Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội 2024: 'Điểm danh' những đề cử 'Tác phẩm- Vì tình yêu Hà Nội'

“Chuyến thăm Hà Nội” - một bút ký đích thực

Cuốn sách “Chuyến thăm Hà Nội” của nhà văn người Mỹ Susan Sontag (Phan Xích Linh dịch, NXB Chính trị quốc gia Sự thật và Thư viện Nguyễn Văn Hưởng xuất bản năm 2024).

"Chuyến thăm Hà Nội" kể về chuyến đi của nữ nhà văn người Mỹ Susan Sontag đến Hà Nội vào tháng 5/1968, với tư cách một người ủng hộ phong trào phản chiến ở Mỹ trong thập niên 1960.

Nếu chỉ dừng lại ở nhan đề Chuyến thăm Hà Nội, ta dễ hình dung đến một ghi chép có tính chất thăm thú, tản mạn. Thế nhưng, tác phẩm này có sức nặng hơn thế. Đọc nó, ta thấy một bút ký đích thực, có tính tư tưởng cao, viết về những trải nghiệm và thể hiện cách nhìn của một trí thức người Mỹ về Hà Nội, rộng ra là cả miền Bắc Việt Nam, con người Việt Nam trong bối cảnh chiến tranh cam go.

Trong cuốn sách này, tác giả Susan Sontag không đi sâu miêu tả từng sự kiện, từng cảnh vật ở Hà Nội, mà bà dành phần lớn những trang viết để giãi bày những suy tưởng, những câu chuyện mang tầng tầng, lớp lớp ý nghĩa. Ở góc độ đó, "Chuyến thăm Hà Nội" đúng nghĩa là một tự sự về tâm trạng của một trí thức Mỹ đầy ngổn ngang, mâu thuẫn khi lần đầu tiên được tiếp xúc với một Việt Nam “bằng xương bằng thịt”.

Thế nhưng, dẫu có viết bằng góc nhìn cá nhân chân thực, thẳng thắn, thậm chí có phần gai góc nhưng trong "Chuyến thăm Hà Nội" không thiếu đi những hình ảnh đầy sức gợi về Hà Nội của một giai đoạn lịch sử đặc biệt. Để rồi, chỉ cần bằng những trải nghiệm đầu tiên, cũng đủ khiến những người từ phía ngoài có tình cảm sâu sắc với thành phố này.

Còn rất nhiều những suy tưởng mà Susan Sontag giãi bày trong cuốn sách của mình. Những suy tưởng ấy biến "Chuyến thăm Hà Nội" trở thành một “cuộc hành trình nội tâm” của riêng tác giả, nhưng cũng đầy gợi mở cho người đọc hôm nay thêm hiểu về một giai đoạn lịch sử đặc biệt được soi chiếu từ góc nhìn phía bên ngoài.

Susan Sontag (1933 - 2004) là nhà văn, nhà phê bình, triết gia và nhà hoạt động chính trị người Mỹ - người được đánh giá là một trong những trí thức có ảnh hưởng nhất trong thế hệ của bà.

Các tác phẩm nổi tiếng của bà gồm: Against Interpretation (1966), On Photography (1977), Illness as Metaphor (1978), The Way We Live Now (1986), The Volcano Lover (1992), In America (1999) và Regarding the Pain of Others (2003).

Cốt cách người Hà Nội- linh hồn và sự cuốn hút của “Đào, Phở và Piano”

Phim điện ảnh “Đào, Phở và Piano” của đạo diễn Phi Tiến Sơn (Công ty cổ phần Phim truyện 1 sản xuất) có bối cảnh chính là chiến lũy Hà Nội vào những giờ phút cuối cùng trước khi người dân và quân ta rời Hà Nội lên Việt Bắc kháng chiến trường kỳ.

Một bộ phim về chiến tranh không những khắc họa được hình ảnh Hà Nội oanh liệt trong kháng chiến, mà ở đó, từng con người Hà Nội hiện lên can trường, anh dũng nhưng rất đỗi hào hoa, thanh lịch với tình yêu trọn vẹn dành cho Thủ đô. Cốt cách con người Hà Nội đã làm nên linh hồn và sự cuốn hút cho bộ phim.

Kết quả của Giải thưởng sẽ được công bố tại lễ trao giải, diễn ra từ 16h30 - 19h30, thứ Ba, 8/10/2024 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội) do báo Thể thao và Văn hóa phối hợp với Công ty cổ phần Ashui Việt Nam (Ashui Vietnam Corporation) và Công ty cổ phần Tập đoàn Gỗ Minh Long tổ chức.

