Hệ lụy từ việc tự ý dùng thuốc kháng sinh – 'con dao hai lưỡi'

Trong thời đại y học phát triển mạnh mẽ, thuốc kháng sinh đã trở thành một trong những phát minh quan trọng nhất, giúp loài người kiểm soát và đẩy lùi nhiều bệnh nhiễm trùng nguy hiểm. Tuy nhiên, cùng với sự phổ biến và dễ tiếp cận, nhiều người bệnh có thói quen tự ý mua và sử dụng kháng sinh mà không cần đến chỉ định của bác sĩ. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt hệ lụy đáng báo động cho sức khỏe cộng đồng.

Rất nhiều người tin rằng cứ ho, sốt, sổ mũi là cần dùng kháng sinh để mau khỏi. Sự thật là phần lớn các bệnh thông thường như cảm lạnh, cảm cúm, viêm họng do virus không cần và không nên dùng kháng sinh. Kháng sinh chỉ có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế vi khuẩn, hoàn toàn không có hiệu quả với virus. Việc dùng sai thuốc không những không giúp bệnh khỏi nhanh hơn, mà còn khiến cơ thể mệt mỏi hơn do phải tiếp nhận một lượng thuốc không cần thiết. Tác dụng phụ như đau dạ dày, tiêu chảy, nổi mẩn, hoặc tổn thương gan thận có thể xảy ra, đặc biệt ở người có thể trạng yếu.

Hậu quả nghiêm trọng nhất và cũng đáng lo ngại nhất của việc tự ý dùng kháng sinh là tình trạng kháng kháng sinh. Đây là hiện tượng vi khuẩn biến đổi để chống lại tác động của thuốc, khiến kháng sinh mất hiệu lực. Khi vi khuẩn đã kháng thuốc, việc điều trị trở nên cực kỳ khó khăn, thậm chí thất bại. Người bệnh sẽ phải dùng các loại kháng sinh thế hệ mới, liều cao hơn, tốn kém hơn, tác dụng phụ nhiều hơn. Trong nhiều trường hợp, vi khuẩn “siêu kháng thuốc” có thể khiến bệnh nhân tử vong do không còn loại kháng sinh nào đủ mạnh để điều trị. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 700.000 người tử vong vì các bệnh liên quan đến vi khuẩn kháng thuốc, con số này có thể tăng lên đến 10 triệu người/năm vào năm 2050 nếu tình trạng lạm dụng kháng sinh không được kiểm soát.

Hình minh họa- Nguồn: Internet

Ở trẻ em, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Việc dùng kháng sinh bừa bãi, sai liều có thể gây ra những hậu quả khôn lường: rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy kéo dài, dị ứng thuốc, ảnh hưởng đến sự phát triển hệ vi sinh đường ruột và sức đề kháng tự nhiên. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng trẻ dùng nhiều kháng sinh trong những năm đầu đời dễ bị hen suyễn hoặc béo phì sau này. Với người già, nhiều người mắc bệnh mạn tính như tim mạch, đái tháo đường, suy thận… việc dùng kháng sinh không theo chỉ định có thể tương tác với các loại thuốc đang dùng, gây phản ứng ngược, tăng nguy cơ nhập viện, thậm chí tử vong.

Không chỉ sức khỏe con người, môi trường sinh thái cũng chịu ảnh hưởng nặng nề từ kháng sinh. Thuốc kháng sinh khi bị đào thải ra ngoài qua nước tiểu, phân, nếu không được xử lý đúng cách, sẽ tồn lưu trong đất và nguồn nước, tạo điều kiện cho vi khuẩn trong môi trường phát triển khả năng kháng thuốc. Điều này hình thành nên nguồn vi khuẩn kháng thuốc trong tự nhiên, khó kiểm soát và là mối đe dọa âm thầm trong dài hạn.

Làm gì để sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả

Không thể phủ nhận tầm quan trọng của kháng sinh, nhưng để sử dụng đúng cách, người bệnh cần ghi nhớ một số nguyên tắc “vàng”: Chỉ sử dụng kháng sinh khi được bác sĩ kê đơn. Tuân thủ đúng liều, đúng thời gian sử dụng. Không dùng lại kháng sinh còn thừa. Tham khảo thông tin chính thống, hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào. Trong quá trình dùng thuốc, cần hỏi ý kiến của bác sĩ nếu thấy các vấn đề bất thường.

Kháng sinh – nếu dùng đúng, là cứu tinh, nhưng nếu lạm dụng, nó có thể trở thành “con dao hai lưỡi” vô cùng nguy hiểm. Trong cuộc chiến chống lại tình trạng kháng thuốc, mỗi cá nhân cần đóng vai trò chủ động, thay đổi nhận thức và hành vi sử dụng thuốc. Hãy là người bệnh thông thái, lựa chọn kháng sinh một cách cẩn trọng, có trách nhiệm – không chỉ vì sức khỏe của chính mình, mà còn vì sự an toàn của cộng đồng và thế hệ tương lai.

Trương Hiền