'Gỡ' bạo hành ở bệnh viện: Chưa thực sự 'chạm được vào gốc rễ' của vấn đề

Gần đây, nhiều sự việc bạo hành trong bệnh viện đã diễn ra với mức độ ngày càng nghiêm trọng, đe dọa tới tính mạng của các nhân viên y tế.

Trước các sự việc trên, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn - Chủ tịch Hội đồng y khoa quốc gia đã có những chia sẻ về việc đẩy mạnh các biện pháp để bảo vệ nhân viên y tế trở nên cấp thiết.

Khi nhân viên y tế là “lá chắn sống”

- Ông nghĩ sao về những vết thương ở cả góc độ chuyên môn lẫn tình cảm của một đồng nghiệp cùng ngành y tế trong vụ việc hành hung nhân viên y tế vừa xảy ra tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An?

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Tôi đã xem bức phác họa vị trí những vết đâm bằng dao mà nữ điều dưỡng Nguyễn Thùy Trang của Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An đã phải hứng chịu từ một kẻ côn đồ trong bệnh viện khi cố gắng cứu một em bé. Thực sự khó có từ nào diễn tả trọn vẹn cảm xúc đau xót, phẫn nộ lẫn khâm phục trong tôi lúc này. Những vết đâm nhắm thẳng vào vùng cổ, ngực, vai, những nơi tập trung các mạch máu lớn, khí quản, phổi.

Qua nghe báo cáo, có vết thương chỉ cách động mạch cảnh 0,5-1cm, vô cùng nguy hiểm tới tính mạng. Đây không chỉ là tổn thương về thể chất, mà là lằn ranh sinh - tử sắc lạnh, nơi chỉ một sai lệch trong cấp cứu hoặc chậm trễ vài phút cũng có thể cướp đi sinh mạng một con người.

Người hứng chịu những nhát dao đó lại là một điều dưỡng, người đang dang tay bảo vệ sự sống cho một sinh linh sơ sinh. Đó là một nghịch lý đau lòng, nhưng cũng từ nghịch lý ấy, chúng ta thấy được sự dũng cảm hiếm có. Các đồng nghiệp của điều dưỡng Trang tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An không bỏ chạy, không hoảng loạn. Họ hành động như một bản năng cao cả: Bảo vệ em bé, sơ cứu cho đồng nghiệp, khống chế kẻ tấn công. Chính họ đã làm nên một “lá chắn sống” giữa sự sống và cái chết.

Bác sĩ cấp cứu phác họa những vết dao đâm mà điều dưỡng Trang phải hứng chịu từ kẻ côn đồ trong bệnh viện. (Ảnh: Bệnh viện cung cấp)

Với tư cách một người từng trực tiếp cấp cứu bệnh nhân trong lằn ranh sinh tử, tôi thực sự cảm phục. Với tư cách lãnh đạo ngành, tôi cảm thấy đau đáu một điều, từng vết thương trên thân thể người thầy thuốc là lời nhắc nhở chúng ta, xã hội này cần phải bảo vệ những người đang cứu người, như đang bảo vệ chính sự tử tế và lương tri của cộng đồng.

Hệ thống chăm sóc sức khỏe bị đe dọa

- Hàng năm có xảy ra những vụ bạo hành đối với nhân viên y tế, vụ việc nghiêm trọng xảy ra tại Nghệ An chỉ cần rủi ro thêm một chút là nhân viên y tế có thể thiệt mạng. Theo ông, tại sao tình trạng bạo lực, hành hung nhân viên y tế vẫn diễn ra tại các bệnh viện?

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Vấn đề này thực ra đã được xã hội lên tiếng nhiều năm qua, nhưng việc tái diễn các vụ việc với mức độ ngày càng nghiêm trọng cho thấy chúng ta vẫn chưa thực sự “chạm được vào gốc rễ” của vấn đề.

Bạo lực trong bệnh viện không phải là hiện tượng cá biệt. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 62% nhân viên y tế toàn cầu từng bị bạo lực bằng lời nói, và từ 8-38% đã từng bị hành hung thể chất ít nhất một lần trong đời làm nghề. Điều đó cho thấy đây là một vấn đề toàn cầu, nhưng ở Việt Nam, vấn đề ấy trở nên nghiêm trọng hơn khi chế tài pháp lý vẫn còn thiếu tính răn đe. Điều này vô hình trung tạo ra tâm lý coi thường luật pháp, khuyến khích sự hung hãn.

