Hiệu ứng chống Tổng thống Trump - Xu hướng mới trong các cuộc bầu cử toàn cầu

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại một sự kiện ở Nhà Trắng ngày 1/5/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ New York Times ngày 4/5, Tổng thống Trump đang định hình nền chính trị toàn cầu, tác động đến nhiều cuộc bầu cử dù không phải lúc nào kết quả cũng theo ý ông.

Trong các cuộc bầu cử quan trọng tại Canada và Australia trong hai tuần qua, các đảng trung dung đã hồi sinh vận mệnh chính trị của mình, trong khi các đảng sao chép chiến lược MAGA lại thất thế.

Ông Trump mới trở lại cầm quyền được ba tháng, nhưng các chính sách của ông từ việc áp thuế đến phá vỡ các liên minh đã lan rộng và tạo thành những trận chiến chính trị tại nhiều quốc gia.

Dù còn quá sớm để khẳng định rằng lực lượng phản đối ông Trump đang trỗi dậy trên toàn cầu, nhưng rõ ràng là cử tri có nghĩ tới ông Trump khi đưa ra lựa chọn.

Canada và Australia

Thủ tướng Canada Mark Carney phát biểu với báo giới tại Ottawa. Ảnh: THX/TTXVN

Canada và Australia có nhiều điểm tương đồng: hệ thống chính trị, ngành công nghiệp khai khoáng lớn, cùng chung nguyên thủ là Vua Charles. Giờ đây, họ còn có chung một câu chuyện chính trị đáng chú ý.

Tại cả hai quốc gia này, trước khi ông Trump nhậm chức, các đảng cầm quyền trung tả đều đang trong tình trạng yếu thế và tưởng chừng sắp mất quyền lực. Các đảng bảo thủ dẫn đầu các cuộc thăm dò và lãnh đạo có khuynh hướng ngả theo chính trị kiểu Trump cả về phong cách lẫn nội dung.

Chỉ vài tuần sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, kịch bản chính trị tại Canada và Australia đều đảo ngược theo cùng một cách: các chính phủ trung tả đang cầm quyền vươn lên trước phe đối lập bảo thủ và giành chiến thắng. Không chỉ thất cử, lãnh đạo của các đảng bảo thủ còn mất luôn ghế tại quốc hội.

Thủ tướng Canada, ông Mark Carney, vận động tranh cử với thông điệp phản đối Tổng thống Trump rõ ràng, đặt mối đe dọa từ Tổng thống Mỹ vào trung tâm chiến dịch. Lãnh đạo Australia, ông Anthony Albanese, thì không làm như vậy. Nhưng cả hai đều hưởng lợi từ “hiệu ứng chống Trump”.

Các lãnh đạo bảo thủ bị cử tri quay lưng nặng nề tại các phòng bỏ phiếu. Ông Pierre Poilievre, thủ lĩnh phe bảo thủ Canada, và ông Peter Dutton, lãnh đạo bảo thủ tại Australia, đều không thể xóa bỏ mối liên hệ với ông Trump.

Ông Dutton từng rút lại hoặc điều chỉnh một số đề xuất chính sách kiểu Trump khi bị dân chúng phản đối, như kế hoạch cắt giảm sâu lực lượng lao động khu vực công. Còn ông Poilievre thì không hề từ bỏ cách tiếp cận kiểu Trump, ngay cả sau khi ông Trump cảnh báo chủ quyền của Canada.

Ông Charles Edel, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Australia, gọi cuộc bầu cử tại Australia là một “trận thua tan nát”. Ông cho rằng một phần nguyên nhân là do ảnh hưởng ngầm của ông Trump trong cuộc bầu cử này, dù trọng tâm vẫn là các vấn đề trong nước. Ông bình luận: “Có đủ điểm tương đồng với bầu cử Canada để cho thấy vận mệnh của phe bảo thủ lao dốc khi các đòn áp thuế và tấn công đồng minh của ông Trump gia tăng”.

