Góp ý Dự thảo Luật An toàn thực phẩm: Không kiểm tra doanh nghiệp lặp lại trong 6 tháng

Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM (FFA) vừa gửi tới Bộ Y tế văn bản góp ý cho Dự thảo Luật An toàn thực phẩm (ATTP) sửa đổi.

Cụ thể, dự thảo quy định: “Luật này quy định về quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm...”.

FFA cho rằng việc bổ sung nội dung “chất lượng thực phẩm” vào phạm vi điều chỉnh là một điểm mới cần được cân nhắc hết sức kỹ lưỡng.

Trong thực tiễn, “chất lượng” và “an toàn” là hai khái niệm có liên quan nhưng không đồng nhất. Luật ATTP từ trước đến nay được xây dựng với mục tiêu cốt lõi là kiểm soát các nguy cơ và đảm bảo thực phẩm an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.

FFA lo ngại việc mở rộng phạm vi điều chỉnh sang cả “chất lượng” có thể dẫn đến những cách hiểu và áp dụng không thống nhất, đồng thời tạo thêm gánh nặng tuân thủ không cần thiết cho doanh nghiệp.

Hình minh họa AI

Doanh nghiệp bị kiểm tra nhiều lần trong năm với nội dung trùng lặp

Cạnh đó, FFA chỉ ra rằng hoạt động thanh tra, kiểm tra ATTP hiện nay chủ yếu vẫn được thực hiện theo phương thức hành chính, tập trung vào hồ sơ giấy tờ. Chưa có sự phân biệt rõ ràng giữa thanh tra định kỳ, kiểm tra chuyên môn kỹ thuật và hậu kiểm sản phẩm lưu thông trên thị trường.

Nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng bị kiểm tra nhiều lần trong năm từ các cấp, các ngành khác nhau với nội dung trùng lặp, gây áp lực không đáng có đối với những đơn vị tuân thủ tốt.

Ngược lại, các cơ sở có rủi ro cao, hoạt động không phép hoặc sản xuất sai phép lại ít bị phát hiện. Nguyên nhân là do thiếu một cơ chế giám sát thực chất, thiếu hệ thống cảnh báo sớm và các công cụ phân tích rủi ro hiệu quả.

Thực tiễn cho thấy, việc gia tăng yêu cầu về hồ sơ, thủ tục không đồng nghĩa với việc kiểm soát tốt hơn ATTP nếu thiếu cơ chế hậu kiểm.

Minh chứng rõ ràng nhất là vụ việc Bộ Công an vừa khởi tố các bị can tại một cơ quan quản lý nhà nước đã cấp sai quy định hơn 10.000 giấy phép cho các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Vụ việc này cho thấy rất nhiều sản phẩm kém chất lượng, thậm chí không an toàn, vẫn được cấp phép đầy đủ và lưu thông hợp pháp trên thị trường, trong khi cơ quan chức năng không phát hiện được hoặc do chỉ kiểm tra hồ sơ hành chính mà không hậu kiểm thực tế.

FFA lo ngại, nếu Dự thảo tiếp tục mở rộng thêm các nghĩa vụ hành chính mà không cải cách thực chất cơ chế hậu kiểm, thanh tra có có chọn lọc theo rủi ro, điều này khiến tình trạng "hình thức hóa quản lý" trở nên trầm trọng, vừa gây ách tắc cho doanh nghiệp chân chính, vừa không thực sự bảo vệ người tiêu dùng.

Ảnh minh họa AI

5 kiến nghị cụ thể để cải cách

Do đó, FFA đề xuất Dự thảo Luật cần bổ sung nguyên tắc đổi mới toàn diện mô hình thanh tra, kiểm tra an toàn thực phẩm theo hướng quản lý dựa trên rủi ro, lấy hậu kiểm thực chất làm trọng tâm và giảm phụ thuộc vào hồ sơ hành chính. Cụ thể:

Cần thiết lập cơ sở pháp lý để phân biệt rạch ròi ba hình thức: thanh tra hành chính định kỳ, kiểm tra chuyên môn kỹ thuật đột xuất và hậu kiểm sản phẩm lưu thông trên thị trường.

Hỗ trợ giám sát thông minh thông qua truy xuất nguồn gốc bằng mã QR, định vị GPS, dữ liệu vệ tinh, nền tảng blockchain và ứng dụng AI để phân tích rủi ro và cảnh báo sớm vi phạm.

Công nhận kết quả đánh giá sự phù hợp của các tổ chức chứng nhận, kiểm nghiệm độc lập đạt chuẩn quốc tế nhằm giảm tải cho cơ quan nhà nước, tăng tính khách quan và minh bạch.

Miễn kiểm tra định kỳ hàng năm đối với các doanh nghiệp đã được cấp các chứng nhận quốc tế uy tín như ISO 22000, HACCP, FSSC 22000...

Bổ sung nguyên tắc “một lần kiểm tra-nhiều cơ quan công nhận”: cần quy định rõ giá trị pháp lý và thời hạn hiệu lực của một kết luận thanh tra - tối thiểu sáu tháng. Trong thời hạn này, nếu không có dấu hiệu vi phạm mới, doanh nghiệp sẽ không bị các đoàn khác kiểm tra lặp lại cùng một nội dung.

TÚ UYÊN