Góp phần tăng sức hấp dẫn của điểm đến

Thạc sĩ Nguyễn Thùy Vân, Phó Trưởng phòng Chính sách, Quy hoạch và Môi trường du lịch (Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch), Chủ nhiệm đề tài khoa học: “Phát triển du lịch dựa trên phát huy giá trị trò chơi, trò diễn dân gian vùng Đồng bằng sông Hồng” đã có cuộc trao đổi với Hànôịmới Cuối tuần về vấn đề này.

Hội thổi cơm thi trong lễ hội làng Thị Cấm (phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) là một trò chơi dân gian đặc sắc. Ảnh: Nam Nguyễn

- Thưa bà, TCTDDG là một phần quan trọng trong các lễ hội truyền thống của người Việt nói chung và vùng Đồng bằng sông Hồng nói riêng. Tuy nhiên, từ trước đến nay, việc phát huy giá trị của TCTDDG để phát triển du lịch hầu như chưa được quan tâm. Theo bà, thực trạng này bắt nguồn từ những nguyên nhân nào?

- TCTDDG có vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân, góp phần nâng cao giá trị, nét đẹp văn hóa truyền thống, thể hiện bản sắc văn hóa đặc trưng của mỗi cộng đồng, dân tộc. Tuy nhiên, việc khai thác các giá trị TCTDDG cho phát triển du lịch nói chung và ở vùng Đồng bằng sông Hồng nói riêng chưa thực sự được chú ý liên quan đến nhiều vấn đề, trong đó, việc nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, ý nghĩa của các TCTDDG đối với phát triển du lịch là quan trọng nhất.

Qua nghiên cứu các tài liệu, chúng tôi nhận thấy, các đề án, nhiệm vụ của các địa phương liên quan đến bảo tồn văn hóa hầu như không có thống kê về các TCTDDG, thiếu các nội dung về phát huy các giá trị TCTDDG thông qua phát triển du lịch. Các nội dung khai thác các giá trị TCTDDG hầu như không được nhắc đến trong các hội nghị, hội thảo liên quan đến phát triển du lịch.

Bên cạnh đó, việc khai thác các giá trị TCTDDG cho phát triển du lịch ít nhận được sự chú ý của cơ quan quản lý cũng như các doanh nghiệp liên quan đến các đặc điểm của TCTDDG ở vùng Đồng bằng sông Hồng. Theo đó, các TCTDDG của vùng này có thời gian khai thác ngắn do chỉ được tổ chức trong các lễ hội truyền thống, trong các ngày tết (Tết Nguyên đán, Tết Nguyên tiêu) và một số sự kiện đặc biệt khác. Do vậy, rất khó xây dựng các chương trình du lịch có gắn với các TCTDDG ngoài thời điểm tổ chức các lễ hội. Ngoài ra, một số TCTDDG không còn nguyên bản, bị biến tướng, không còn hấp dẫn khách du lịch nên cũng không nhận được sự chú ý của các doanh nghiệp du lịch.

Thạc sĩ Nguyễn Thùy Vân.

- Để phát huy giá trị TCTDDG, cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp lữ hành cần vào cuộc như thế nào để đưa TCTDDG trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn của các địa phương?

- TCTDDG là tài nguyên đặc biệt để phát triển du lịch. Tuy nhiên, để khai thác giá trị và đưa TCTDDG trở thành một trong những sản phẩm du lịch hấp dẫn của các địa phương cần nhiều giải pháp khác nhau. Theo đó, cần có các giải pháp về cơ chế chính sách, phát triển sản phẩm, thị trường, xúc tiến quảng bá du lịch, ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển nguồn nhân lực, đầu tư và liên kết phát triển du lịch; bảo tồn, khôi phục các giá trị TCTDDG phục vụ cho việc phát triển du lịch vùng Đồng bằng sông Hồng... Các giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và có lộ trình.

Các doanh nghiệp du lịch cần phối hợp với các địa phương trong vùng để nghiên cứu, tổ chức các chương trình du lịch gắn với trải nghiệm các TCTDDG. Cơ quan quản lý nhà nước cần nghiên cứu lồng ghép các nội dung về phát triển du lịch gắn với các TCTDDG trong các chiến lược, quy hoạch liên quan đến phát triển du lịch cấp quốc gia, vùng du lịch; lựa chọn các TCTDDG tiêu biểu để đưa vào các ấn phẩm, tài liệu xúc tiến du lịch quốc gia...

