GS. Hoàng Xuân Sính: Công thức nhân tài và 2 bài toán đổi mới giáo dục đại học

Ở tuổi 92, bà vẫn minh mẫn và khúc chiết chia sẻ tầm nhìn thế kỷ cho giáo dục đại học ở Việt Nam.

GS. Hoàng Xuân Sính trong lần trả lời phỏng vấn báo chí Pháp tháng 5/2025

Định hướng “đại học nghiên cứu” và 2 bài toán đổi mới

Năm 1988, GS. Hoàng Xuân Sính cùng nhóm nhà khoa học gốc Việt sáng lập Trường Đại học Thăng Long (tên ban đầu là Trung tâm Đại học dân lập Thăng Long) tại Hà Nội. Với nền tảng “Tây học” từ Pháp, bà hiểu rõ đại học theo hướng nghiên cứu là bước tiến thể hiện vị thế của cơ sở đào tạo bậc cao. Do đó, trong tầm nhìn 100 năm phát triển Trường Đại học Thăng Long, bà đặt mục tiêu trong 40 năm cuối cùng, cơ sở giáo dục này phải mạnh về nghiên cứu.

GS. Hoàng Xuân Sính, mái tóc giờ đã bạc, nhưng giọng nói và thần thái tinh anh như xưa nay vẫn thế, nhấn mạnh: “Hiện nay, các trường đại học tư của Việt Nam có nguồn thu hầu như chỉ dựa vào học phí. Ngoài ra, còn có nghĩa vụ đóng thuế. Do đó, ngân sách nghiên cứu khoa học rất hạn chế”.

Bà đề xuất Nhà nước hỗ trợ đất sạch, miễn giảm thuế để các trường có thể mở rộng, xây dựng đội ngũ giảng dạy chất lượng cao. Sau 20 năm đầu tiên xây dựng cơ sở vật chất (1988 - 2008), giai đoạn hiện tại của Trường Đại học Thăng Long là “tiến sĩ hóa” đội ngũ để dần chuyển mình sang đại học nghiên cứu. “Đại học có ảnh hưởng quốc tế phải tuyển được sinh viên chất lượng cao trong và ngoài nước, và có nhiều giáo sư uy tín trong cộng đồng khoa học”, giáo sư nhấn mạnh.

GS. Hoàng Xuân Sính trong lễ kỷ niệm 35 năm thành lập Trường Đại học Thăng Long

Theo đề xuất của GS. Hoàng Xuân Sính, để đạt được chuẩn đại học nghiên cứu quốc tế, phải giải được 2 bài toán. Thứ nhất là “làm cho mọi người dân được hưởng giáo dục.” Nhà nước vừa ban hành sắc lệnh miễn học phí cho học sinh công lập mọi cấp, tạo ra cơ hội giáo dục cho tất cả mọi người, từ đó, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao mới có hiệu quả.

Bài toán thứ hai phải giải là các trường đại học không chỉ đào tạo mà còn nghiên cứu. Bộ Khoa học và Công nghệ vừa công bố 21 bài toán lớn về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Như vậy, các trường có cơ hội tham gia những dự án dài hơi từ Nhà nước và doanh nghiệp. Điều này nếu thực hiện tốt sẽ rất có lợi cho các giáo sư, các nghiên cứu sinh và tình hình nghiên cứu nói chung tại các cơ sở giáo dục.

Công thức nhân tài và niềm tin vào thế hệ trẻ

Giảng đường Trường Đại học Thăng Long đang treo chân dung của 2 người có ảnh hưởng lớn tới con đường sự nghiệp của GS. Hoàng Xuân Sính và quá trình hình thành nhà trường. Đó là nhà toán học đoạt giải Fields - Laurent Schwartz - thành viên hội đồng chấm luận án tiến sĩ của bà tại Pháp, và có nhiều tình cảm với sự nghiệp giáo dục của Việt Nam. Người thứ 2 là thiên tài toán học người Pháp Alexander Grothendieck, người thầy hướng dẫn từ xa luận án tiến sĩ toán học của bà.

“Ông ấy để lại cho tôi di sản vô giá. Đó là tư duy làm cho điều khó trở nên dễ và sống chân thật với bản thân và mọi người,” GS.Hoàng Xuân Sính nói.

GS. Grothendieck trong chuyến thăm Việt Nam, cùng với các học trò. GS. Hoàng Xuân Sính áo trắng

Nhớ lại hành trình đặt nền móng và chèo lái Trường Đại học Thăng Long, GS Hoàng Xuân Sính nghĩ đến 3 từ “Lao động - Kiên trì - Lương thiện”. “Bà quan tâm tới thực chất,” Hiệu trưởng Trương Nhật Hoa cho biết. Khi dẫn dắt ngôi trường là tâm huyết cuộc đời bà nội, Trương Nhật Hoa hiểu rằng mình đang mang trong mình “niềm tin thế hệ”.

GS. Hoàng Xuân Sính nói bà luôn tin vào thế hệ trẻ khi xã hội đang trong thời đại AI và chuyển đổi số: “Chúng ta cần những người lãnh đạo trẻ giữ trọng trách xây dựng tương lai của giáo dục Việt Nam vì họ có sức khỏe, có kiến thức mới để vượt lên trong cơn sóng lớn của khoa học và công nghệ ngày nay”.

Gia đình 3 thế hệ xây dựng và phát triển Trường Đại học Thăng Long của GS. Hoàng Xuân Sính

Nói đến giáo dục là nói đến đào tạo nhân tài mà trước hết phải nhìn thấy những tố chất nào để có được nhân tài, bà chia sẻ. “Tôi muốn đó là kim chỉ nam cho Hoa và cho các bạn đồng nghiệp trẻ trường Đại học Thăng Long, một nơi mà nhiệm vụ là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho công cuộc Đổi mới toàn diện để đưa dân tộc vào Kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên của phồn vinh, hùng cường”.

Bích Đào