Nói về tình yêu Hà Nội, khi bộ phim vừa được chọn là đại diện của Việt Nam gửi tham dự vòng sơ tuyển giải Oscar, đạo diễn Phi Tiến Sơn tâm sự: “Ngay từ khi còn nhỏ, ngày ngày cắp cặp đi học - hồi đó tôi học vẽ ở Cung thiếu nhi - đi qua Khu di tích Bắc Bộ Phủ, thấy hàng rào sắt còn vết đạn bắn, tôi đã biết về cuộc chiến từng xảy ra ở đây. Và dần lớn lên, tôi cảm nhận mỗi hòn gạch, mỗi con phố, mỗi góc nhà Hà Nội dường như đều ẩn chứa những dấu tích hào hùng... Nhiều năm sau khi bắt đầu đi làm phim, tôi mong rằng mình được làm phim về Hà Nội. Các bậc tiền bối đi trước đã làm nhiều phim về Hà Nội và làm rất hay. Vậy thì khi mình làm, thì mình sẽ nhìn trang lịch sử của Hà Nội bằng con mắt nào đây? Hà Nội có vô vàn trang sử đẹp và một trong số đó là giai đoạn người Hà Nội mang bàn ghế, giường tủ, đồ đạc ra dựng chiến lũy trên đường phố và rồi với vũ khí rất thô sơ, đã chống lại cuộc xâm chiếm của quân Pháp với xe tăng, với vũ khí hiện đại, với đội quân tinh nhuệ... Sự không cân sức đó, sự quyết liệt đó của người Hà Nội, của chiến lũy Hà Nội là một biểu tượng rất đặc biệt. Chúng ta đã dựng chiến lũy trên đường phố đánh nhau trực diện với kẻ thù. Hình ảnh đó đã đọng lại mãi trong tôi. Và nó đẹp vô cùng. Phải làm phim về nó!".

Nghiên cứu công phu và toàn diện về sự “thay da đổi thịt” của Hà Nội

Cuốn sách “Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873-1945)” của tác giả Đào Thị Diến, do NXB Hà Nội và Nhã Nam xuất bản năm 2024, là một nghiên cứu công phu và toàn diện về sự “thay da đổi thịt” của Hà Nội trong quá trình trở thành một thành phố hiện đại kiểu phương Tây, trở thành thủ phủ của Liên bang Đông Dương thuộc Pháp vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.

Với hơn 30 năm công tác tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, nhà nghiên cứu Đào Thị Diến có cơ hội tiếp cận những tài liệu quý giá từ các phông lưu trữ tiếng Việt lẫn tiếng Pháp, từ đó đem đến một nét độc đáo trong cách tiếp cận lịch sử Hà Nội ở cuốn sách này. Đó là, lịch sử được soi chiếu qua lăng kính tài liệu lưu trữ.

"Hà Nội thời cận đại - từ nhượng địa đến thành phố (1873-1945)" là tập hợp 40 bài viết hoàn toàn dựa trên tài liệu về Hà Nội của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Nó có những đóng góp quan trọng vào việc nghiên cứu lịch sử Hà Nội thời cận đại, đặc biệt là những tài liệu về mặt xây dựng và quản lý đô thị cũng như bảo vệ các di sản văn hóa của Hà Nội. Những tài liệu được sử dụng trong cuốn sách này có thể giúp các cơ quan chức năng rà soát, thể chế hóa các quy định của Nhà nước nhằm tạo ra một hành lang pháp lý để đảm bảo quản lý đô thị phát triển theo đúng quy hoạch và có thể đóng góp hiệu quả vào việc nghiên cứu và phổ biến văn hóa của Thủ đô.

Nhà sử học Dương Trung Quốc, thành viên Hội đồng giám khảo, nhận định: “Cuốn sách này tập hợp những bài viết đã được công bố trên nhiều diễn đàn (kỷ yếu hội thảo, tạp chí, web của các trung tâm lưu trữ…) liên quan đến lịch sử Hà Nội thời cận đại và đề cập tới nhiều lĩnh vực rất cụ thể. Cũng chính vì vậy, nó có những đóng góp rất thiết thực vào việc nhận thức lịch sử Hà Nội, bổ sung và sửa được không ít những sai sót của giới sử học nói chung. Tôi đánh giá rất cao điểm này và đó cũng là lợi thế của người làm trong ngành lưu trữ. Các bài viết tuân thủ các quy định nghiêm ngặt trong công bố khoa học (xuất xứ, ghi chú, mục lục, sách dẫn, tài liệu tham khảo...)”.

Nhà nghiên cứu Đào Thị Diến, sinh năm 1953 tại Hà Nội là tác giả của các sách chuyên về Hà Nội đã xuất bản: Hà Nội qua tài liệu và tư liệu lưu trữ (1873-1954), 2 tập; Hệ thống văn bản pháp quy về xây dựng và quản lý Thành phố Hà Nội từ 1885 đến 1954. Bà còn tham gia biên soạn các sách: Từ điển đường phố Hà Nội; Biên niên lịch sử Thăng Long - Hà Nội; Khu phố Tây ở Hà Nội nửa đầu thế kỷ XX qua tư liệu địa chính; Địa danh hành chính Thăng Long - Hà Nội (từ đầu thế kỷ XIX đến nay). Nói về Hà Nội, bà đinh ninh: “Nếu không có một tình yêu mãnh liệt với nơi chôn nhau cắt rốn của mình là Hà Nội, nếu không vì muốn lan tỏa những kiến thức về Hà Nội cho những người cùng có tình yêu Hà Nội như mình, làm sao tôi có thể vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành những cuốn sách về Hà Nội mà tôi đã từng viết…”