Hành trình trở về tên gọi bản địa của đỉnh núi Denali cao nhất Bắc Mỹ - Kỳ cuối

Khung cảnh hùng vĩ và tuyệt đẹp của Denali, với hình ảnh phản chiếu ấn tượng trong Vườn quốc gia Denali, Alaska. Ảnh: goodfreephotos.com

Kỳ cuối: Denali trở lại – Cuộc đấu tranh vì bản sắc và di sản văn hóa bản địa

Ngay từ khi cái tên McKinley được chính thức công nhận vào năm 1917, cộng đồng bản địa Alaska - đặc biệt là các nhóm Athabaskan - đã không ngừng đấu tranh để giành lại tên gọi Denali. Đối với họ, đây không chỉ là vấn đề địa danh mà còn là sự công nhận lịch sử, truyền thống và di sản của tổ tiên. Tên gọi "Denali" có nghĩa là “Người vĩ đại” trong tiếng Koyukon Athabascan, đã tồn tại hàng nghìn năm và luôn được sử dụng để chỉ đỉnh núi hùng vĩ này.

Năm 1975, chính quyền bang Alaska chính thức đề xuất đổi tên ngọn núi trở lại thành Denali và gửi kiến nghị lên Hội đồng Địa danh Mỹ. Tuy nhiên, ngay lập tức, nỗ lực này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các chính trị gia bang Ohio - quê hương của Tổng thống William McKinley. Ông Ralph Regula - một trong những người kiên quyết bảo vệ tên gọi Mt. McKinley đã lập luận rằng việc giữ tên này là cách để tôn vinh vị Tổng thống thứ 25 của nước Mỹ.

Ông Regula cùng các nghị sĩ Ohio liên tục vận động Quốc hội để ngăn chặn bất kỳ thay đổi nào đối với tên ngọn núi. Họ sử dụng ảnh hưởng chính trị để trì hoãn, bác bỏ mọi kiến nghị từ bang Alaska và khiến quá trình đổi tên rơi vào tình trạng bế tắc trong nhiều thập kỷ. Điều này phản ánh sự đối lập giữa cách nhìn nhận lịch sử từ những người ủng hộ văn hóa bản địa và những người bảo vệ danh tiếng của một nhân vật chính trị dù không có mối liên hệ thực sự với khu vực này.

Những bước tiến và sự bế tắc kéo dài

Dù chính quyền Alaska và cộng đồng bản địa tiếp tục vận động nhưng do sức ép từ các chính trị gia Ohio, Hội đồng Địa danh Mỹ đã từ chối phê duyệt việc đổi tên. Họ cho rằng chỉ Quốc hội Mỹ mới có quyền quyết định trong trường hợp này.

Thực tế, ngay cả khi các dự luật được đệ trình lên Quốc hội nhằm đổi tên Mt. McKinley thành Denali thì chúng cũng không thể vượt qua các rào cản lập pháp. Các dân biểu Ohio với ảnh hưởng đáng kể tại Quốc hội đã thành công trong việc ngăn chặn mọi thay đổi.

Tuy nhiên, từ đầu những năm 2000, bối cảnh chính trị và xã hội bắt đầu thay đổi. Dư luận ngày càng quan tâm đến việc công nhận di sản văn hóa bản địa và phong trào phục hồi các địa danh gốc dần được chú ý hơn. Các nhà hoạt động bản địa, các tổ chức bảo tồn văn hóa và những nhân vật có ảnh hưởng đã lên tiếng mạnh mẽ hơn, biến phong trào đổi tên Denali thành một biểu tượng của sự công nhận văn hóa bản địa trên toàn nước Mỹ.

Bước ngoặt năm 2015: Denali chính thức được khôi phục

Sau nhiều thập kỷ đấu tranh, năm 2015 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khi chính quyền Tổng thống Barack Obama quyết định khôi phục tên gọi Denali. Ngày 30/8/2015, Bộ trưởng Nội vụ Mỹ Sally Jewell đã ký quyết định đổi tên "Mt. McKinley" thành "Denali". Quyết định này dựa trên thẩm quyền của một đạo luật liên bang năm 1947 và cho phép Bộ Nội vụ có quyền điều chỉnh các địa danh trên lãnh thổ liên bang nếu Quốc hội không hành động.

Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ảnh: AFP/TTXVN

Tuyên bố này được đưa ra trong chuyến thăm Alaska của Tổng thống Obama, nơi ông nhấn mạnh cam kết của chính phủ trong việc tôn trọng lịch sử và văn hóa bản địa. Chính quyền Obama khẳng định rằng họ chỉ đơn thuần là chính thức hóa mong muốn của người dân Alaska, những người từ lâu đã gọi đỉnh núi này bằng cái tên bản địa của nó.

Sự phản đối và bất đồng quan điểm

Mặc dù quyết định đổi tên được hoan nghênh rộng rãi bởi cộng đồng bản địa Alaska và những người ủng hộ, nhưng không phải ai cũng đồng tình. Các chính trị gia Ohio ngay lập tức lên tiếng phản đối và coi đây là hành động thiếu tôn trọng di sản của Tổng thống McKinley. Thống đốc bang Ohio khi đó, ông John Kasich cùng Thượng nghị sĩ Rob Portman và một số nghị sĩ khác đã chỉ trích quyết định này, cho rằng chính quyền Obama đã lạm dụng quyền lực hành pháp để qua mặt Quốc hội.

Bất chấp những phản đối, quyết định đổi tên vẫn không bị đảo ngược. Denali chính thức trở thành tên gọi duy nhất của ngọn núi cao nhất Bắc Mỹ, được ghi nhận trên bản đồ, tài liệu chính thức và các ấn phẩm địa lý trên toàn thế giới.

Ý nghĩa của việc khôi phục tên Denali

Việc đổi tên từ "Mt. McKinley" trở lại là "Denali" không chỉ đơn thuần là một sự thay đổi về địa danh mà còn mang ý nghĩa sâu rộng trên nhiều phương diện.

Trước hết, việc khôi phục tên Denali là một bước tiến quan trọng trong việc công nhận văn hóa bản địa. Quyết định này thể hiện sự tôn trọng đối với di sản của người bản địa Alaska, đồng thời phản ánh sự thay đổi trong cách nước Mỹ nhìn nhận lịch sử của các cộng đồng bản địa, từ việc áp đặt tên gọi đến việc khôi phục bản sắc truyền thống.

Không chỉ vậy, việc đổi tên còn góp phần điều chỉnh những sai lầm lịch sử. Cái tên "McKinley" được đặt một cách tự do vào cuối thế kỷ 19 mà không có bất kỳ sự tham vấn nào từ người bản địa, trong khi "Denali" đã tồn tại hàng nghìn năm trong đời sống và tín ngưỡng của họ. Việc khôi phục tên gọi truyền thống không chỉ là một hành động công bằng mà còn là sự thừa nhận giá trị lịch sử và văn hóa thực sự của cộng đồng Athabaskan.

Cảnh đẹp hùng vĩ của ngọn núi Denali tại Alaska. Ảnh: history.com

Bên cạnh đó, việc nhấn mạnh tên gọi Denali cũng tạo ra tác động tích cực đối với công tác bảo tồn thiên nhiên. Đỉnh núi này không chỉ là một biểu tượng văn hóa mà còn là trung tâm của Công viên Quốc gia Denali - một trong những khu vực hoang dã quan trọng nhất nước Mỹ. Việc phục hồi tên gọi bản địa giúp nâng cao nhận thức về bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên rộng lớn, gắn liền với truyền thống tôn trọng thiên nhiên của các cộng đồng bản địa.

Hơn thế nữa, thành công của phong trào đổi tên Denali đã tạo tiền lệ quan trọng cho các phong trào phục hồi địa danh bản địa khác. Quyết định này đã truyền cảm hứng cho nhiều cộng đồng bản địa trên khắp nước Mỹ đấu tranh để giành lại tên gọi truyền thống của các địa danh gắn liền với lịch sử của họ. Qua đó, nó thúc đẩy một phong trào rộng lớn hơn nhằm công nhận và bảo vệ bản sắc văn hóa bản địa trên toàn quốc.

Nhìn lại hành trình hơn một thế kỷ, từ một quyết định cá nhân của một thợ đào vàng vào cuối thế kỷ 19 đến một cuộc tranh luận chính trị kéo dài nhiều thập kỷ, cái tên Denali đã trở lại đúng với vị trí của nó trong lịch sử và văn hóa. Quyết định đổi tên năm 2015 không chỉ là một sự thay đổi trên bản đồ mà còn mang tính biểu tượng cho phong trào bảo tồn di sản bản địa tại Mỹ.

Cuối cùng, việc khôi phục tên Denali là minh chứng rõ ràng rằng lịch sử không chỉ được viết bởi những người chiến thắng, mà còn có thể được điều chỉnh để trở nên công bằng hơn. Với quyết định này, người bản địa Alaska không chỉ giành lại một phần di sản mà còn được thừa nhận chính đáng trong câu chuyện lịch sử chung của nước Mỹ.

Một bước ngoặt mới dưới thời Tổng thống Donald Trump nhiệm kỳ 2

Tuy nhiên, câu chuyện về cái tên của Denali không dừng lại ở đó. Ngay sau khi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump đã gây chú ý với một sắc lệnh đặc biệt liên quan đến việc đảo ngược quyết định đổi tên ngọn núi. Theo đó, ông Trump đã ra lệnh khôi phục tên gọi Núi McKinley - một bước đi nhằm tôn vinh Tổng thống William McKinley, người được ca ngợi vì những chính sách thuế quan quyết định giúp thúc đẩy ngành sản xuất và công nghiệp nội địa Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh khôi phục tên gọi Núi McKinley. Ảnh: THX/TTXVN

Sắc lệnh này, được Bộ trưởng Nội vụ Doug Burgum triển khai trên các tài liệu và bản đồ liên bang, nhanh chóng trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận sôi nổi. Trong khi những người ủng hộ cho rằng đây là cách thể hiện niềm tự hào dân tộc và tôn vinh di sản của một Tổng thống vĩ đại, thì các nhà bảo tồn văn hóa bản địa lại chỉ trích động thái này và cho rằng nó làm lu mờ giá trị lịch sử, truyền thống gắn liền với tên gọi Denali.

Việc đảo ngược quyết định đổi tên Denali dưới thời Obama - dù chỉ trong phạm vi hành chính liên bang và không ảnh hưởng đến danh tiếng quốc tế của địa danh - càng làm nổi bật cuộc đối đầu giữa các quan điểm lịch sử khác nhau. Sự kiện này cho thấy rằng cuộc tranh luận về tên gọi của những địa danh biểu tượng không chỉ phản ánh quá khứ mà còn luôn được làm mới theo từng giai đoạn chính trị và phong cách lãnh đạo.

Dù ở bất kỳ góc nhìn nào, những quyết định liên quan đến tên gọi của Denali - hay núi McKinley - vẫn là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của lịch sử, văn hóa và truyền thống, mở ra những cuộc đối thoại sâu sắc về cách mà chúng ta nhìn nhận và tôn vinh di sản.

Hoàng Anh/Báo Tin tức (Theo history.com/The Guardian)