Hé lộ thủ đoạn 'bắt cóc online': Kẻ lừa đảo nhắm vào học sinh, sinh viên

Liên tiếp các vụ lừa đảo, "bắt cóc online" nhắm vào học sinh, sinh viên

Thời gian qua, Công an TP.Hà Nội đã liên tục phát hiện và kịp thời ngăn chặn nhiều vụ “bắt cóc online” nhắm vào học sinh, sinh viên. Kẻ lừa đảo thường giả danh công an, gọi điện thông báo nạn nhân đang bị điều tra liên quan đến rửa tiền, buôn lậu… Sau đó, chúng yêu cầu nạn nhân cài ứng dụng gọi video như Zoom Workplace, cách ly khỏi gia đình và “phối hợp điều tra”.

Kịch bản thường thấy: nạn nhân được yêu cầu đến khách sạn hoặc nơi kín đáo, tự quay video khóc lóc, cầu cứu và gọi điện cho phụ huynh để đòi tiền chuộc từ vài trăm triệu đến cả tỷ đồng. Điều đáng sợ là các em hoàn toàn tin vào câu chuyện bị “truy tố” và tự mình trở thành diễn viên chính trong màn kịch lừa đảo tinh vi.

Nạn nhân bị ép buộc dàn dựng vụ bắt cóc của chính mình (Ảnh minh họa/New South Wales Police)

Điển hình là vụ việc của nam sinh viên X. (SN 2007, ở phường Việt Hưng, Hà Nội) nhận được cuộc gọi của một người tự xưng là Công an, nói cháu liên quan đến vụ án rửa tiền.

Sau đó, đối tượng hướng dẫn cháu tải phần mềm Zoom Workplace để làm việc trực tuyến. Đối tượng yêu cầu cháu kê khai tài sản để phục vụ công tác điều tra, thì cháu nói không có tiền. Lúc này, đối tượng hướng dẫn cháu phải đóng giả việc bị bắt cóc để lấy tiền của gia đình.

Sau đó, đối tượng bảo cháu X. đến một khách sạn thuê phòng ẩn náu, không nghe bất kỳ cuộc gọi nào khác ngoài cuộc gọi để “phục vụ điều tra”. Các đối tượng buộc cháu X. gọi điện về gia đình yêu cầu chuyển khoản 300 triệu đồng để “chuộc người”.

Ngay sau khi nhận được tin trình báo của gia đình, Công an phường Việt Hưng và Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Hà Nội đã khẩn trương xác minh cùng các đơn vị chức năng nhanh chóng xác minh. Đến khoảng 18h45 cùng ngày, lực lượng Công an đã tìm được cháu X. ở một mình trong căn phòng tại khách sạn. Sau khi được cán bộ giải thích, cháu X. mới biết được mình bị lừa đảo.

Khi trinh sát tiếp cận nam sinh tại nhà nghỉ, ứng dụng Zoom vẫn đang mở (Ảnh: Công an cung cấp)

Gần nhất, ngày 30/7, Công an phường Hà Đông (Hà Nội) cho biết đã kịp thời ngăn chặn một vụ lừa đảo tinh vi nhắm vào học sinh, sinh viên với chiêu trò mời gọi tham gia khóa học du học nước ngoài để chiếm đoạt số tiền lớn.

Theo thông tin ban đầu, vào khoảng 17h ngày 26/7, Công an phường Hà Đông nhận được tin trình báo của bà P. (48 tuổi, trú tại phường Hà Đông) về việc con gái bà – cháu M. (18 tuổi) có dấu hiệu bị lừa đảo và đã mất liên lạc với gia đình.

Trước tính chất khẩn cấp của vụ việc, Công an phường huy động toàn bộ lực lượng khẩn trương xác minh, truy tìm. Chỉ sau khoảng 2 giờ, tổ công tác phát hiện cháu M. đang ở trong một nhà nghỉ trên địa bàn.

Tại cơ quan công an, cháu M. cho biết vào sáng cùng ngày, em nhận được một tin nhắn với nội dung “chúc mừng” vì đã đủ điều kiện tham gia một chương trình trao đổi sinh viên quốc tế.

Đối tượng nhắn tin tự xưng là đại diện của một tổ chức giáo dục nước ngoài, đề nghị cháu nhanh chóng xác minh năng lực tài chính để hoàn tất hồ sơ du học.

Tin tưởng thông tin trên, cháu M. đã làm theo hướng dẫn, nhắn tin cho gia đình yêu cầu chuyển gấp 500 triệu đồng để “in sao kê tài khoản chứng minh tài chính”, nếu không sẽ mất cơ hội tham gia chương trình.

Để tạo thêm áp lực, các đối tượng còn hướng dẫn cháu M. nhắn tin giả vờ rằng mình bị bắt cóc, nhằm khiến gia đình hoảng loạn và chuyển tiền ngay lập tức.

Rất may, nhờ sự cảnh giác và phản ứng kịp thời của gia đình cùng sự vào cuộc quyết liệt của lực lượng công an, vụ việc được ngăn chặn kịp thời. Sau khi được giải thích, cháu M. mới bàng hoàng nhận ra mình suýt trở thành nạn nhân của một chiêu trò lừa đảo cực kỳ tinh vi.

