Góp ý dự án luật: Từ thực tiễn quản lý đến yêu cầu lập pháp minh bạch

Luật Thanh niên đang được sửa đổi để phù hợp với tình hình thực tế

Không thể mơ hồ với quyền lực đặc biệt

Là một trong những dự án luật được đặc biệt quan tâm, dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp được đánh giá mang tính nhạy cảm cao, vì liên quan trực tiếp đến quyền lực Nhà nước trong hoàn cảnh đặc biệt, đồng thời ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT), điều đầu tiên dự thảo luật cần làm rõ là việc phân loại tình trạng khẩn cấp. Dự thảo hiện phân chia theo các loại như quốc phòng, an ninh quốc gia, thiên tai, dịch bệnh… nhưng chưa đưa ra tiêu chí định lượng hoặc định tính rõ ràng, khiến việc áp dụng có thể tùy tiện. Việc bổ sung các chỉ số cụ thể như số người bị ảnh hưởng, mức độ thiệt hại, quy mô địa lý… sẽ giúp tăng tính minh bạch và thống nhất khi áp dụng.

Đáng chú ý, dự thảo cho phép Thủ tướng áp dụng các biện pháp chưa được pháp luật quy định, chỉ cần báo cáo sau (khoản 2 Điều 13). Đây là điểm được nhiều ý kiến cảnh báo là quá rộng, dễ dẫn đến lạm quyền nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

Phó Giám đốc Sở NN&MT Nguyễn Đại Anh Tuấn cho rằng, nhiều nội dung khác cũng cần hoàn thiện, như, bổ sung điều khoản chuyển tiếp, cơ chế hậu kiểm sau tình trạng khẩn cấp; giải thích rõ các khái niệm như “người có hành vi gây rối”, “đội tuần tra đặc biệt”; hệ thống hóa các biện pháp can thiệp theo nhóm để tránh lặp lại, mâu thuẫn.

Đặc biệt, việc đội tuần tra được tạm giữ người theo Điều 29 cần được rà soát kỹ lưỡng để không vi phạm Hiến pháp về quyền con người và quyền tự do cá nhân. Bất kỳ quyền lực nào cũng phải được đặt dưới sự kiểm soát pháp lý rõ ràng và công khai.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng nhận được nhiều góp ý từ các sở, ngành tại Huế, cho thấy quy định hiện tại còn thiếu sự nhất quán, gây khó khăn trong thực thi.

Đơn cử như thuật ngữ “thời điểm kết thúc hành vi vi phạm” và “thời điểm tính thời hiệu xử phạt” đang được sử dụng thiếu đồng bộ giữa các khoản trong Điều 6. Theo đề xuất, nên thống nhất dùng một thuật ngữ để tránh hiểu sai, đồng thời giúp thuận lợi trong xác định thời hiệu áp dụng. Sự chuẩn xác trong ngôn từ pháp lý không chỉ là yêu cầu về hình thức, mà là điều kiện tiên quyết để pháp luật được thực thi công bằng, minh bạch.

Một vấn đề khác gây tranh cãi là cụm từ “tổ chức tương đương” trong quy định về thẩm quyền xử phạt. Nhiều ý kiến cho rằng cụm từ này mơ hồ, chưa có định nghĩa rõ trong hệ thống pháp luật, có thể dẫn đến lạm quyền hoặc tranh chấp thẩm quyền giữa các cơ quan. Thay vào đó, luật cần liệt kê cụ thể chức danh và cơ quan có thẩm quyền, bảo đảm tính minh bạch và hiệu lực thi hành.

Góp ý từ Sở Tư pháp TP. Huế rất đáng chú ý khi đề xuất bổ sung chức danh “Giám đốc Kho bạc Nhà nước” vào danh sách có thẩm quyền xử phạt, đồng thời kiến nghị phải xác định rõ người có quyền cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt. Hiện một số chức danh như “trưởng đoàn thanh tra”, “trưởng đoàn kiểm tra” nếu không được xác định rõ có thể dẫn đến lúng túng hoặc tranh cãi pháp lý.

Ngoài ra, quy định cho phép bán ngay tang vật, phương tiện bị tạm giữ cần được quy định rõ ràng hơn. Các tiêu chí như “khó bảo quản”, “có nguy cơ cháy nổ” phải được lượng hóa cụ thể, tránh để xảy ra tình trạng lợi dụng chính sách để hợp thức hóa sai phạm, gây thất thoát tài sản.

Thu hẹp khoảng trống giám sát từ bên trong

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đang hướng đến mục tiêu sắp xếp lại tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, song đồng thời đặt ra nhiều thách thức mới trong quản lý.

Chẳng hạn, với chủ trương bỏ tổ chức công đoàn cơ sở tại các cơ quan hành chính, câu hỏi đặt ra là ai sẽ hướng dẫn hoạt động cho Ban Thanh tra Nhân dân (TTND) - vốn trước nay do công đoàn cơ sở đảm nhiệm. Có đề xuất nên quy định rõ trách nhiệm của công đoàn cấp trên trong việc hướng dẫn, giám sát hoạt động của Ban TTND. Tránh để tình trạng bỏ tổ chức mà không bố trí chức năng thay thế, dẫn đến khoảng trống giám sát nội bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành.

Một sửa đổi quan trọng khác được đề nghị là chuyển đổi cụm từ “báo cáo hoạt động” của Ban TTND thành “báo cáo kết quả kiểm tra, giám sát”. Sự điều chỉnh này giúp làm rõ hơn chức năng giám sát - vốn là nhiệm vụ cốt lõi của Ban TTND trong việc phản ánh nguyện vọng, phát hiện sai phạm từ nội bộ cơ quan.

Việc góp ý luật cần được lắng nghe thực sự và tiếp thu có chọn lọc; tránh tình trạng “góp ý cho có”, hoặc luật ban hành mà không ai hiểu, không ai thi hành được. Đặc biệt, với những luật liên quan đến quyền con người, quyền tài sản, quyền tham gia quản lý xã hội… thì càng cần thận trọng, có cơ chế kiểm soát và hậu kiểm rõ ràng.

Bài, ảnh: LÊ THỌ