân thương, mà dịu ngọt.

Nông nghiệp ruộng nước chiếm vị trí hàng đầu trong hoạt động sản xuất của người Mường, cây lúa là cây lương thực chính. Công cụ làm đất phổ biến là chiếc cày chìa vôi và chiếc bừa đơn, nhỏ có răng bằng gỗ hoặc tre. Lúa chín dùng hái gặt bó thành cum gùi về nhà phơi khô xếp để trên gác, khi cần dùng, lấy từng cum bỏ vào máng gỗ, dùng chân chà lấy hạt rồi đem giã. Trong canh tác ruộng nước, người Mường có nhiều kinh nghiệm làm thủy lợi nhỏ.

Nhà sàn gắn liền với phong tục, tập quán, đời sống sinh hoạt hàng ngày của dân bản Mường

Điểm nổi bật tạo nên sức hút cho bản Giang Mỗ là những ngôi nhà sàn cổ hình con rùa (nhà rùa) của đồng bào Mường. Nhà sàn gắn liền với phong tục, tập quán, đời sống sinh hoạt hàng ngày của dân bản Mường, được dựng ở vị trí dựa lưng vào thế đất cao như sườn đồi, sườn núi để đón nhận khí trời và thuận tiện cho việc săn bắn, hái lượm. Nhà có 3 tầng, trong đó tầng (gác) trên cùng để lương thực và đồ dùng gia đình; tầng giữa là nơi sinh hoạt, nghỉ ngơi; tầng dưới cùng hay còn gọi là gầm nhà sàn để các dụng cụ sản xuất và nhốt gia súc, gia cầm.

hà sàn gắn liền với phong tục, tập quán, đời sống sinh hoạt hàng ngày của dân bản Mường, được dựng ở vị trí dựa lưng vào thế đất cao như sườn đồi

Trên những căn nhà sàn truyền thống, người Mường ở Giang Mỗ vẫn còn lưu giữ được nếp sinh hoạt và nhiều dụng cụ lao động sản xuất từ xa xưa được làm từ gỗ, tre, nứa như: khung dệt vải, cung tên, dụng cụ làm nương rẫy... Hằng ngày, đồng bào dân tộc nơi đây vẫn lên rừng khai khẩn đất hoang, trồng ngô, khoai sắn, hay xuống nương trồng và chăm sóc cây lúa. Phụ nữ Mường ở đây cũng rất giỏi đan lát, dệt vải, thêu và tự tay làm ra những sản phẩm thủ công truyền thống như mây tre đan, vải thổ cẩm để giới thiệu đến du khách.

Những món ăn là sản vật của núi rừng hoặc bằng nguyên liệu tự trồng trọt, chăn nuôi được như xôi nếp nương, xôi cẩm, thịt lợn, thịt trâu nấu lá lồm, gà, măng đắng, cá suối, rượu cần

Không chỉ được khám phá những nét văn hóa đặc sắc, du khách đến Giang Mỗ còn được thưởng thức những món ăn do chính người dân làm ra. Những món ăn là sản vật của núi rừng hoặc bằng nguyên liệu tự trồng trọt, chăn nuôi được như xôi nếp nương, xôi cẩm, thịt lợn, thịt trâu nấu lá lồm, gà, măng đắng, cá suối, rượu cần. Tất cả các món ăn chủ nhà bày biện khéo léo trên những những tàu lá chuối xanh thể hiện nét đẹp trong văn hóa ẩm thực xa xưa của dân tộc Mường.

Tất cả các món ăn chủ nhà bày biện khéo léo trên những những tàu lá chuối xanh thể hiện nét đẹp trong văn hóa ẩm thực xa xưa của dân tộc Mường

Nguồn ẩm thực phong phú phục vụ du khách

Người Mường thích ăn các món đồ như xôi đồ, cơm tẻ đồ, rau, cá đồ. Cơm, rau đồ chín được dỡ ra rá tãi đều cho khỏi nát trước khi ăn. Cách trình bày món ăn truyền thống của người Mường rất độc đáo. Trong mâm cỗ lá chuối các loại thức ăn được bày theo hình tròn. Xung quanh vòng tròn lá chuối thường có hai bát canh xương lợn nấu với bí xanh hoặc thân cây chuối và hai gói xôi đặt đối xứng nhau tạo thành bốn góc của hình vuông. Rõ ràng là một sự bố trí đơn giản, hợp khẩu vị mà vẫn thể hiện được tín ngưỡng dân gian “trời tròn đất vuông”. Đặc biệt, trong góc bếp của mỗi gia đình Mường không thể thiếu những hũ măng chua, nguồn thức ăn quanh năm sẵn có nơi núi rừng. Măng chua có thể xào nấu với cá, thịt gà, vịt, nước măng chua kho thịt trâu, kho cá, chấm rau sống hay ngâm ớt tươi,…

