Gỡ điểm nghẽn cho vật liệu xây dựng thông thường

Khai thác đá vật liệu xây dựng thông thường tại mỏ đá xã Xuân Quang, huyện Bảo Thắng.

Địa phương có điểm mỏ nhưng vẫn thiếu vật liệu

Trên địa bàn thị xã Sa Pa có hàng trăm công trình đang thi công, xây dựng nhưng thị xã hiện nay không có mỏ vật liệu xây dựng (cát, đá) nào còn hoạt động. Ông Hoàng Ngọc Định, Trưởng Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị thị xã Sa Pa cho biết: Theo rà soát, thị xã có 10 điểm mỏ đã được phê duyệt trong Quy hoạch 316 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó có 3 mỏ cát, 7 mỏ đá nhưng hiện không có mỏ nào được khai thác. Theo số liệu rà soát của Sở Tài nguyên và Môi trường (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường), trên địa bàn thị xã có 5 mỏ đá tiềm năng, tuy vậy kết quả rà soát chi tiết cho thấy các mỏ này không đủ điều kiện đưa vào kế hoạch đấu giá khai thác của tỉnh với lý do có 2 mỏ thuộc phạm vi bảo tồn hoặc ảnh hưởng lớn đến khu vực di tích văn hóa, 3 mỏ thuộc khu du lịch quốc gia đã được công nhận, thuộc phạm vi đất rừng tự nhiên sản xuất. Do đó, hoạt động xây dựng trên địa bàn đều phải vận chuyển cát, đá từ nơi khác đến, gây khó khăn và khan hiếm vật liệu trong xây dựng.

Huyện Bát Xát cũng là địa phương thiếu vật liệu cát, đá phục vụ xây dựng và toàn huyện chỉ có 1 mỏ cát đang hoạt động tại xã Quang Kim, tuy nhiên cũng không đảm bảo cung cấp đủ cho việc xây dựng trên địa bàn. Ông Tô Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện cho biết địa phương đang rất khó khăn về cát, đá phục vụ xây dựng cơ bản, trong đó có việc xóa nhà tạm. Huyện đã phối hợp với các sở để nhanh chóng rà soát điểm mỏ phù hợp nhằm sớm có giải pháp khai thác vật liệu cung ứng cho xây dựng.

Bát Xát có 22 điểm mỏ đã được phê duyệt trong Quy hoạch 316 của Thủ tướng Chính phủ, trong đó có 16 điểm mỏ cát, 6 điểm mỏ đá. Theo số liệu rà soát mới nhất của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, huyện có 9 điểm mỏ tiềm năng có thể đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản, trong đó có 8 điểm mỏ cát, 1 điểm mỏ đá. Kết quả rà soát chi tiết có 5/9 mỏ (1 mỏ đá, 4 mỏ cát) chưa đủ điều kiện đưa vào kế hoạch đấu giá khai thác với lý do là chưa phù hợp với quy hoạch sử dụng đất; 4 mỏ cát chưa đủ điều kiện đưa vào kế hoạch đấu giá khai thác do thuộc vành đai biên giới, 2 mỏ chưa đủ dữ liệu để đánh giá.

Triển khai xóa nhà tạm tại huyện Bát Xát đang được thực hiện nhanh chóng.

Mỏ cấp phép thực tế không đủ nguồn cung

Quy hoạch tỉnh Lào Cai thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 316/QĐ-TTg ngày 29/3/2023 (gọi tắt là Quy hoạch 316). Trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã quy hoạch 238 mỏ khoáng sản làm vật liệu thông thường (cát, đá), trong đó có 139 mỏ cát, sỏi và 99 mỏ đá. Về trữ lượng, công suất các mỏ đã cấp phép khai thác, tính đến hết năm 2024, trên địa bàn tỉnh có 35/238 mỏ vật liệu xây dựng thông thường được cấp phép khai thác, trong đó có 16 mỏ cát, 19 mỏ đá.

Mỏ khai thác đá của Công ty Cổ phần Khai thác vật liệu xây dựng Miền Bắc.

So sánh số liệu cụ thể về công suất đã cấp phép khai thác với số liệu nhu cầu về vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn toàn tỉnh của Sở Xây dựng đầu năm 2025 cho thấy: Lượng đá xây dựng đang khai thác là 1,476 triệu m3 trong khi tổng nhu cầu của tỉnh là hơn 1,598 m3, như vậy với các mỏ đá đang hoạt động hiện nay nếu đảm bảo công suất chỉ đáp ứng được 92,36% nhu cầu sử dụng thực tế. Về cát xây dựng, toàn tỉnh hiện đang cấp phép khai thác 419.583 m3 trong khi nhu cầu thực tế cần là 769.030 m3, như vậy mới chỉ đạt 54,56% nhu cầu. Do đó, lượng vật liệu đang thiếu rất lớn, chủ yếu là tại các huyện như Bát Xát, Mường Khương, Si Ma Cai, Bắc Hà và thị xã Sa Pa…

Tại huyện Bảo Thắng, nơi có 10 điểm mỏ đang hoạt động (5 mỏ đá, 5 mỏ cát), theo thực tế nếu các mỏ hoạt động đủ công suất khai thác cũng chỉ có thể cung ứng cho việc xây dựng trên địa bàn và một số khu vực huyện, thành phố lân cận. Ông Nguyễn Đình Chừ, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Khai thác vật liệu xây dựng Miền Bắc - đơn vị đang khai thác mỏ đá tại thị trấn Nông trường Phong Hải cho biết: Theo cấp phép, mỏ đá của công ty đang khai thác 200 nghìn m3/năm nhưng nhiều yếu tố tác động khiến việc khai thác chưa thể đạt 100% công suất. Hiện công ty chủ yếu cung cấp sản phẩm bê tông cho thị trường.

