Góp ý, hoàn thiện dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi)

Bảo đảm tính minh bạch, khả thi

Bộ Tư pháp vừa làm việc với pháp chế các Bộ, ngành về dự thảo Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi), do Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo. Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh và Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Ngô Trung Thành đồng chủ trì buổi làm việc.

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho biết, thời gian qua, Bộ Tư pháp đã huy động tối đa nguồn lực, tập trung chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) trên cơ sở các ý kiến góp ý. Trong đó, đại diện pháp chế các bộ, ngành đã tích cực đóng góp nhiều ý kiến giá trị cho Bộ Tư pháp để hoàn thiện dự thảo Luật này.

Bộ Tư pháp cũng đã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật của Quốc hội thực hiện chỉnh sửa, hoàn thiện dự thảo Luật; nhiều nội dung quan trọng trong dự thảo đã được thống nhất, đảm bảo cho việc thẩm tra và hoàn thiện trong thời gian sớm nhất.

Tại buổi làm việc, các đại biểu đã trao đổi về những nội dung cần sửa đổi, bổ sung trong luật, bao gồm quy trình xây dựng, soạn thảo, thẩm định và ban hành VBQPPL; cơ chế phối hợp giữa các cơ quan; giải thích, hướng dẫn áp dụng VBQPPL; việc bảo đảm tính minh bạch, khả thi của các văn bản.

Một số ý kiến góp ý về việc tăng cường vai trò của cơ quan pháp chế trong các bộ, ngành nhằm nâng cao chất lượng thẩm định và đánh giá tác động pháp luật; quy định rõ hơn trong luật việc thực hiện xây dựng VBQPPL trong trường hợp đặc biệt; tách biệt một số nội dung liên quan đến ngưng, đình chỉ hiệu lực VBQPPL...

Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016 và đã được sửa đổi bổ sung một số điều vào năm 2020. Qua gần 10 năm thi hành Luật, công tác xây dựng, ban hành VBQPPL đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội.

Toàn cảnh buổi làm việc. Ảnh: N.H

Theo báo cáo của các bộ, cơ quan ngang bộ, tính từ ngày 1/7/2016 đến ngày 31/12/2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền 7.759 văn bản; các địa phương đã ban hành 90.610 VBQPPL.

Bên cạnh các kết quả nêu trên, thực tiễn thi hành Luật năm 2015 cho thấy còn một số tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL. Các tồn tại, hạn chế có phần nguyên nhân từ các quy định của Luật năm 2015 và từ tổ chức thi hành Luật.

Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội

Tờ trình của Bộ Tư pháp cho biết, Luật Ban hành VBQPPL hiện hành chưa đủ cơ chế linh hoạt để Chính phủ chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; phản ứng chính sách hoặc xử lý những vấn đề phát sinh trong thực tiễn (như tình hình dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu, xung đột vũ trang…).

Bên cạnh đó, quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL còn rườm rà, nhiều công đoạn, mất nhiều thời gian, chưa linh hoạt, chưa đáp ứng yêu cầu xử lý trường hợp cấp bách, đột xuất.

Chưa có sự tách bạch giữa quy trình chính sách với quy trình lập dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm dẫn đến vẫn còn tâm lý xem nhẹ việc thực hiện quy trình chính sách, chính sách đề xuất còn chung chung, đánh giá tác động chưa thực chất.

Các quy định về tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, cụ thể; chưa có cơ chế hiệu quả để tiếp nhận ý kiến của người dân, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức về các vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành VBQPPL.

Quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quy trình xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL cũng chưa đầy đủ, rõ ràng, nhất là về xem xét, xử lý trách nhiệm đối với những vi phạm về ban hành VBQPPL của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Cũng theo Tờ trình của Bộ Tư pháp, đội ngũ công chức làm công tác xây dựng pháp luật chưa được quan tâm đúng mức; kinh phí, định mức phân bổ cho công tác xây dựng pháp luật còn thấp, không đủ để thực hiện các bước trong quy trình xây dựng VBQPPL như xây dựng và đánh giá tác động của chính sách, lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, người làm thực tiễn; ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo trong xây dựng và thi hành VBQPPL còn hạn chế...

Trên cơ sở kế thừa Luật hiện hành, dự thảo Luật quy định khái quát hơn và bổ sung nội dung về tổ chức thi hành VBQPPL bên cạnh nội dung về xây dựng VBQPPL, đồng thời, giữ nguyên quy định về việc Luật này không quy định việc làm Hiến pháp, sửa đổi Hiến pháp.

Với tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, phân định rõ thẩm quyền lập pháp và lập quy, dự thảo Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền Quốc hội. Cụ thể, chỉ quy định chi tiết trong dự thảo Luật này trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Đối với các VBQPPL liên tịch, VBQPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, chính quyền địa phương, dự thảo Luật chỉ quy định nguyên tắc, loại hình VBQPPL mà các chủ thể được phép ban hành và giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định chi tiết trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL liên tịch, Chính phủ quy định chi tiết trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và chính quyền địa phương.

Đối với các VBQPPL của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán nhà nước, quy định hiện hành tương đối ngắn gọn, quá trình thực hiện không phát sinh khó khăn, vướng mắc. Do đó, dự thảo Luật kế thừa và quy định về quy trình xây dựng, ban hành các loại văn bản này để áp dụng trực tiếp mà không cần thiết phải giao quy định chi tiết.

Dự kiến, dự án Luật sẽ được trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, được tổ chức trong tháng 2 tới.

Phương Thảo