Gỡ 'điểm nghẽn' để mở rộng hợp tác công – tư, đột phá cho phát triển khoa học công nghệ quốc gia

Cùng tham dự hội nghị có Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương; đại diện Ban Chính sách Chiến lược Trung ương, Văn phòng Trung ương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương; đại diện Văn phòng Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; đại diện các doanh nghiệp, tổ chức khoa học công nghệ lớn như Viettel, VNPT, CMC, các tập đoàn, tổng công ty viễn thông; đại diện Viện Phạm Văn Đồng, Viện Khoa học Việt Nam, Đại học Bách khoa Hà Nội, Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia.

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định các chủ trương, giải pháp quan trọng nhằm tạo đột phá để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, trong đó đẩy mạnh hợp tác công tư trong lĩnh vực này là một trong các giải pháp quan trọng.

Thực hiện Nghị quyết 57, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng Nghị định nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, mở rộng không gian hợp tác công – tư, huy động hiệu quả nguồn lực cho phát triển các lĩnh vực chiến lược này.

“Bộ Tài chính xác định đây là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thể hiện trách nhiệm chính trị của Bộ trong việc hiện thực hóa đường lối của Đảng về đổi mới mô hình tăng trưởng, cải cách cơ chế tài chính, nhanh chóng đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực trung tâm của tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững đất nước”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại hội nghị.

Theo Bộ trưởng, mặc dù đã có Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), nhưng trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cần có những giải pháp đổi mới, phù hợp thực tiễn.

“Ban Chỉ đạo Trung ương và đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ đạo khẩn trương xây dựng Nghị định này để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thúc đẩy hợp tác giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các trung tâm nghiên cứu. Đây là bước đi quan trọng để tháo gỡ những hạn chế còn tồn tại trong quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp trong lĩnh vực này”, Bộ trưởng cho biết.

Đầu tư theo phương thức đối tác công tư đã được quy định trong Luật PPP và đã được thực hiện nhiều năm qua ở Việt Nam, nhưng kết quả áp dụng hình thức này trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số còn rất hạn chế, do thiếu cơ chế pháp lý cho các mô hình hợp tác linh hoạt giữa Nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức khoa học công nghệ là các trường đại học, viện nghiên cứu, đơn vị sự nghiệp công lập; thiếu các cơ chế ưu đãi, chia sẻ rủi ro phù hợp, đủ mạnh, chưa tạo được niềm tin cho các nhà đầu tư. Quy trình, thủ tục đầu tư, hợp tác liên doanh liên kết còn phức tạp, chưa phù hợp với các nhiệm vụ nghiên cứu, phát triển công nghệ chiến lược.

Trước thực trạng đó, Nghị định được xây dựng theo hướng: Mở rộng, bổ sung thêm các hình thức hợp tác công tư khác ngoài các hình thức đã được quy định trong Luật PPP, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Với mỗi hình thức hợp tác, Nghị định cũng định hướng các nhóm sản phẩm, dịch vụ và các chủ thể thực hiện phù hợp tạo điều kiện thuận lợi khi áp dụng. Quy định cụ thể cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ, bảo đảm đầu tư vượt trội. Phân cấp mạnh mẽ, đơn giản tối đa quy trình, rút ngắn thủ tục, tinh gọn nội dung cho phù hợp với đặc thù của KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo điều kiện triển khai nhanh, linh hoạt, hiệu quả. Quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chủ trì và các nhà đầu tư, bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và kiểm soát rủi ro trong tổ chức thực hiện.

Hội nghị cũng lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia và doanh nghiệp như Viettel, CMC, FPT, Vingroup. Các ý kiến tại hội nghị đều thống nhất về mục tiêu và khẳng định tính cấp thiết của việc ban hành Nghị định này. Các đại biểu đã đề xuất nhiều nội dung thiết thực, đồng thời thể hiện sự quan tâm và sẵn sàng tham gia của các cơ quan nhà nước, các tập đoàn, doanh nghiệp công nghệ khi Nghị định này được ban hành.

Lãnh đạo nhiều bộ, ngành và doanh nghiệp tham gia hội nghị.

Tại hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng yêu cầu cơ quan soạn thảo tiếp thu đầy đủ các ý kiến góp ý để hoàn thiện Dự thảo Nghị định, kể cả hình thức và nội dung, bảo đảm tính khả thi, minh bạch và đồng bộ với các luật liên quan sẽ có hiệu lực trong thời gian tới. Bộ trưởng cũng yêu cầu đảm bảo tiến độ ban hành Nghị định trong tháng 6 theo kết luận của Ban chỉ đạo Trung ương về triển khai Nghị quyết 57.

Bộ trưởng nhấn mạnh: Xác định nội dung của Nghị định “rất khó”, bởi đây là lần đầu tiên có hợp tác công tư trong lĩnh vực KHCN, do đó chúng ta phải quyết tâm từ khâu thể chế, văn bản quy phạm pháp luật phải đầy đủ nhất. Đồng thời, việc thực hiện phải quyết tâm. Theo Bộ trưởng, khó nhất trong nội dung này chính là câu chuyện phân loại và định giá tài sản. Tuy nhiên, nếu công khai, minh bạch và thực hiện định giá có phương pháp thì sẽ giải quyết được các khó khăn này.

Bộ trưởng cũng yêu cầu cơ quan soạn thảo phối hợp chặt chẽ với các bên, tiếp thu tối đa ý kiến các đại biểu để hoàn thiện nghị định. Bám sát mục tiêu chỉ đạo tại Nghị quyết 57, Nghị quyết 193 của Quốc hội, các kế hoạch hành động của Chính phủ, đảm bảo đồng bộ với các luật liên quan mà Bộ Tài chính đang triển khai.

Rà soát hoàn thiện quy định đơn giản hóa tối đa thủ tục, áp dụng chính sách ưu đãi vượt trội trong hợp tác công tư. Đồng thời, tiếp thu kinh nghiệm và thông lệ quốc tế tốt nhất đối với một số nội dung cụ thể trong dự thảo.

Các đại biểu cũng lưu ý cần vừa bao quát vừa có trọng tâm, không nên quá rộng gây khó khăn trong thực tiễn. Ví dụ, nghiên cứu cơ bản hoặc một số lĩnh vực có thể không cần áp dụng chính sách này vì trong Luật Khoa học và Công nghệ đã có nhiều ưu đãi hỗ trợ. Tập trung vào những lĩnh vực hợp tác giữa Nhà nước và tư nhân để nghiên cứu, xây dựng và khai thác, trên cơ sở đó có sự chia sẻ rõ ràng. Cơ chế giám sát, kiểm tra cũng cần được thiết kế để đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả.

Dự kiến Nghị định này sẽ được ban hành trong tháng 6/2025 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.

Lưu Hiệp