Trên địa bàn huyện Bảo Thắng có tới 33 điểm mỏ được cấp phép nhưng thực tế chỉ có 10 mỏ hoạt động, còn lại 2 mỏ đang thăm dò, 9 mỏ chưa hoạt động, 12 điểm đang dừng hoạt động do hết thời hạn khai thác. 9 mỏ chưa hoạt động vì vẫn còn vướng mắc như: Chưa thu hồi, giải phóng được mặt bằng khu vực khai thác; chưa hoàn thiện thủ tục liên quan đến đất theo quy định của pháp luật; mỏ được điều chỉnh quy mô nhưng chưa được cập nhật dự án vào quy hoạch sử dụng đất giai đoạn tiếp theo…

Mỏ khai thác cát tại xã Sơn Hải, huyện Bảo Thắng.

Theo đại diện một số đơn vị mỏ cho biết, việc hoàn thiện, đi vào khai thác gặp nhiều khó khăn như: Sau khi đấu giá, doanh nghiệp phải xin ý kiến của rất nhiều sở, ngành nên mất rất nhiều thời gian của chủ đầu tư; trong quá trình làm thủ tục còn vướng mắc hoặc chồng chéo về quy hoạch, về đất đai, nhất là khu phụ trợ của bãi tập kết vật liệu…

Ông Ngô Hữu Trường, Phó Trưởng Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện Bảo Thắng cho biết: Trước những vướng mắc trong quá trình triển khai các mỏ vật liệu thông thường, các ngành của huyện đã triển khai nhiều giải pháp tháo gỡ. Tuy vậy, nếu liên quan tới quy định thì vẫn phải xin ý kiến và giải pháp từ cấp trên.

Giải pháp lâu dài cho vật liệu xây dựng

Trong số 238 mỏ vật liệu thông thường theo Quy hoạch 316 của Chính phủ thì hiện nay mới có 35 mỏ được cấp phép hoạt động; còn lại có 68 mỏ nằm trong khu vực cấm, tạm cấm khai thác khoáng sản; 32 mỏ cát chồng lấn với quy hoạch năng lượng (thủy điện); 103 mỏ có tiềm năng do Sở Tài nguyên và Môi trường (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) rà soát sơ bộ, trong đó 31 mỏ đủ điều kiện xem xét đưa vào đấu giá quyền khai thác khoáng sản, 10 mỏ có một phần diện tích chồng lấn quy hoạch đất quốc phòng, an ninh, quy hoạch đường giao thông, năng lượng, rừng sản xuất và quy hoạch sử dụng đất khác, 14 mỏ chưa đủ điều kiện đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản do chưa phù hợp với quy hoạch sử dụng đất, 48 mỏ không đủ điều kiện đưa vào đấu giá quyền khai thác khoáng sản (do thuộc khu vực có giá trị đối với lĩnh vực quốc phòng, thuộc phạm vi bảo tồn hoặc ảnh hưởng lớn đến khu vực di tích văn hóa; thuộc phạm vi rừng tự nhiên phòng hộ, khu vực cấm hoạt động khoáng sản đối với rừng, các công trình phòng chống thiên tai…).

Theo nhận định của ngành chức năng, khó khăn, vướng mắc về nguồn cung vật liệu xây dựng thông thường (đá, cát) trên địa bàn tỉnh đang gây thất thoát, lãng phí chi phí đầu tư xây dựng công trình, ảnh hưởng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh; làm chậm xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn.

Nhiều công trình lớn trên địa bàn tỉnh đang được triển khai xây dựng.

Công trình Công viên hồ Na Cồ, huyện Bắc Hà đang được đầu tư xây dựng, sửa chữa.

Ông Trần Đức Tình, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh cho biết: Giải pháp trước mắt là cần rà soát, xem xét điều chỉnh nâng công suất khai thác đối với những mỏ vật liệu đã cấp phép khai thác (nếu đủ điều kiện) để tăng nguồn cung cấp vật liệu xây dựng thông thường. Đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản đối với các mỏ vật liệu đủ điều kiện (31/103 mỏ đã rà soát) và các mỏ có phần diện tích không bị chồng lấn với các quy hoạch sử dụng đất khác. Cùng với đó, đẩy nhanh tiến độ, chủ động tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, sớm đưa các mỏ đã cấp phép vào hoạt động khai thác.

Đức Nguyễn