Giải quyết nguồn lực cho nền kinh tế bứt pháBài cuối: Thị trường chứng khoán phải là kênh vốn chính

Phóng viên Báo Hànôịmới đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu.

Vốn huy động trên thị trường chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong năm 2025. Ảnh: Trọng Hiếu

- Theo một nghiên cứu về tổng vốn đầu tư toàn xã hội dựa trên phân loại theo nguồn vốn đầu tư, thời gian qua, tín dụng vẫn là kênh cấp vốn chính cho nền kinh tế với tỷ lệ lên tới 53,54%, kênh cổ phiếu chỉ chiếm 0,75%, trái phiếu doanh nghiệp 8%. Ông có bình luận gì từ những con số này, thưa ông?

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu.

- Con số trên cho thấy sự mất cân đối trong cơ cấu các nguồn vốn cho nền kinh tế. Thị trường tài chính đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, là nơi diễn ra các hoạt động huy động và sử dụng vốn. Hai phân khúc chính của thị trường tài chính là thị trường tiền tệ (nguồn vốn ngắn, chủ yếu đến 12 tháng, thuật ngữ tiếng Anh gọi là “Money Market”) và thị trường vốn (nguồn vốn trung và dài hạn từ thị trường trái phiếu và thị trường cổ phiếu, thuật ngữ tiếng Anh gọi là “Capital Market”). Tuy nhiên, hiện thị trường vốn của chúng ta chưa phát triển mạnh.

Với kênh trái phiếu, trước đại dịch Covid-19, thị trường này phát triển mạnh, song một số vụ đại án liên quan đến thị trường trái phiếu đã làm mất lòng tin của nhà đầu tư nên thị trường thụt lùi. Mặc dù thị trường có sự hồi phục trong năm 2023 và 2024, song vẫn đóng vai trò khiêm tốn trong tổng nguồn vốn cho nền kinh tế. Với thị trường cổ phiếu, thị trường chưa ổn định, tăng - giảm thất thường. Đáng chú ý, chỉ số VN-Index lúc này đã vượt mốc 1.300 điểm nhưng sự tăng không bền vững. Thanh khoản của thị trường chưa cao nên việc huy động vốn và tăng vốn của doanh nghiệp khá khó khăn.

Vì thế, nguồn vốn tín dụng vẫn chiếm chủ yếu trong nền kinh tế. Như tôi biết, tỷ lệ dư nợ tín dụng/GDP của Việt Nam ở mức cao. Ngân hàng Thế giới (WB) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) khuyến cáo đưa tỷ lệ này xuống thấp nhằm tránh rủi ro bởi nền kinh tế dựa rất nhiều vào dự nợ tín dụng từ hệ thống ngân hàng. Rủi ro ở chỗ các ngân hàng huy động chủ yếu là vốn ngắn hạn, 80% vốn huy động của ngân hàng là ngắn hạn, trong khi nhu cầu tín dụng về trung và dài hạn lại cao.

Mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 là trên 8% nên Ngân hàng Nhà nước định hướng tăng trưởng tín dụng 16%, tăng so với mức tăng trưởng tín dụng năm 2024. Tuy nhiên, trong những năm tới, mục tiêu là phấn đấu tăng trưởng kinh tế hai con số, tín dụng sẽ được đẩy lên nữa, điều này càng rủi ro cho nền kinh tế. Vì vậy, muốn phát triển kinh tế, phải dựa vào vốn huy động trên thị trường chứng khoán, gồm cổ phiếu, trái phiếu, vốn đầu tư nước ngoài.

- Ông có thể cho biết quy mô của thị trường chứng khoán hiện nay và khả năng huy động vốn cho nền kinh tế của thị trường này trong năm 2025?

- Tính đến cuối tháng 2-2025, quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt khoảng 7.292 nghìn tỷ đồng, tăng khoảng 1,7% so với cuối năm 2024. Cần nhấn mạnh là năm nay thị trường tài chính trong nước sẽ chịu tác động bởi các yếu tố trên thị trường tài chính thế giới. Thị trường tài chính thế giới gần đây bất ổn bởi chính sách của Chính phủ Mỹ liên quan ngoại thương và địa chính trị.

