Giáo dục tài chính - chìa khóa cho tương lai thịnh vượng

Hiểu biết về tài chính cá nhân - kỹ năng sinh tồn

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, giáo dục tài chính không còn là một lựa chọn mà đã trở thành một kỹ năng sống thiết yếu. Đây là vấn đề được nhiều quốc gia phát triển đặc biệt quan tâm, đưa vào chương trình giáo dục phổ thông như một nền tảng vững chắc trang bị cho thế hệ trẻ.

Theo khảo sát của Standard & Poor’s, chỉ 24% người trưởng thành Việt Nam được coi là có hiểu biết về tài chính, xếp thứ 118/144 quốc gia. Sự thiếu hụt kiến thức tài chính từ sớm kéo theo nhiều hệ lụy đáng lo ngại. Trẻ em và thanh thiếu niên, khi chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng quản lý tiền bạc, thường dễ sa vào bẫy tiêu dùng không kiểm soát. Họ có thể bị cuốn theo những quảng cáo hấp dẫn, không biết cách tiết kiệm hay từ chối khi bị rủ rê vay nợ. Hơn thế, trong kỷ nguyên số, giới trẻ còn là đối tượng dễ bị tổn thương trước các hình thức lừa đảo tài chính tinh vi.

Do thiếu kiến thức tài chính, các vụ lừa đảo trực tuyến ngày càng gia tăng. Nguồn: qdnd.vn

Báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) cho thấy, trong năm 2024, thiệt hại do lừa đảo trực tuyến ước tính lên tới 18.900 tỷ đồng, với các hình thức phổ biến như: cam kết lợi nhuận cao, mạo danh cơ quan uy tín, lừa trúng thưởng hay thu thập dữ liệu cá nhân để chiếm đoạt tài sản. Đáng chú ý, ngày càng nhiều vụ lừa đảo nhắm thẳng vào đối tượng học sinh, sinh viên.

Bên cạnh những nguy cơ từ tội phạm công nghệ, sự thiếu kiến thức tài chính còn khiến người dân dễ vướng vào "tín dụng đen" và các hoạt động kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng trên mạng... diễn ra phức tạp trên toàn cầu. Vì vậy, nâng cao nhận thức và trang bị kiến thức tài chính là vô cùng cần thiết để góp phần bảo vệ người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính.

Chính phủ và nhiều bộ, ngành, cơ quan của Việt Nam đã tích cực triển khai các chương trình giáo dục tài chính nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng cho cộng đồng. Tuy nhiên, việc giáo dục tài chính cần thay đổi để đáp ứng yêu cầu hiện nay.

Theo Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam Nguyễn Tiến Thanh, hiểu biết về tài chính cá nhân được coi là kỹ năng sinh tồn của con người hiện nay. Mỗi cá nhân, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần được trang bị sớm kiến thức tài chính. Hiểu biết và có kỹ năng tài chính sẽ giúp học sinh hiểu được giá trị của lao động, của đồng tiền, sự vận hành của tài chính tiền tệ, phát triển tư duy và kỹ năng tài chính cá nhân, từ đó trở thành những công dân sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

Tuy nhiên, hệ thống học liệu về giáo dục tài chính hiện nay thường phân tán, thiếu tính hệ thống và chủ yếu là tài liệu dịch từ nước ngoài, dẫn đến việc phổ cập kiến thức phù hợp với đặc thù kinh tế, văn hóa của Việt Nam còn hạn chế.

“Bình dân học vụ” về tài chính

Để nâng cao nhận thức cộng đồng về tài chính, nhiều chuyên gia cho rằng, cần có phương pháp tiếp cận dạy về kiến thức tài chính trong trường phổ thông là hiệu quả nhất. Việc phát triển một bộ học liệu bài bản, khoa học và phù hợp với bối cảnh trong nước là bước đi cần thiết.

"Giáo dục tài chính" - bộ sách chuyên đề toàn diện và có hệ thống về "môn học" Tài chính

Đáp ứng nhu cầu đó, chiều 18/8, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phối hợp cùng Công ty sách Tân Việt - Nhà sách Tân Việt tổ chức giới thiệu bộ sách "Giáo dục tài chính" dành cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12. Đây là bộ sách chuyên đề toàn diện và có hệ thống về "môn học" Tài chính, được thiết kế đồng bộ và phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Bộ sách không chỉ cập nhật kiến thức hội nhập quốc tế mà còn gắn liền với bối cảnh kinh tế, pháp lý và truyền thống văn hóa của Việt Nam. Với phương pháp liên môn và tương thích với nền tảng kiến thức của học sinh theo từng khối lớp, bộ sách mang đến một góc nhìn mới mẻ và dễ tiếp cận về thế giới tài chính, là học liệu cần thiết để các nhà trường lựa chọn sử dụng dạy buổi thứ 2 cho học sinh các cấp học.

TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia cho rằng, ngoài việc giáo dục kiến thức tài chính cho trẻ nhỏ, "Giáo dục tài chính" là bộ sách khoa học thường thức về tiền với toàn xã hội

Một trong những điểm đặc biệt của bộ sách "Giáo dục tài chính" là sự lồng ghép hàng trăm câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ. Thay vì chỉ truyền tải những kiến thức khô khan về tiền bạc, tiết kiệm hay đầu tư, bộ sách đã khéo léo sử dụng kho tàng văn hóa dân tộc để làm cầu nối đưa kiến thức tài chính đến gần học sinh. Thông qua những câu chuyện đời thường, tích xưa hay những câu ca dao quen thuộc như "Một nắng hai sương," "Ăn dè hà tiện"... các em không chỉ được học về tài chính mà còn được truyền cảm hứng về tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần hiếu nghĩa, yêu lao động và sống có trách nhiệm.

Ấp ủ, thực hiện bộ sách “bình dân học vụ” về tài chính, cung cấp những kiến thức khoa học cơ bản cơ bản đến với học sinh bậc tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông, tác giả, ThS. Lê Thị Thúy Sen chia sẻ: "Giáo dục tài chính không chỉ là việc truyền đạt kiến thức khô cứng về tiền bạc, tiết kiệm hay đầu tư, mà còn là hành trình gieo những hạt giống nhân văn - nuôi dưỡng thói quen, ứng xử và tạo nên những đức tính tốt đẹp về tài chính. Vì vậy, mong muốn và phần thưởng lớn nhất với tác giả và đội ngũ cố vấn, cộng sự là bộ sách được lan tỏa rộng rãi đến các em học sinh để góp phần mang lại những điều tốt đẹp về kiến thức tài chính đến cộng đồng, xã hội".

Theo ĐBQH, GS.TS. Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính, Phó Chủ tịch Hội đồng giáo sư Nhà nước: "Tiền là thứ quen thuộc đối với tất cả mọi người, nhưng không phải ai cũng hiểu đúng về tiền, không ít người vì tiền mà mắc phải lầm lỗi. Giáo dục tài chính sẽ giúp các em có được những kiến thức cơ bản về tiền, biết sử dụng tiền phù hợp, thấy được cơ chế điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước và hiểu được các quan hệ tài chính liên quan để cân nhắc, lựa chọn phù hợp khi quyết định tham gia".

Nhiều chuyên gia kỳ vọng, bộ sách "Giáo dục tài chính" sẽ góp phần thay đổi nhận thức, hành vi và thói quen của giới trẻ, tạo ra một cộng đồng tài chính tốt đẹp hơn, giảm thiểu rủi ro tài chính cho cá nhân, gia đình và xã hội.

Ngọc Phương