Bên cạnh đó, một số bệnh viện vẫn còn thiếu hệ thống phản ứng nhanh, thiếu đội bảo vệ chuyên nghiệp, thiếu camera giám sát hoặc chưa huấn luyện quy trình xử lý khẩn cấp. Trong khi đó, môi trường bệnh viện luôn tiềm ẩn áp lực, người bệnh mong manh, người nhà hoang mang, cán bộ y tế căng thẳng làm việc liên tục trong nhiều giờ. Tất cả tạo nên một “môi trường dễ kích động,” nếu không có giải pháp tổng thể và đồng bộ.

Quan trọng nhất, dù nguyên nhân là gì đi nữa, bạo lực với nhân viên y tế đang làm nhiệm vụ là điều tuyệt đối không thể biện minh. Hành vi này không chỉ đe dọa an toàn cá nhân mà còn đe dọa niềm tin vào hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Xem xét khởi tố hình sự như chống người thi hành công vụ

- Một vụ va chạm giao thông có xung đột nhẹ và cơ quan chức năng đã khởi tố vụ án, bắt một đối tượng, song một vụ nhân viên y tế đang cấp cứu bệnh nhân trong bệnh viện thì bị một đối tượng hành hung, nhưng cuối cùng lại chỉ có biên bản phạt hành chính. Ông có suy nghĩ như thế nào về vấn đề này?

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Đây là một câu hỏi rất đáng suy ngẫm. Bởi trên thực tế, chúng ta đang chứng kiến không ít tình huống pháp lý chưa thật sự tương xứng về mức độ nguy hại và tác động xã hội, khiến nhiều người cảm thấy băn khoăn, còn đội ngũ nhân viên y tế thì không khỏi chạnh lòng.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn trong buổi làm việc tại tỉnh Nghệ An. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Một vụ va chạm giao thông dù mức độ không nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể bị khởi tố hình sự nếu gây mất trật tự công cộng hay ảnh hưởng đến an toàn người khác. Trong khi đó, có những vụ việc bác sỹ, điều dưỡng đang trực cấp cứu, giữa lúc căng thẳng nhất để giành giật sự sống cho bệnh nhân, lại bị hành hung, thậm chí dùng hung khí gây thương tích, cản trở hoạt động chuyên môn, nhưng đối tượng gây ra hành vi ấy chỉ bị xử phạt hành chính. Đây là điều khó có thể chấp nhận, bởi nó không chỉ tạo ra cảm giác bất công cho người hành nghề, mà còn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa sự vận hành an toàn của cả hệ thống y tế.

Tôi cho rằng với những hành vi tấn công nhân viên y tế khi đang thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, pháp luật cần có cơ chế xử lý nghiêm khắc hơn, bao gồm cả việc xem xét khởi tố hình sự với các tội danh phù hợp như chống người thi hành công vụ, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng nghiêm trọng, hoặc thậm chí là giết người nếu tính chất vụ việc đặc biệt nghiêm trọng.

Bởi lẽ, khi một bác sỹ đang cấp cứu bệnh nhân mà bị hành hung, thì không chỉ người bác sỹ là nạn nhân, mà chính người bệnh, vốn đang cần từng giây phút để giành lại sự sống, cũng trở thành đối tượng bị đe dọa. Nếu pháp luật không thể hiện rõ tính răn đe, chúng ta sẽ gửi đi một thông điệp sai lạc và có thể làm suy giảm lòng tin của xã hội vào sự công bằng và an toàn trong môi trường y tế.

- Đã có những đề xuất rất gây chú ý về pháp nhân “thi hành công vụ” với một số ngành nghề ngoài lực lượng chức năng. Theo ông, việc cơ chế luật pháp cho phép coi mọi hành động chuyên môn của bác sỹ liên quan đến cứu người là thực thi công vụ, cần được bảo vệ?

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Câu hỏi này chạm đúng vào điểm mấu chốt mà ngành y tế đã trăn trở từ lâu, và cá nhân tôi, với tư cách là người từng trực tiếp cấp cứu người bệnh, từng trải qua những ca “cân não” giữa sống và chết, lại càng thấy vấn đề này cấp thiết hơn bao giờ hết.