Các đối tượng thao túng tâm lý người bị bắt cóc online và người thân (Ảnh chụp màn hình)

Chia sẻ về vấn đề này, thượng tá, TS. Đào Trung Hiếu, Chuyên gia Tội phạm học cho hay, những vụ việc gần đây cho thấy tội phạm mạng đã bước sang một giai đoạn tinh vi hơn rất nhiều. Nếu trước đây, thủ đoạn chủ yếu là lừa đảo tài chính đơn giản, thì nay các đối tượng đã hiểu rõ cách vận hành tâm lý con người, đặc biệt là những người trẻ, xa gia đình, thiếu điểm tựa xã hội.

Theo thượng tá Hiếu, chúng không chỉ đánh cắp thông tin cá nhân, mạo danh người quen, mà còn biết cách “bóp méo thực tại” khiến nạn nhân rơi vào trạng thái sợ hãi, hoảng loạn và mất khả năng phản kháng. Đây chính là thao túng tâm lý – một kỹ thuật tội phạm mới đang lan rộng trên không gian mạng.

Vì sao nhiều bạn trẻ, kể cả người có học thức vẫn dễ mắc "bẫy" lừa đảo online?

Thượng tá Hiếu cho hay, nhiều bạn trẻ, kể cả người có học thức cao, vẫn dễ mắc bẫy vì hai nguyên nhân chính. Thứ nhất, trí thức không đồng nghĩa với kỹ năng đề kháng tâm lý.

“Một tiến sĩ, một du học sinh vẫn có thể yếu thế trước những cú sốc cảm xúc mạnh như ‘nguy cơ bị bắt cóc, bị truy tố, bị phát tán clip riêng tư’. Khi hoảng loạn, não bộ con người dễ rơi vào chế độ “tự cứu” và làm theo mọi chỉ dẫn để thoát hiểm”, thượng tá Hiếu nêu.

Thứ hai, đời sống mạng đã trở thành “thế giới thật thứ hai” nhưng thiếu các cơ chế cảnh báo an toàn như ngoài đời thực. Tội phạm lợi dụng khoảng trống này để dựng nên kịch bản lừa đảo mà nạn nhân khó phân biệt thật giả. Điều đáng lưu ý là các đối tượng hiện nay có tri thức, thậm chí được đào tạo bài bản về công nghệ và tâm lý học hành vi.

“Chúng nghiên cứu kỹ thói quen, ngôn ngữ, thời gian sinh hoạt của nạn nhân, dùng AI để làm giả giọng nói, khuôn mặt, dựng kịch bản kèm “chứng cứ” số khiến người thân tin ngay lập tức. Từ đây, chúng không chỉ lừa tiền mà còn phá vỡ sự gắn kết gia đình, gây hoang mang xã hội”, thượng tá Hiếu phân tích.

Tin nhắn đối tượng nhắn cho gia đình nữ sinh để uy hiếp và giục chuyển tiền (Ảnh chụp màn hình)

Để ngăn chặn loại tội phạm mới này, thượng tá Đào Trung Hiếu cho rằng, cần triển khai đồng thời ba lớp “lá chắn”.

Lá chắn thứ nhất là mỗi cá nhân phải nâng cao kỹ năng tự vệ số: hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân, cảnh giác trước các tình huống “khẩn cấp” trên mạng, tuyệt đối không chuyển tiền hay làm theo yêu cầu khi chưa kiểm chứng qua kênh chính thống.

Lá chắn thứ hai là gia đình, nhà trường và cộng đồng phải thường xuyên trao đổi với con em, tạo kênh liên lạc dự phòng để không bị cô lập khi gặp sự cố.

Lá chắn thứ ba là hệ thống pháp luật và các nền tảng mạng xã hội cần phối hợp mạnh mẽ hơn, bóc gỡ nhanh tài khoản lừa đảo, xử lý nghiêm những kẻ đứng sau, để tội phạm không còn đất sống trên môi trường số.

“Thế giới mạng vốn không xấu, nhưng khi tội phạm khai thác những khoảng trống về nhận thức và công nghệ, mọi người – đặc biệt là giới trẻ cần tỉnh táo hơn bao giờ hết. Chúng ta không thể không dùng Internet, mạng xã hội, nhưng có thể học cách "mặc áo giáp" khi bước vào thế giới ảo”, thượng tá Hiếu chia sẻ thêm.

Trước tình trạng trên, Công an TP. Hà Nội khuyến cáo người dân nêu cao tinh thần cảnh giác, đồng thời chủ động tuyên truyền cho người thân, bạn bè về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này.

Để làm việc với người dân, cơ quan công an sẽ trực tiếp gửi giấy mời, giấy triệu tập hoặc gửi qua công an địa phương; tuyệt đối không gọi điện yêu cầu người dân chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng hoặc cài đặt phần mềm để phục vụ điều tra.

Nhà trường cũng cần thường xuyên đẩy mạnh, tuyên truyền cảnh báo các thủ đoạn lừa đảo cho học sinh, sinh viên để nâng cao nhận thức phòng chống lừa đảo. Đặc biệt là các học sinh, sinh viên, người trẻ cần tự trang bị cho mình kỹ năng nhận diện chiêu trò lừa đảo.

Khi phát hiện các trường hợp có dấu hiệu lừa đảo như trên, người dân cần báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất.

Kim Ngân