Gỡ hạn chế chip H200: Trump trao gươm cho đối thủ?

Trong cuộc chơi này, các bên đều có những toan tính riêng

Với quyết định cho phép Nvidia bán dòng chip trí tuệ nhân tạo H200 sang Trung Quốc, ông Trump đã giải quyết được cơn khát thị trường khổng lồ mà gã khổng lồ công nghệ Mỹ hằng mong mỏi. Tuy nhiên, đằng sau cái bắt tay mang lại lợi ích kinh tế này là nỗi lo sợ sâu sắc từ các nhà phê bình: Phải chăng Mỹ vừa vô tình giúp Bắc Kinh bắt kịp tốc độ trong cuộc đua sống còn này?

Khi nới lỏng các hạn chế, Nhà Trắng không chỉ tạo điều kiện để doanh nghiệp Mỹ thu hút thêm dòng tiền mà còn vô tình trao cho ngành AI Trung Quốc thứ họ chưa thể tự tạo ra trong ngắn hạn: những dòng chip cao cấp cần thiết để cạnh tranh công bằng.

Cho đến tận đầu tuần này, các loại chip đó vẫn là tâm điểm của cuộc tranh luận chính trị gay gắt. Giới an ninh quốc gia theo quan điểm cứng rắn cho rằng phải siết chặt công nghệ để ngăn Trung Quốc phát triển vũ khí và hệ thống AI tiên tiến. Nhưng cán cân đã đổi chiều khi Tổng thống Trump đứng về phía Nvidia, lựa chọn cách tiếp cận thực dụng hơn: dòng tiền từ Trung Quốc sẽ là “nhiên liệu” thúc đẩy đổi mới công nghệ của Mỹ.

Canh bạc chiến lược và ranh giới mong manh của an ninh quốc gia

Quyết định của ông Trump đã chấm dứt cuộc tranh luận kéo dài bằng việc đứng về phía công ty có giá trị nhất thế giới, khẳng định nước Mỹ có thể vừa bảo vệ an ninh quốc gia, vừa tạo việc làm và giữ vững vị thế dẫn đầu về AI. Dù các chi tiết kỹ thuật về cách thức thu 25% doanh thu bán hàng của Nvidia vào ngân sách Mỹ vẫn chưa được giải thích rõ ràng, nhưng những người chiến thắng trong ngắn hạn đã lộ diện.

Nvidia, nhà lãnh đạo không thể tranh cãi trong lĩnh vực chip AI, ước tính có thể vận chuyển tới 5 tỉ USD đơn hàng sang Trung Quốc mỗi quý mà không còn bị rào cản địa chính trị kìm hãm. Người chiến thắng thứ hai chính là Trung Quốc. Nền công nghiệp sản xuất chip nội địa của quốc gia này vẫn đang loay hoay với những sản phẩm kém chất lượng và sản lượng không đủ đáp ứng nhu cầu khổng lồ. Sự xuất hiện của H200, dù ra mắt từ đầu năm 2024 và chậm hơn một thế hệ so với dòng Blackwell mới nhất của Nvidia, vẫn là một bước nhảy vọt so với những gì Trung Quốc đang sở hữu.

Theo Viện Tiến bộ (Institute for Progress), chip H200 mạnh gấp 6 lần so với dòng H20, phiên bản chip bị cắt giảm hiệu năng mà Nvidia từng bán cho Trung Quốc trước đây và vượt trội hoàn toàn so với bất kỳ sản phẩm nào từ các đối thủ Trung Quốc như Huawei. Các chuyên gia an ninh lo ngại rằng việc cung cấp H200 sẽ thu hẹp đáng kể khoảng cách công nghệ, vô hiệu hóa một phần lợi thế mà Mỹ đang có từ các dòng chip mới hơn.

Đặc biệt, sự kiện DeepSeek, một startup Trung Quốc gây chấn động thị trường chứng khoán 1.000 tỉ USD vào tháng 1 với một chatbot ngang ngửa các mô hình tốt nhất của Mỹ, là minh chứng rõ ràng nhất cho khả năng tối ưu hóa phần cứng của các kỹ sư Trung Quốc. DeepSeek tuyên bố chỉ sử dụng hơn 2.000 con chip Nvidia đời cũ bị giới hạn hiệu năng để huấn luyện mô hình của mình. Điều này đặt ra một câu hỏi nhức nhối: Nếu họ có thể làm được những điều kỳ diệu với phần cứng hạng hai, thì họ sẽ tiến xa đến đâu khi nắm trong tay sức mạnh của H200?

Chính quyền Biden trước đây đã nỗ lực duy trì một khoảng cách lớn về năng lực tính toán, lo ngại rằng bất kỳ sự hỗ trợ nào cũng có thể giúp Trung Quốc tiến gần hơn đến mục tiêu tối thượng là Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI), những hệ thống có khả năng tư duy và ra quyết định độc lập như con người. Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren đã không ngần ngại chỉ trích Tổng thống Trump và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, yêu cầu họ phải giải trình trước Quốc hội về việc tại sao lại "bán rẻ an ninh nước Mỹ".