- Là chủ nhiệm Đề tài khoa học và công nghệ cấp Bộ: “Phát triển du lịch dựa trên phát huy giá trị trò chơi, trò diễn dân gian vùng Đồng bằng sông Hồng”, bà có thể chia sẻ với độc giả về khó khăn, thuận lợi trong quá trình thực hiện đề tài còn khá mới mẻ này?

- Do chủ đề nghiên cứu của đề tài khá mới nên đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý trong lĩnh vực văn hóa và du lịch. Quá trình đi khảo sát đề tài, chúng tôi cũng nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các địa phương trong việc thu thập các tư liệu liên quan, mặc dù việc này không hề dễ dàng. Đó là những thuận lợi cho nhóm thực hiện đề tài. Tuy nhiên, đây là đề tài nghiên cứu tương đối khó, liên quan đến hai lĩnh vực chính là du lịch và văn hóa, đặc biệt là văn hóa dân gian. Bởi vậy, trong quá trình thực hiện, chúng tôi phải mời nhiều nhà nghiên cứu trong cả hai lĩnh vực trên tham gia thực hiện đề tài. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng trao đổi với nhiều nhà nghiên cứu khác cũng như các doanh nghiệp lữ hành để có được những ý kiến liên quan đến nội dung đề tài.

Thực tế cũng có nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí trái chiều xung quanh việc nhận định về giá trị và cách thức khai thác các TCTDDG để phát triển du lịch... Đây là những vấn đề khó mà nhóm thực hiện đề tài phải xử lý và quyết định. Bên cạnh đó, có rất ít tư liệu nghiên cứu cả ở trong và ngoài nước liên quan đến chủ đề này, nên việc tham khảo hay kế thừa các nghiên cứu là rất hạn chế. Nhiều TCTDDG có giá trị đã bị mai một hoặc chỉ trình diễn trong các lễ hội đầu năm nên việc khảo sát, xem trực tiếp các TCTDDG này bị hạn chế.

- Trong đề tài khoa học này, bà và các cộng sự đã đề xuất việc cần có Bộ tiêu chí để xác định các TCTDDG có khả năng đưa vào khai thác phục vụ việc phát triển du lịch. Theo bà, Bộ tiêu chí này có ý nghĩa như thế nào và nếu áp dụng vào thực tế sẽ mang lại những lợi ích gì cho các địa phương?

- TCTDDG được coi là một dạng di sản văn hóa phi vật thể và cũng là tài nguyên có thể khai thác để phát triển du lịch. Kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy, không phải TCTDDG nào cũng có thể thu hút khách du lịch, và việc khai thác các giá trị của các trò chơi, trò diễn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Bài học kinh nghiệm từ một số quốc gia khai thác thành công các TCTDDG cho phát triển du lịch cũng cho thấy, việc lựa chọn đúng các TCTDDG để đưa vào khai thác phát triển du lịch là vấn đề vô cùng quan trọng.

Bởi vậy, mặc dù mới chỉ là đề xuất ban đầu, cần nghiên cứu bổ sung, nhưng Bộ tiêu chí có thể được xem như là một công cụ giúp cho các nhà hoạch định chính sách, kế hoạch phát triển xác định các TCTDDG phù hợp để khai thác phát triển du lịch. Nếu được áp dụng vào thực tế, Bộ tiêu chí cũng sẽ góp phần giúp cho các địa phương lựa chọn được các TCTDDG tiêu biểu cho văn hóa địa phương mình để khai thác phát triển du lịch, góp phần bảo tồn và phát huy tốt hơn các giá trị văn hóa đặc sắc của từng địa phương.

- Qua quá trình khảo sát thực tế từ các địa phương, đề tài khoa học này được kỳ vọng sẽ đóng góp như thế nào cho việc phát triển du lịch thông qua quá trình khai thác và phát huy giá trị của TCTDDG?

- Những kết quả nghiên cứu của đề tài được kỳ vọng sẽ góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch, tăng trải nghiệm cho khách du lịch, tăng sức hấp dẫn của điểm đến, lan tỏa bản sắc văn hóa đặc trưng đến đông đảo khách du lịch trong nước và quốc tế.

Việc phát triển các chương trình du lịch chuyên đề hoặc kết hợp gắn với trải nghiệm các TCTDDG không chỉ góp phần thu hút khách du lịch mà còn đem lại lợi ích về kinh tế, việc làm cho người dân, góp phần bảo tồn, khôi phục TCTDDG đặc sắc đang bị mai một, có nguy cơ biến mất trước tác động của làn sóng đô thị hóa và hiện đại hóa.

- Trân trọng cảm ơn bà!

Linh Tâm thực hiện