Giữ ngọn lửa nghề trong kỷ nguyên chuyển đổi số

Thế nhưng, chưa khi nào nghề báo lại đối mặt với nhiều thách thức như hiện nay.

Báo chí giữa “tâm bão” chuyển đổi

Sự bùng nổ của công nghệ số, mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi mạnh mẽ thói quen tiếp nhận thông tin của công chúng. Trong môi trường truyền thông mới – nơi tốc độ được đặt lên hàng đầu và ai cũng có thể trở thành “người đưa tin” – báo chí chính thống buộc phải thích nghi nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.

Chạy đua với thời gian, nhưng vẫn phải giữ được tính chính xác, khách quan và giá trị định hướng – đó là áp lực kép mà mỗi tòa soạn, mỗi phóng viên phải đối mặt. Nhiều cơ quan báo chí phải thu hẹp quy mô, tái cơ cấu nhân sự để tồn tại và thích ứng.

Phóng viên không ngần ngại lội dọc bờ sông để có những bức ảnh đẹp.

Trong guồng quay cạnh tranh khốc liệt ấy, các tạp chí – vốn được xem là dòng báo chí "chuyên sâu, đặc thù" – cũng đang nỗ lực đổi mới. Không chỉ dừng lại ở việc xuất bản báo giấy, nhiều tạp chí đã mạnh dạn đầu tư nền tảng số, phát triển báo điện tử, video, podcast, infographics và tương tác đa nền tảng để mở rộng lượng bạn đọc. Một số tạp chí chuyên ngành trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, khoa học, kinh tế… đang từng bước khẳng định vị trí như những diễn đàn kết nối chính sách và thực tiễn, giữa chuyên gia, nhà quản lý và người dân.

Cùng với đó, đội ngũ người làm báo cũng phải không ngừng thay đổi để thích nghi. Không chỉ viết tốt, phóng viên hôm nay còn biết quay phim, dựng hình, làm đồ họa, hiểu về SEO… Làm báo bây giờ là công việc đa nhiệm, đòi hỏi sự bền bỉ, tinh thần học hỏi và không ngừng đổi mới tư duy.

Tròn 15 năm, tôi sống cùng nghề báo

100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam – không chỉ là cột mốc của lịch sử, mà còn là dấu lặng để mỗi người cầm bút như tôi nhìn lại hành trình mình đã đi qua.

Tôi đến với nghề không phải bằng những lý tưởng lớn lao. Gần hai mươi năm trước, tôi chọn học báo chí chỉ vì niềm đam mê viết lách và khát khao được đi, được thấy, được ghi lại những gì đang diễn ra quanh mình. Nhưng chính nghề báo đã dạy tôi cách lắng nghe hơi thở của cuộc sống, cách đi để hiểu, viết để sẻ chia, và sống không đứng ngoài dòng chảy của thời cuộc.

Tôi vẫn nhớ như in chuyến đi thực tế đầu tiên cùng các anh chị phóng viên kỳ cựu, về xóm chài nghèo ở phường Ngọc Sơn, Kiến An, Hải Phòng. Đó là một con đường đất lầy lội dẫn ra mép sông Lạch Tray, nơi những chiếc thuyền rách tả tơi neo đậu sát nhau, nơi những lán nhỏ được dựng tạm bợ để dạy chữ cho con em thuyền chài – những đứa trẻ không có hộ khẩu, không giấy tờ, không được đến trường. Tôi không biết bắt đầu câu chuyện từ đâu, chỉ biết lặng yên ghi chép, lắng nghe và cảm nhận. Bài báo đầu tiên tôi viết về họ không phải là một “tác phẩm lớn”, nhưng đã cho tôi hiểu một điều: Viết báo là để chạm tới sự thật – không màu mè, không tô vẽ.

Phóng viên trong một dịp đến thăm lớp học nội trú của các em nhỏ.

15 năm trôi qua, tôi đã đi nhiều, viết nhiều, và chứng kiến không ít mảnh đời, số phận. Có lúc bị từ chối phỏng vấn, có khi vấp phải những hiểu lầm, thậm chí là sự đe dọa vì dám chạm đến những điều “nhạy cảm”. Nhưng cũng chính từ đó, tôi học cách kiên cường và trách nhiệm hơn với từng dòng tin, từng nguồn tin. Và thật đáng quý, nhiều bài viết của tôi liên quan đến các dự án đã trở thành cơ sở để các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương xử lý nghiêm, chấn chỉnh kịp thời những sai phạm trong quá trình triển khai thực hiện.

Làm báo hôm nay khác nhiều so với trước. Công nghệ thay đổi, công cụ làm nghề thay đổi, nhưng điều cốt lõi vẫn không đổi: Sự trung thực, khách quan và tử tế trong từng câu chữ. Đó là giá trị mà người làm báo chân chính cần gìn giữ, bất kể thời đại nào.

Phóng viên phỏng vấn mô hình HTX kiểu mới tại Hải Phòng.

Trong hành trình tiếp tục với nghề, tôi không ngừng học hỏi từ những thế hệ đi trước về bản lĩnh và kỹ năng làm báo. Đồng thời, tôi cũng học từ lớp trẻ – thế hệ phóng viên Gen Z đầy sáng tạo và nắm bắt nhanh nhạy công nghệ – để có thể làm báo theo cách mới, nhưng vẫn giữ được cái tâm, cái tầm của một người kể chuyện trung thực.

Một trăm năm là niềm tự hào – nhưng cũng là lời nhắc nhở sâu sắc về trách nhiệm. Làm sao để bạn đọc còn tin? Làm sao để báo chí không tụt lại giữa muôn trùng con sóng của thông tin? Làm sao để giữ lửa nghề còn mãi? Câu trả lời, có lẽ, không nằm đâu xa – mà nằm chính trong trái tim và trách nhiệm của người làm báo hôm nay.

Thanh Vân