Hạ thuế quan với hàng Trung Quốc: Lập trường mềm mỏng hay động thái chiến thuật của ông Trump?

Từ việc đe dọa áp thuế nhập khẩu 60% lên hàng hóa Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử, đến hạ mức này xuống còn 10% sau khi nhậm chức, rồi vài ngày sau lại tuyên bố “tốt hơn là không áp thuế”, dường như Tổng thống Mỹ Donald Trump đang giảm bớt lập trường cứng rắn với Bắc Kinh.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế và phân tích cho rằng thái độ gần đây liên quan thuế quan với hàng Trung Quốc có thể chỉ là sự thay đổi chiến thuật đàm phán.

“Đây giống như là sự thay đổi chiến thuật hơn là việc ông Trump có lập trường mềm mỏng hơn với Trung Quốc” - ông Gary Ng, nhà kinh tế cấp cao và nghiên cứu viên tại Viện Trung Âu về Nghiên cứu châu Á, nhận định với kênh Channel NewsAsia (CNA).

Theo ông Ng, Tổng thống Trump thường giành được những thắng lợi từng phần chỉ bằng cách đe dọa áp thuế - một cách tiếp cận nhằm buộc đối phương đồng ý đàm phán mà không cần thực sự áp dụng các biện pháp trừng phạt nặng nề.

“Nếu chúng ta nhìn vào cách ông ấy sử dụng thuế quan như một công cụ hiện nay, ông ấy dường như đạt được rất nhiều mục tiêu ngay cả trước khi thực sự áp thuế, vì các quốc gia khác sẽ cơ bản đồng ý ngồi vào bàn đàm phán” - ông Ng nêu quan điểm.

Ông Chen Qiheng - nhà nghiên cứu tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội châu Á (Mỹ) - nhận định rằng Trump có thể đang “chờ đợi một cơ sở pháp lý” trước khi phát động một cuộc chiến thương mại toàn diện.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 11-2017. Ảnh: GETTY IMAGES

Cách Trung Quốc có thể đáp trả

Các chuyên gia lưu ý rằng Bắc Kinh cũng sở hữu một bộ công cụ phản ứng mạnh mẽ để sử dụng nếu cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung leo thang. Theo ông Chen, Trung Quốc có thể đáp trả “ăn miếng trả miếng” bằng cách áp thuế lên hàng hóa Mỹ, nhưng cho đến nay Bắc Kinh vẫn kiềm chế vì ý thức rằng chiến tranh thương mại có thể gây tác dụng ngược, đặc biệt trong các thị trường tiêu dùng.

“Vũ khí mạnh mẽ nhất mà Trung Quốc có thể sử dụng để phản công chính là giữ cho nền kinh tế của mình mở cửa. Nhu cầu khổng lồ từ nền kinh tế Trung Quốc đối với các sản phẩm và dịch vụ nước ngoài sẽ là một lực hấp dẫn, ngăn cản ngay cả các đối thủ chiến lược đi quá xa khỏi mối quan hệ hợp tác” - ông Chen nói.

Ông Ng nhấn mạnh rằng Trung Quốc có thể áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nguồn nguyên liệu đầu vào hoặc hạn chế thị trường có chọn lọc – một cách tiếp cận có thể tác động đến mọi lĩnh vực, từ sản xuất chất bán dẫn cho đến pin xe điện (EV).

Các cuộc điều tra chống độc quyền cũng nằm trong bộ công cụ đó.

Theo Cơ quan Quản lý Thị trường Nhà nước Trung Quốc (SAMR), vào năm 2025 nước này sẽ tăng cường “thực thi các biện pháp chống độc quyền” và “bảo vệ lợi ích kinh tế cũng như an ninh”.

“Chủ nghĩa bảo hộ không mang lại kết quả. Chiến tranh thương mại không có người thắng” - Phó Thủ tướng Trung Quốc Đinh Tiết Tường phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos (Thụy Sĩ) ngày 21-1.

Các nhà phân tích cho rằng tuyên bố của ông Đinh phản ánh lập trường thận trọng của Bắc Kinh rằng dù sẵn sàng bảo vệ lợi ích của mình, Trung Quốc vẫn không mong muốn một cuộc xung đột leo thang không kiểm soát.

“Tôi nghĩ rằng ở một khía cạnh nào đó, Bắc Kinh đang cân nhắc việc có thể không đáp trả ngay lập tức, vì họ có thặng dư thương mại với Mỹ, nhưng họ sẽ theo dõi sát sao các biện pháp khác” - ông Tim Harcourt, nhà kinh tế trưởng tại Viện Chính sách Công và Quản trị của ĐH Công nghệ Sydney (Úc), nói với CNA.

