Giới thiệu các ký họa, phác thảo của cố họa sĩ Ngọc Thọ

Họa sĩ Ngọc Thọ (1925-2016) thuộc lớp họa sĩ đầu tiên của Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Mang trên vai nghề giáo và nghiệp vẽ, ông đã sống trọn vẹn một cuộc đời hội họa, với tinh thần thời đại của giai đoạn mĩ thuật hậu kháng chiến.

Nằm trong dòng chảy lịch sử của thời kì hiện thực xã hội chủ nghĩa, họa sĩ Ngọc Thọ cũng thuộc lớp họa sĩ tiên phong trong thời cuộc. Di sản để lại của ông khá đồ sộ, từ phác thảo, kí họa, màu nước… cho tới sơn dầu, sơn mài; chủ đề cũng khá rộng rãi, từ tĩnh vật, chân dung cho tới phong cảnh, sinh hoạt…

Tối Cẩm Phả 28/3/1969, chì và chì than trên giấy.

Ông quan tâm đến sơn dầu và sơn mài nhiều hơn. Những thành công mà họa sĩ Ngọc Thọ đạt được với sơn dầu và sơn mài không hề đơn giản, đằng sau chúng là cả một chặng dài nỗ lực của người họa sĩ lấy lí tưởng hội họa làm lẽ sống.

Nhưng còn có một Ngọc Thọ tài hoa ở một phần bình dị hơn trong sự nghiệp, đó là mảng kí họa, phác thảo. Ông coi kí họa và phác thảo là phương châm rèn luyện nghề nghiệp của mình: phải vẽ hàng ngày, không gián đoạn, bền bỉ và liên tục. Đó cũng là cách họa sĩ ghi lại nhịp vận động nhanh mạnh, gấp gáp của giai đoạn tái thiết đất nước; là nguồn cảm hứng, là tư liệu cho những tác phẩm sơn dầu, sơn mài đại cục sau này của ông.

Kí họa, phác thảo chính là một phần đời sống của họa sĩ Ngọc Thọ. Chúng có nội dung và tính sử liệu. Về thời gian, chúng theo sát chu trình di chuyển của ông, trong những chuyến đi thực địa như làng quê Thư Thị, doanh trại quân đội, công xưởng đóng tàu Bạch Đằng, hầm mỏ Cẩm Phả…

Cố họa sĩ Ngọc Thọ

Về cuộc sống, chúng khắc họa chân thực những mối quan tâm của họa sĩ trong các khía cạnh: Tiếp xúc với con người và hội họa, các vấn đề sinh hoạt thường ngày, cường độ lao động, đặc trưng nghề nghiệp, sức khỏe và tinh thần… Về tư tưởng, chúng biểu thị thái độ nghiêm khắc và ý thức tôi luyện nghề nghiệp: Vẽ đi vẽ lại, khai thác các chiều kích và điểm nhìn nghệ thuật khác nhau của cùng một đối tượng, để tìm kiếm tinh thần của đối tượng bằng biểu thị riêng biệt của mình.

Đi theo kí họa và phác thảo, người xem sẽ hiểu được đầy đủ những hỉ nộ ái ố, những góc khuất có được, có mất trong cuộc đời hội họa của Ngọc Thọ. Ông thể hiện nhiều nỗ lực trong việc kiên trì theo đuổi các kĩ năng, kĩ thuật hội họa, và sự phát triển các nguyên tắc lí thuyết mĩ thuật. Đó cũng là một cuộc đấu tranh giữa lí tưởng và hiện thực cuộc sống khó khăn bất định, những vất vả trong nghề nghiệp, cay đắng với thói đời…

Một ký họa mầu nước tại Hải Phòng, 1966.

Họa sĩ dường như là một người thủ cựu trong việc giữ vững quan điểm nghề nghiệp. Ông không thỏa hiệp với cuộc sống vật chất, ông luôn động viên mình đi theo chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp một cách khí khái và bộc trực. Những triết lí và cảm xúc, những ghi chú về kĩ thuật vẽ, những câu chuyện thế sự riêng tư luôn chồng lấn nhau trong từng trang giấy, như cách mà ông từng kiên định kí họa một thứ nhiều lần.

Kí họa (và nhật kí) như là một đôi cánh chuyển tải ước mơ của ông, để ông có thể vừa răn mình bằng lời nói, vừa thực hành lí tưởng bằng nét cọ. Đó là cách để ông tự đối thoại với chính mình, và cũng có thể đó là cách để họa sĩ giữ được cốt cách thanh cao của mình trong cuộc sống vô vàn vất vả khó khăn.

Triển lãm "Ngọc Thọ 100 tuổi" sẽ diễn ra từ ngày 2/3 đến ngày 11/3 tại Art30 gallery, 30 Quang Trung, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Thanh Xuân