Ông Carney hưởng lợi nhờ hình ảnh một người điều hành ổn định, đủ khả năng kiểm soát sự khó lường của ông Trump và tác động tiêu cực lên nền kinh tế Canada, vốn gắn kết sâu với Mỹ và đang bị tổn thương vì thuế quan cùng sự bất ổn. Từng là nhà hoạch định chính sách kinh tế nên ông Carney có thể ghi điểm với cử tri.

Singapore

Thủ tướng Singapore Lawrence Wong phát biểu trước những người ủng hộ sau khi kết quả chính thức cuộc tổng tuyển cử được công bố ngày 4/5/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Ở bên kia Thái Bình Dương, tại Singapore, lập luận ủng hộ sự ổn định trong thời điểm biến động cũng giúp đảng Hành động Nhân dân cầm quyền tiếp tục được lựa chọn.

Tháng trước, Thủ tướng Lawrence Wong phát biểu tại Quốc hội rằng Singapore sẽ chịu ảnh hưởng nặng hơn từ các mức thuế mới của Mỹ do phụ thuộc vào thương mại toàn cầu. Ông kêu gọi người dân chuẩn bị tinh thần cho nhiều cú sốc hơn và dự đoán tăng trưởng sẽ chậm lại.

Giống như ông Carney, người từng tuyên bố rằng mối quan hệ cũ giữa Canada và Mỹ đã chấm dứt, ông Wong cũng đưa ra cảnh báo ảm đạm trước thềm bầu cử: “Những điều kiện toàn cầu từng tạo nền tảng cho thành công của Singapore trong nhiều thập niên qua có thể sẽ không còn tồn tại”.

Vào ngày 3/5, cử tri tiếp tục trao quyền lực cho đảng của ông Wong, một kết quả vốn được dự đoán trước, nhưng vẫn được đánh giá là nhờ chiến lược “tìm về nơi an toàn”.

Ông Cherian George, tác giả nhiều cuốn sách về chính trị Singapore, nhận định: “Đây là một trường hợp nữa cho thấy hiệu ứng Trump. Nỗi lo sâu sắc về các cuộc chiến thương mại do ông Trump khởi xướng đang khiến một bộ phận cử tri lựa chọn ủng hộ mạnh mẽ đảng cầm quyền”

Đức

Thủ tướng tương lai của Đức Friedrich Merz phát biểu họp báo tại Berlin. Ảnh: THX/TTXVN

Tại Đức, một đồng minh phương Tây quan trọng và là quốc gia đầu tiên tổ chức tổng tuyển cử sau khi ông Trump nhậm chức, tác động từ ông Trump không trực tiếp, nhưng vẫn hiện diện.

Ông Friedrich Merz, người sẽ nhậm chức Thủ tướng Đức vào ngày 6/5, không được hưởng lợi chính trị sau chiến thắng của ông Trump như các lãnh đạo tại Canada hay Australia.

Tuy nhiên, nếu cuộc đối đầu giữa ông Trump với các đồng minh châu Âu về quốc phòng và thương mại không giúp ông Merz trước bầu cử, thì lại giúp ông sau đó.

Ông Merz đã vận động thành công việc đình chỉ các giới hạn chi tiêu tại nước Đức vốn nổi tiếng thắt lưng buộc bụng - điều sẽ giúp ông dễ dàng hơn trong vai trò thủ tướng. Ông lập luận rằng các cam kết truyền thống về phòng thủ chung với Mỹ không còn chắc chắn nữa. Hồi tháng 3, ông đặt câu hỏi với các nghị sĩ: “Các vị thực sự tin rằng một chính quyền Mỹ sẽ tiếp tục duy trì NATO như trước kia sao?”.

Dù được giới ủng hộ MAGA hậu thuẫn và ngay cả khi tỷ phú Elon Musk công khai ủng hộ rồi tham gia một sự kiện của đảng qua video, nhưng đảng cực hữu AfD ở Đức vẫn không được hưởng lợi gì.