Tuy nhiên, Nvidia lại có một lập luận thuyết phục ngược lại. Họ cho rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt thực chất lại phản tác dụng, bởi nó ép buộc Trung Quốc phải tăng tốc "nội địa hóa" ngành công nghiệp chip nhanh hơn bình thường. Bằng cách giữ các công ty Trung Quốc trong hệ sinh thái của Nvidia, Mỹ không chỉ kiểm soát được tiêu chuẩn công nghệ mà còn tận dụng nguồn lực tài chính của đối thủ để tái đầu tư cho vị thế dẫn đầu của mình.

Hy vọng của Nvidia là khi công nghệ tiến bộ, Washington sẽ thiết lập một tiền lệ mới: cứ mỗi vài năm lại "xả" các dòng chip đời cũ cho xuất khẩu, tạo ra một vòng tuần hoàn lợi ích kinh tế mà vẫn duy trì khoảng cách thế hệ công nghệ.

Cơn khát chip của thị trường ngầm và những đường dây bị bóc gỡ

Sự khao khát của Trung Quốc đối với các dòng chip tiên tiến của Nvidia đã được chứng minh qua thực tế khắc nghiệt của thị trường chợ đen. Vụ án được Bộ Tư pháp Hoa Kỳ công bố hôm thứ hai, mang tên "Chiến dịch Người gác cổng" (Operation Gatekeeper), đã phơi bày quy mô và sự liều lĩnh của các mạng lưới buôn lậu nhằm đưa chip Nvidia vào Trung Quốc.

Kể từ khi Mỹ siết chặt các lệnh cấm vào năm 2022, người mua Trung Quốc đã phải dùng đến những biện pháp cực đoan, từ việc giấu chip trong vali hành lý cá nhân cho đến thuê năng lực tính toán từ nước ngoài. Tuy nhiên, "Chiến dịch Người gác cổng" đã hé lộ một chiến thuật tinh vi hơn: làm giả nhãn mác và ngụy trang hàng hóa.

Các công tố viên cho biết một người đàn ông Trung Quốc tại Brooklyn đã mua chip và khai man rằng chúng dành cho khách hàng tại Mỹ hoặc các quốc gia không bị hạn chế. Nhóm này bị cáo buộc đã bóc nhãn Nvidia, dán đè lên bằng tên của một công ty giả mạo là "Sandkyan", sau đó khai báo hải quan đây là các linh kiện máy tính thông thường để vận chuyển trót lọt về Trung Quốc hoặc Hồng Kông.

Mức độ nghiêm trọng của vấn đề được thể hiện qua số lượng và giá trị hàng hóa bị nhắm tới. Chiến dịch này cũng đã nhắm vào Alan Hao Hsu và công ty của ông tại Houston vì hành vi xuất khẩu hoặc cố gắng xuất khẩu ít nhất 160 triệu USD chip H200 và H100 sang Trung Quốc và các khu vực liên quan. Hsu đã nhận tội và đang đối mặt với bản án vào tháng Hai tới, trong khi người đàn ông tại Brooklyn đối diện với án tù lên tới 10 năm.

Những con số này cho thấy nhu cầu thực tế là vô cùng lớn và các công ty Trung Quốc sẵn sàng trả bất cứ giá nào, chấp nhận mọi rủi ro pháp lý để có được phần cứng cần thiết cho cuộc đua AI. Như Công tố viên Nicholas Ganjei tại Houston đã đúc kết một cách sắc sảo: "Quốc gia nào kiểm soát những con chip này sẽ kiểm soát công nghệ AI. Và quốc gia nào kiểm soát công nghệ AI sẽ kiểm soát tương lai”.

Câu nói này càng trở nên thấm thía hơn khi đặt cạnh quyết định mới nhất của Tổng thống Trump. Chỉ vài giờ sau khi các công tố viên công bố việc triệt phá đường dây buôn lậu, chính ông Trump lại tuyên bố rằng Trung Quốc có thể mua chính những con chip đó một cách hợp pháp. Sự trớ trêu này phản ánh một thực tế phức tạp: Mỹ đang cố gắng đi trên dây giữa việc duy trì ưu thế quân sự - công nghệ và việc tận dụng vị thế độc quyền thương mại.

Việc hợp pháp hóa xuất khẩu H200 có thể sẽ triệt tiêu thị trường chợ đen, mang lại nguồn thu khổng lồ cho doanh nghiệp Mỹ và thuế cho chính phủ, nhưng nó cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro rằng "con quái vật" AI của Trung Quốc sẽ lớn nhanh hơn dự kiến. Đối với Nvidia, đây là một thắng lợi tuyệt đối về mặt thương mại, khi họ vừa có thể bán hàng công khai, vừa được chính phủ bảo trợ.

Nhưng đối với bức tranh địa chính trị rộng lớn hơn, câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu lợi ích kinh tế ngắn hạn có xứng đáng để đánh đổi bằng việc thu hẹp khoảng cách chiến lược với đối thủ lớn nhất của Hoa Kỳ trong thế kỷ 21 hay không? Câu trả lời có lẽ sẽ chỉ rõ ràng khi thế hệ các mô hình AI tiếp theo của Trung Quốc ra đời, được vận hành trên chính những con chip H200 mà Washington vừa đặt bút ký duyệt.

Bùi Tú