Vị chuyên gia bổ sung rằng Bắc Kinh có thể đang giám sát các động thái của Washington “liên quan đến sở hữu trí tuệ, các hạn chế đầu tư nước ngoài và nhu cầu đối với các khoáng sản quan trọng”.

Hạ thuế quan với hàng Trung Quốc: Lập trường mềm mỏng hay động thái chiến thuật của ông Trump?. Ảnh: CNN

Chất bán dẫn là chiến trường quyết định

Trong khi các cuộc đàm phán về thuế quan vẫn tiếp tục chiếm lĩnh các tiêu đề tin tức toàn cầu, các chuyên gia cho rằng điểm nóng thực sự lại nằm ở công nghệ, đặc biệt là các vi mạch bán dẫn - nguồn năng lượng cho mọi thứ từ xe điện, điện thoại thông minh, máy tính đến vệ tinh.

Những con chip nhỏ bé nhưng mạnh mẽ này từ lâu đã là tâm điểm của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung với sự thúc đẩy của Trung Quốc nhằm đạt được tự chủ trong sản xuất bán dẫn và nỗ lực của Mỹ trong việc ngăn cản Trung Quốc tiếp cận công nghệ chế tạo chip tiên tiến.

Các công ty bán dẫn Trung Quốc đã chuẩn bị sẵn sàng cho một nhiệm kỳ Tổng thống Trump 2.0, tăng cường sản xuất chip, đồng thời làm sâu sắc thêm các mối quan hệ thương mại với các khu vực khác như châu Âu và Đông Nam Á.

Các nhà máy bán dẫn của Trung Quốc hiện chỉ sản xuất khoảng 15% sản lượng chip toàn cầu, chủ yếu là các loại chip tiêu chuẩn giá thấp, nhưng năng lực sản xuất chip của nước này được dự báo sẽ tăng gấp đôi trong 5 đến 7 năm tới, theo nghiên cứu từ các nhà phân tích của Barclays được Bloomberg đưa tin vào tháng 1-2024.

Mặc dù Trung Quốc đã tăng cường các biện pháp chống độc quyền và chi hàng tỉ USD vào thiết bị và cơ sở hạ tầng, nhưng chuyên gia cho rằng Trung Quốc khó có thể đạt được sự tự chủ hoàn toàn về bán dẫn vào năm 2025.

“Các nút thắt trong sản xuất bán dẫn tiên tiến và sự phụ thuộc vào chuyên môn nước ngoài sẽ vẫn tồn tại khiến Trung Quốc dễ bị tổn thương trước những gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu” - ông Jing Jing Qian, đồng sáng lập và Giám đốc điều hành của Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định.

Mặt khác, đẩy mạnh đổi mới trong nước có thể dẫn đến sự gia tăng số lượng sản phẩm công nghệ Trung Quốc ra thị trường vào năm 2025, từ thiết bị điện tử tiêu dùng đến xe điện, từ đó tăng cường sự hiện diện của Trung Quốc trong các thị trường công nghệ toàn cầu.

“Vào năm 2025, chúng ta có thể nghe nhiều câu chuyện hơn về các sản phẩm chip hoặc thiết bị cuối được sản xuất tại Trung Quốc. Cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung sẽ có khả năng leo thang khi Washington siết chặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và Bắc Kinh đẩy mạnh nỗ lực tự chủ về bán dẫn” - theo ông Jing.

Hiện tại, Trung Quốc đã tiến hành những biện pháp mà các nhà phân tích cho rằng có thể là động thái phản ứng mạnh nhất đối với các hạn chế xuất khẩu chip AI của Mỹ sang Trung Quốc.

Vào ngày 16-1, Bộ Thương mại Trung Quốc đã bắt đầu điều tra các xuất khẩu chip từ Mỹ, xem xét liệu các nhà sản xuất chip Mỹ có được hưởng lợi thế không công bằng thông qua các ưu đãi và khoản trợ cấp hay không.

“Các công ty đã xuất khẩu các sản phẩm chip với giá thấp sang Trung Quốc, gây thiệt hại cho lợi ích hợp pháp của ngành công nghiệp trong nước. Mối quan ngại của ngành công nghiệp Trung Quốc là hợp lý và họ có quyền yêu cầu tiến hành điều tra khắc phục thương mại” - theo Bộ Thương mại Trung Quốc.

Theo ông Jing, cuộc điều tra này là một phản ứng trực tiếp và “có tính toán” từ Bắc Kinh đối với chính sách của Mỹ và là một động thái “tận dụng quy mô thị trường khổng lồ và năng lực sản xuất của Trung Quốc để khẳng định mình như một đối tác đàm phán ngang hàng”.

THẢO VY