Hệ thống thông quan tự động hoạt động ổn định, bền bỉ dù vượt ngưỡng thiết kế 200%

Sáng 27/3, Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Cục Hải quan (Bộ Tài chính) họp phiên thứ nhất sau khi được thành lập vào giữa tháng 3/2025.

Đòn bẩy để hải quan hoàn thành mục tiêu cải cách

Báo cáo tại buổi họp, ông Lê Đức Thành – Trưởng Ban Công nghệ thông tin và thống kê hải quan đã nêu ra thực trạng của hệ thống công nghệ thông tin hải quan, trong đó có Hệ thống cốt lõi là Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS.

Hệ thống VNACCS/VCIS đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư, du lịch, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Việc đưa hệ thống này vào sử dụng cũng là động lực để cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan và các Bộ, Ngành, hướng tới Chính phủ điện tử.

Cục trưởng Cục Hải quan Nguyễn Văn Thọ chủ trì phiên họp.

Đối với doanh nghiệp, việc triển khai Hệ thống VNACCS/VCIS trong thời gian vừa qua đã mang lại rất nhiều lợi ích như: Hồ sơ, chứng từ liên quan đến hải quan và các Bộ, ngành đơn giản hơn rất nhiều, thời gian để hoàn thành thủ tục đối với hàng hóa xuất nhập khẩu và phương tiện vận tải xuất nhập cảnh giảm rõ rệt.

Đối với quản lý nhà nước về hải quan, việc triển khai Hệ thống VNACCS/VCIS đã giúp nâng cao năng lực quản lý nhà nước về hải quan, áp dụng phương thức quản lý hải quan hiện đại, góp phần hiện thực hóa mục tiêu hình thành cơ quan Hải quan Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả.

Việc triển khai Hệ thống VNACCS/VCIS cũng được đánh giá là điều kiện tiên quyết, là đòn bẩy để ngành Hải quan hoàn thành mục tiêu về cải cách thủ tục hành chính, tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Mặt khác hệ thống VNACCS/VCIS tạo ra hiệu ứng đối với việc nâng cao hiệu quả toàn bộ quá trình quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất nhập khẩu và phương tiện vận tải xuất nhập cảnh ở tất cả các khâu và các thủ tục hành chính, đòi hỏi các Bộ, ngành nhanh chóng triển khai Cơ chế một cửa quốc gia, kết nối Cơ chế một cửa ASEAN, thúc đẩy cải cách hành chính của các Bộ, ngành, giảm thời gian kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu.

Hệ thống VNACCS/VCIS đã giúp hiện thực hóa các mục tiêu của Chính phủ Việt Nam về triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và kết nối Cơ chế một cửa ASEAN, hoàn thành các mục tiêu cải cách hành chính của Chính phủ Việt Nam theo các Nghị quyết của Chính phủ.

Theo ông Thành, trong 10 năm đưa vào sử dụng, Hệ thống VNACCS/VCIS có ưu điểm là vận hành ổn định, an ninh, an toàn. Hiệu năng sử dụng hệ thống rất cao (khoảng 99%), ít khi bị gián đoạn, tốc độ xử lý và phản hồi nhanh, các sự cố hoặc trục trặc kỹ thuật hầu như không xảy ra.

Khẩn trương xây dựng hệ thống thay thế

Tuy nhiên, với tốc độ tăng trưởng của thương mại Việt Nam, từ năm 2018 đến nay, Hệ thống VNACCS/VCIS hoạt động trong tình trạng quá tải và đã vượt ngưỡng thiết kế hơn 200%.

Trong đó, số lượng tờ khai năm 2024 vượt quá ngưỡng thiết kế cho năm 2018 hơn 37%. Số lượng doanh nghiệp xuất nhập khẩu sử dụng hệ vượt quá ngưỡng thiết kế cho năm 2018 hơn 23%. Trong suốt quá trình sử dụng, hệ thống chưa được thay thế hoặc nâng cấp. Lưu lượng dữ liệu và các giao dịch phải xử lý… đều đang quá tải.

Hoạt động nghiệp vụ tại Hải quan cửa khẩu Trà Lĩnh, Cao Bằng. (Ảnh: Thái Bình)

Ở góc độ quản lý, Hệ thống VNACCS/VCIS vẫn còn một số hạn chế như chỉ đáp ứng một phần các yêu cầu nghiệp vụ thông quan hàng hóa, nhưng chưa bao quát đầy đủ các chức năng khác như quản lý thuế, giám sát hải quan và quản lý rủi ro. Đó là nguyên nhân ngành Hải quan phải duy trì các hệ thống vệ tinh để hỗ trợ các nghiệp vụ còn thiếu.

Ngoài ra, trong quá trình sử dụng, doanh nghiệp gặp phải một số khó khăn như việc khai báo hải quan bị giới hạn về số lượng ký tự và số dòng hàng, dẫn đến phải khai nhiều tờ khai cho lô hàng lớn. Hệ thống cũng chưa hỗ trợ đầy đủ việc theo dõi hàng hóa tạm nhập tái xuất theo mục đích cụ thể và chưa cho phép khai báo trong trường hợp người tái xuất khác với người tạm nhập. Việc quản lý vận chuyển độc lập gặp khó khăn do thông tin truyền giữa các hệ thống có độ trễ.

Cục Hải quan đã và đang triển khai các biện pháp khắc phục, bao gồm nâng cấp hệ thống và bổ sung các chức năng mới để đáp ứng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Dự án nâng cao hiệu quả của VNACCS/VCIS giai đoạn II đã được triển khai nhằm giải quyết các hạn chế và nâng cao hiệu quả sử dụng hệ thống.

Để giải quyết triệt để, Cục Hải quan đề xuất tiếp tục nhận hỗ trợ từ Nhật Bản để duy trì Hệ thống VNACCS/VCIS hoạt động ổn định cho đến khi hệ thống mới được triển khai, dự kiến vào năm 2030. Đồng thời, kiến nghị khẩn trương xây dựng hệ thống thay thế VNACCS/VCIS và phát triển hệ thống dự phòng cho các trường hợp sự cố.

Hiện tại, Cục Hải quan có 21 hệ thống công nghệ thông tin, bao gồm: Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS và 20 hệ thống vệ tinh phục vụ công tác quản lý nhà nước về hải quan. Các hệ thống này hoạt động ổn định, thông suốt, bao phủ và hỗ trợ hầu hết các lĩnh vực trọng yếu về quản lý hải quan.

Hồng Vân