Nhiều ngành nghề đã được luật pháp bảo vệ bằng cơ chế “thi hành công vụ,” nhưng đến nay, người thầy thuốc, người đang cứu người trong thời điểm sinh tử, lại chưa được công nhận đầy đủ về mặt pháp lý như vậy. Đây là một khoảng trống cần được lấp đầy một cách nghiêm túc và có hệ thống.

Tôi cho rằng, đã đến lúc chúng ta cần làm rõ hai khái niệm trong pháp luật: “nhân thân công vụ” và “hành vi công vụ.” Có thể nhân viên y tế không mang thân phận của một cán bộ công quyền, nhưng khi họ đang cấp cứu người bệnh, đang thực hiện các hành vi chuyên môn theo quy định pháp luật, thì họ đang thi hành một nghĩa vụ công, nghĩa vụ bảo vệ sự sống cho cộng đồng. Vì vậy, mọi hành vi cản trở, xúc phạm, hành hung người thầy thuốc trong lúc họ thực hiện nhiệm vụ cứu người cần được luật pháp coi là hành vi chống người thi hành công vụ, và phải được xử lý bằng những chế tài đủ sức răn đe.

Đồng thời, chúng tôi cũng kiến nghị xem xét cơ chế công nhận danh hiệu liệt sĩ, thương binh đối với những nhân viên y tế hy sinh hoặc bị thương tật nặng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, nhất là trong các tình huống đặc biệt như phòng, chống dịch, thiên tai hoặc bị bạo lực khi đang cấp cứu, chăm sóc người bệnh. Đây không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ rằng xã hội sẽ không bao giờ để người thầy thuốc phải đơn độc trên tuyến đầu.

Thăm hỏi động viên và tặng bằng khen cho những nhân viên y tế. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Tôi tin rằng khi cơ chế bảo vệ pháp lý cho người thầy thuốc được nâng lên một tầm mới, thì không chỉ ngành y được tiếp thêm niềm tin, mà chính người bệnh cũng sẽ cảm thấy an toàn và được tôn trọng hơn trong hành trình chữa bệnh của mình.

Ba nhóm giải pháp tăng cường an ninh bệnh viện

- Sau mỗi vụ việc, tinh thần và tâm lý của hàng triệu y bác sỹ trên cả nước lại bị ảnh hưởng nặng nề. Bộ Y tế sẽ có những động thái cụ thể nào để củng cố tinh thần, giúp nhân viên y tế yên tâm cống hiến mà không phải làm việc trong nỗi sợ hãi thường trực?

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn: Ngay sau sự cố đau lòng ở Nghệ An, Bộ đã cử đoàn công tác xuống thăm hỏi, động viên, và chỉ đạo hỗ trợ điều trị, phục hồi tâm lý cho điều dưỡng bị thương trong tình trạng nặng cũng như các cá nhân liên quan. Nhưng đó mới chỉ là phản ứng tình huống.

Về lâu dài, chúng tôi xác định đây là một vấn đề chiến lược. Vì vậy, Bộ Y tế đã và đang triển khai ba nhóm giải pháp lớn để tăng cường an ninh bệnh viện, về pháp lý như kiến nghị sửa đổi pháp luật theo hướng coi hành vi tấn công nhân viên y tế đang làm nhiệm vụ là hành vi chống người thi hành công vụ và về tâm lý và truyền thông cho các nhân viên y tế.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải xác định bảo vệ nhân viên y tế không thể chỉ là nhiệm vụ riêng của ngành Y. Đây phải là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, từ Trung ương đến địa phương, từ các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp đến từng tổ chức trong cộng đồng. Bởi khi người thầy thuốc bị đe dọa, tổn thương, thì chính người bệnh cũng mất đi sự an toàn, và niềm tin xã hội vào hệ thống chăm sóc sức khỏe cũng bị lung lay.

Trên thực tế, Bộ Y tế đã thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành với Bộ Công an, đồng thời kêu gọi chính quyền địa phương vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa để đảm bảo môi trường bệnh viện thực sự an toàn. Tuy nhiên, sự phối hợp này vẫn cần được làm chặt chẽ hơn, bài bản hơn, có tính cam kết cao hơn từ các cấp, đặc biệt là cấp tỉnh, nơi trực tiếp quản lý, điều hành hệ thống y tế địa phương.

- Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng./.

(Vietnam+)