Tuần lễ Văn hóa Du lịch Bản Mỗ năm 2025

Hát sắc bùa hay xéc bùa (có nghĩa là xách cồng) là lễ hội lớn của người Mường, diễn ra hàng năm vào ngày Tết cổ truyền của dân tộc Mường. Đây là một hình thức diễn xướng dân gian, gắn với một số nghi lễ trong nông nghiệp nhằm cầu mong một năm mới phát tài thịnh vượng, đất đai màu mỡ, mùa màng bội thu, con người may mắn và dồi dào sức khỏe.

Về Bản Mỗ - Tuần lễ Văn hóa Du lịch năm 2025

Tổ chức những người hát sắc bùa được gọi là phường bùa, số lượng thường là 12 người trở lên, là những người biết đánh cồng chiêng và hát những bài thường (điệu hát dân gian Mường). Thời gian tổ chức hội từ mùng một tết trở đi, kéo dài một tuần lễ, có khi đến nửa tháng.

Đền Bồng Lai là một ngôi đền cổ kính, linh thiêng, nằm trên một ngọn núi cao, là nơi thờ cúng các vị thần và là điểm đến tâm linh của người dân địa phương và du khách

Ngoài các điểm du lịch cộng đồng, Cao Phong còn có các điểm du lịch sinh thái và văn hóa như quần thể hang động núi Đầu Rồng, nơi có nhiều hang động đẹp và kỳ thú. Đền Bồng Lai là một ngôi đền cổ kính, linh thiêng, nằm trên một ngọn núi cao, là nơi thờ cúng các vị thần và là điểm đến tâm linh của người dân địa phương và du khách. Chùa Khánh nằm ở trung tâm huyện Cao Phong, là một công trình kiến trúc Phật giáo đẹp và là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân. Đền Đông Sơn nằm ở xã Đông Phong, huyện Cao Phong, là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng và là điểm đến tâm linh của người dân. Chùa Quèn Ang nằm ở xã Tây Phong, huyện Cao Phong, là một điểm du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn với kiến trúc độc đáo và không gian yên bình. Đặc biệt, Cao Phong còn có đặc sản cam lòng vàng thơm ngon nức tiếng, du khách có thể thuận đường rẽ vào các nhà vườn để tham quan và tự tay hái cam thưởng thức đồng thời mua một ít về làm quà cho người thân.

Huyện Cao Phong chú trọng phát triển tiềm năng du lịch cộng đồng

Theo thống kê, hiện trên địa bàn huyện Cao Phong có 31 cơ sở lưu trú, trong đó có 2 điểm du lịch cộng đồng, 20 nhà nghỉ, 7 homestay, 1 cam ping, 1 khu resort; tổng số đạt 245 phòng với 274 giường. Toàn huyện có 26 cơ sở lưu trú đã được xếp hạng.

Trong 6 tháng đầu năm 2025 số lượt khách đến thăm quan trên địa bàn huyện (ước đạt): 237.000 lượt khách ( Tăng 105,3% so với 6 tháng đầu năm 2024). Trong đó: Khách quốc tế 3.950 lượt, khách nội địa 233.050 lượt. Doanh thu (ước đạt) 144 tỷ đồng (Tăng 102,8% so với 6 tháng đầu năm 2024). Với sự tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước là tiền đề để huyện Cao Phong xây dựng những tour, tuyến, điểm du lịch trên địa bàn trở thành điểm đến hấp dẫn, an toàn, thân thiện và hút khách.

Bà Quách Thúy Kiều, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình

Theo bà Quách Thúy Kiều, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình, loại hình du lịch cộng đồng còn được hỗ trợ bởi vị trí địa lý thuận lợi, cách Hà Nội chỉ khoảng 70 - 80 km, dễ dàng kết nối với thị trường du khách lớn từ Thủ đô và các tỉnh lân cận. Đặc biệt, các điểm đến như: Mai Châu, Đà Bắc, Tân Lạc, Cao Phong đã ghi dấu ấn với mô hình homestay, nơi du khách có thể nghỉ ngơi trong những ngôi nhà sàn truyền thống, thưởng thức ẩm thực địa phương, tham gia các hoạt động như trồng lúa, dệt vải.