Ngoại lệ ở Anh và Romania

Thủ tướng Anh Keir Starmer phát biểu họp báo tại London. Ảnh: THX/TTXVN

Một tổng thống Mỹ khó lường có thể mang lại những hệ quả khó lường cho các lãnh đạo nước ngoài. Thủ tướng Anh Keir Starmer đang dần nhận ra điều đó.

Ông Starmer, lãnh đạo trung tả giành chiến thắng trước khi ông Trump tái đắc cử, từng được khen ngợi vì cách làm việc chừng mực khi đối diện với tổng thống Mỹ mới.

Khác với ông Carney, ông Starmer cố gắng tránh công kích trực tiếp ông Trump, tìm điểm tương đồng và cố giữ mối quan hệ không rạn nứt. Sau chuyến thăm Nhà Trắng được đánh giá là thành công, thậm chí một số đối thủ chính trị của ông cũng tỏ ra ấn tượng.

Trong khi đó, một đồng minh của ông Trump tại Anh là ông Nigel Farage - lãnh đạo đảng Reform UK chống nhập cư - đang phải chống chọi với cáo buộc rằng ông ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Tuy nhiên, ông Starmer nhanh chóng hụt hơi vì không thể tận dụng được chuyến đi thuận lợi tới Nhà Trắng để khiến Mỹ miễn trừ thuế quan cho hàng hóa Anh.

Tuần trước, Công đảng của ông đã chịu thất bại lớn khi bầu cử cấp vùng và địa phương diễn ra ở nhiều khu vực của Anh. Đảng này mất 187 ghế hội đồng cũng như thua trong một cuộc bầu cử Quốc hội đặc biệt tại thành trì lâu năm.

Ngược lại, đảng của ông Farage giành được thắng lợi ngoạn mục, không chỉ giành được ghế Quốc hội mà còn thắng hai chức thị trưởng và đạt được bước tiến mạnh mẽ. Lần đầu tiên, đảng này kiểm soát được các cấp chính quyền thấp nhất ở nhiều khu vực trên toàn quốc.

Ứng viên tranh cử Tổng thống Romania George Simion (trái) cùng vợ bỏ phiếu bầu tổng thống tại Bucharest ngày 24/11/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Tương tự tại Anh, phe ủng hộ ông Trump ở Romania cũng ghi điểm trong bầu cử. Kết quả kiểm phiếu sơ bộ cho thấy ông George Simion - người theo chủ nghĩa hoài nghi châu Âu - đã thắng vòng một cuộc bầu cử tổng thống lại của Romania ngày 4/5, trong cuộc bỏ phiếu được xem là thước đo sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc "kiểu Donald Trump" tại Liên minh châu Âu.

Kết quả kiểm phiếu từ gần 98% số điểm bầu cử cho thấy Thị trưởng Bucharest Nicusor Dan, 55 tuổi, đứng thứ hai với khoảng 21%, sau mức 40% của ông Simion. Hai ứng viên sẽ bước vào vòng hai ngày 18/5, nếu kết quả cuối cùng xác nhận kết quả này sau khi kiểm phiếu của cử tri hải ngoại.

Ông Simion - lãnh đạo đảng Liên minh vì Thống nhất người Romania (AUR) - tranh cử với khẩu hiểu “Romania trước tiên”. Chiến thắng vòng 1 ở Romania cũng sẽ mở rộng nhóm các nhà lãnh đạo hoài nghi châu Âu trong EU - vốn đã bao gồm thủ tướng Hungary và Slovakia - vào thời điểm châu Âu đang vật lộn để đưa ra phản ứng đối với ông Trump.

Trong động thái phản ứng về kết quả trên, ông Simion tuyên bố: "Đây không chỉ là một chiến thắng bầu cử, mà là chiến thắng của phẩm giá Romania. Đây là chiến thắng của những người không mất hy vọng, của những người vẫn tin vào Romania - một đất nước tự do, được tôn trọng và có chủ quyền".

Ông Simion phản đối viện trợ quân sự cho Ukraine, chỉ trích giới lãnh đạo EU và tuyên bố ông đồng quan điểm với phong trào "MAGA" của tổng thống Mỹ.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc