Hàng không dân dụng trong bối cảnh xung đột quân sự

Do gánh nặng chi phí, Hãng British Airways của Anh và nhiều hãng lớn khác ở châu Âu đã tạm dừng các chuyến bay giữa London và Bắc Kinh đến tháng 11-2025. Virgin Atlantic sẽ cắt giảm tuyến bay duy nhất đến Trung Quốc đại lục vào mùa thu, lý do vì phải chuyển hướng tốn kém do hạn chế không phận của Nga. Kể từ khi xung đột ở Ukraine bắt đầu, các hãng hàng không phương Tây đã bay về phía Nam nước Nga qua phần lớn Trung Đông như một cách để tránh không phận của Nga. Nhưng trong bối cảnh căng thẳng gần đây giữa Israel và Iran, các hãng hàng không ngày càng khó tránh khỏi các khu vực xung đột và những rủi ro tiềm ẩn đi kèm.

Một chuyến bay thương mại gần khu vực chiến sự ở Lebanon. Ảnh: Al JAZEERA

Trong 2 năm qua, đã có sự gia tăng lớn trong việc sử dụng công nghệ tác chiến điện tử, thường được sử dụng để ngăn chặn máy bay không người lái, tên lửa sử dụng hệ thống định vị toàn cầu, hoặc các công nghệ quân sự định vị vệ tinh khác. Theo các nhà nghiên cứu, hệ thống định vị của hàng ngàn máy bay chở khách đang bị gián đoạn mỗi ngày khi bay gần các khu vực xung đột. Trong những tháng gần đây, cả Iran và Israel đều cáo buộc nhau sử dụng Hệ thống định vị toàn cầu (GPS) giả mạo, gửi tín hiệu vị trí không chính xác đến vệ tinh.

Tuy nhiên, việc chặn hoặc giả mạo tín hiệu GPS cũng ảnh hưởng đến máy bay thương mại. Theo ông Raphael Monstein, cộng sự nghiên cứu tại Đại học Khoa học ứng dụng Zurich, Thụy Sĩ, giả mạo tín hiệu là khi một tác nhân gửi tín hiệu giả vị trí đến tất cả các máy thu trong vùng phủ sóng. Trong hàng không, điều đó gây ra một số hậu quả khá nghiêm trọng. Monstein và nhóm của ông đã phát hiện ra sự gia tăng lớn các sự cố như vậy kể từ đầu năm 2024. Theo ông Monstein, trung bình mỗi ngày có ít nhất 1.000 máy bay bị ảnh hưởng từ tín hiệu GPS sai lệch.

Việc chặn và giả mạo tín hiệu GPS cũng ảnh hưởng đến hệ thống định vị trên mặt đất. Người dân Moscow, Nga gần đây đã phàn nàn về các ứng dụng điện thoại thông minh bị trục trặc, chẳng hạn như ứng dụng bản đồ, gọi taxi hoặc giao đồ ăn. Mới đây, một máy bay chở khách của Thổ Nhĩ Kỳ bay đến Beirut, Lebanon, đã phải quay đầu sau khi không thể hạ cánh vì tín hiệu giả mạo. Bộ Viễn thông Lebanon đã gửi đơn khiếu nại lên Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) của Liên hợp quốc về việc Israel sử dụng công nghệ mà nước này dùng để chặn các cuộc tấn công của Hezbollah.

Cục Hàng không liên bang Mỹ (FAA) đã đưa ra cảnh báo cho các phi công, không nên dựa vào hệ thống GPS khi bay quanh các vùng xung đột. Các cơ quan quản lý của Anh và Ai Cập đã yêu cầu những hãng hàng không của mình tránh không phận Lebanon. Các quan chức Jordan đã yêu cầu hãng hàng không trong nước có thêm nhiên liệu dự trữ vì tình hình leo thang có thể khiến một số chuyến bay phải chuyển hướng.

KHÁNH MINH