Hiện nay, tại một số địa phương của tỉnh Hòa Bình, ngoài các homestay cung cấp dịch vụ nhà nghỉ cộng đồng tập trung, một số hộ ở các xóm đang triển khai xây dựng mô hình lưu trú nhà dân giúp tăng thêm trải nghiệm của du khách về bản sắc văn hóa dân tộc.

Du khách Tống Hương Lan, trong chuyến tham quan xóm Mỗ, chia sẻ: “tôi cảm thấy vui và thú vị khi được hòa mình vào cuộc sống sinh hoạt bình dị của người dân, như: cùng vào bếp làm bánh, đồ xôi, chế biến những món ăn dân dã, bắt ốc, bắt cá ngoài suối.

Bà Bùi Yến Minh, Phó phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Cao Phong cho biết, không chỉ xóm Mỗ mà tại nhiều xóm, bản của huyện Cao Phong đang sở hữu tài nguyên cảnh quan tự nhiên, nét văn hóa độc đáo có thể khai thác phát triển du lịch. Ngoài cảnh đẹp núi đồi, sông suối, thác nước, hang động, trên địa bàn huyện còn có hệ thống ruộng bậc thang đặc sắc, tập trung ở các xã Thạch Yên, Hợp Phong.

Bên cạnh khai thác lợi thế cảnh quan, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa, đồng bào dân tộc thiếu số ở xóm Mừng còn có cách làm sáng tạo là trồng hoa trên khu ruộng bậc thang canh tác lúa truyền thống trước đây. Trên đà phát triển du lịch, một số dịch vụ theo đó được mở mang, đáp ứng nhu cầu của khách, như: cho thuê trang phục truyền thống điểm bán hàng lưu niệm, nông sản địa phương, các món ẩm thực dân tộc Mường. Từ đó, đời sống của đồng bào Mường nơi đây có sự giao lưu văn hóa, cải thiện nguồn sinh kế bền vững.

Những năm gần đây, từ nguồn vốn của các chương trình mục tiêu quốc gia, trọng tâm là Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật du lịch; bảo tồn văn hóa phục vụ phát triển sản phẩm du lịch; đào tạo, tập huấn nâng cao năng lực cho người dân tham gia hoạt động du lịch. Trên địa bàn huyện có 3 điểm Du lịch cộng đồng đang hoạt động, gồm: xóm Mỗ, xã Bình Thanh; xóm Tiện, xã Thung Nai; điểm Du lịch cộng đồng - sinh thái xóm Mừng, xã Hợp Phong.

Bên cạnh đó, cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm hỗ trợ tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá điểm đến; định hướng xây dựng, phát triển sản phẩm du lịch hấp dẫn trên cơ sở bảo vệ giá trị cốt lõi của cộng đồng phù hợp với đối tượng và thị trường khách nội địa yêu thích khám phá cảnh quan, văn hóa và khách trẻ đám mê các cung đường phượt, khách nước ngoài.

Cũng theo bà Bùi Yến Minh, Phó phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Cao Phong cho biết thêm, huyện Cao Phong đang đẩy mạnh công tác xúc tiến, thu hút đầu tư, xây dựng dự án, sản phẩm du lịch chất lượng, khai thác tiềm năng phát triển du lịch, thu hút thêm nhiều lượt du khách đến với huyện, phấn đấu đưa du lịch thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng của huyện.

Chỉ đạo, động viên, hỗ trợ các hợp tác xã du lịch và bà con nhân dân ở các xóm du lịch cộng đồng ( Xóm Mỗ xã Bình Thành, xóm Tiện xã Thung Nai, xóm Mừng xã Hợp Phong) cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng du lịch tại các điểm du lịch cộng đồng; chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư tiếp tục đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng kỹ thuật của Công viên di sản các nhà khoa học Việt Nam tại xã Bắc Phong và Quần thể hang động núi Đầu Rồng khu 3 thị trấn Cao Phong, khu vực hồ Hòa Bình tại xã Bình Thanh, Thung Nai.

Hỗ trợ đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa, tâm linh, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, du lịch cộng đồng, nhà vườn,…; ưu tiên các nhà đầu tư xây dựng sản phẩm du lịch mang đặc trưng riêng của huyện có chất lượng, có sức cạnh tranh, khuyến khích mô hình “Du lịch xanh” thân thiện với môi trường.

Triển khai có hiệu quả chương trình Dự án 6: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch; xây dựng và chuẩn hóa các điểm du lịch cộng đồng đạt chuẩn sản phẩm OCOP về du lịch tại các xã, thị trấn nhằm phát triển du lịch gắn với nông nghiệp, trải nghiệm bản sắc văn hóa, ẩm thực đa sắc màu tại các địa phương.

Mộc Miên