Tuy nhiên, trong năm 2025, có một vài dấu hiệu tích cực mặc dầu chưa thể nói cụ thể về khả năng huy động vốn từ thị trường chứng khoán cho phát triển kinh tế, song tôi tin khả năng huy động vốn từ thị trường này sẽ tốt hơn vì tâm lý nhà đầu tư dần hồi phục sau biến động của những năm trước, đặc biệt là trên thị trường trái phiếu. Với thị trường cổ phiếu, thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều chỉnh đốn trên thị trường, đặc biệt thông tin trên thị trường đã được cải thiện nhiều theo hướng minh bạch hơn. Năm nay, thị trường có thể có bước tiến triển tốt nếu được nâng hạng.

Thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực thực hiện những cải cách quan trọng để đáp ứng các tiêu chí nâng hạng thị trường chứng khoán. Trong đó đáng chú ý là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã trình Bộ Tài chính ban hành Thông tư 68/2024/TT-BTC, có hiệu lực từ tháng 11-2024, bổ sung quy định về giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh của nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức; đồng thời đề ra lộ trình triển khai công bố thông tin bằng tiếng Việt và bằng tiếng Anh.

Hệ thống KRX (hệ thống công nghệ thông tin do Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc - KRX thiết kế) dự kiến đưa vào vận hành trong quý II-2025… Việt Nam đã đạt hầu hết các tiêu chí nâng hạng của tổ chức FTSE. Tôi hy vọng thị trường sẽ được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Điều đó diễn ra sẽ là cú hích tốt cho thị trường.

Khi được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, các quỹ đầu tư giá trị cũng như nhà đầu tư tổ chức lớn sẽ chú ý hơn đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Thị trường minh bạch hơn và được định giá hợp lý sẽ là điểm đến hấp dẫn cho những nhà đầu tư nước ngoài. Hay nói cách khác, nâng hạng thị trường sẽ giúp cải thiện nhiều điều kiện về môi trường đầu tư, đưa thị trường chứng khoán phát triển hơn về chất, đồng thời tiến gần hơn tới chuẩn quốc tế. Nguồn vốn nước ngoài có thể “đổ” vào Việt Nam hàng chục tỷ USD. Từ đó, tác động tích cực đến tính thanh khoản của thị trường chứng khoán Việt Nam. Nhà đầu tư trong nước cũng sẽ có sự phấn khích để đầu tư nhiều hơn vào cổ phiếu và trái phiếu.

Và khi đó, trong tương lai, thị trường chứng khoán sẽ trở thành một trong những kênh huy động chính của nền kinh tế.

- Vậy, theo ông, để thị trường chứng khoán trở thành kênh huy động vốn chính cho nền kinh tế trong thời gian không xa, cần có những giải pháp gì?

- Để kênh chứng khoán phát huy vai trò huy động vốn chính phải mất thêm thời gian. Song, trước tiên các quy định về chứng khoán cần được xem xét sửa đổi để phù hợp với môi trường kinh doanh mới của Việt Nam trong 2025 và những năm tới.

Quan trọng hơn, tính minh bạch thông tin về tài chính của các thành phần thị trường, đặc biệt những quy định về phát hành trái phiếu phải được nhà phát hành tuân thủ, nhất là về mục đích và kế hoạch sử dụng vốn. Cần nhớ lại những năm trước, một trong những sai phạm lớn của nhà phát hành trái phiếu là sử dụng vốn không đúng mục đích. Báo cáo tài chính của doanh nghiệp, thông tin về thị trường phải thực sự minh bạch. Đây là điều mà nhà đầu tư nước ngoài rất quan tâm. Vì vậy, doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của minh bạch.

Ngoài ra, thị trường còn tùy thuộc vào tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp làm ăn tốt, có lời, tình hình “sức khỏe” tài chính tăng cao thì chắc chắn cổ phiếu sẽ là kênh huy động vốn tốt và ngược lại. Cần hạn chế số doanh nghiệp ngừng hoạt động, phá sản nhằm tạo sự phấn khởi của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp hoạt động tốt thì thị trường tự khắc sẽ khởi sắc hơn.

Trong những phiên gần đây, chỉ số VN-Index đã vượt mốc 1.300 điểm và hy vọng sẽ giữ vững mốc này. Điều quan trọng là làm sao để thị trường tăng trưởng bền vững chứ không chỉ hứng khởi trong một giai đoạn, mà sự tăng trưởng bền vững này phụ thuộc nhiều vào sức khỏe tài chính của doanh nghiệp niêm yết. Một giải pháp khác cũng quan trọng là đẩy mạnh công tác giám sát, thanh tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, từ đó bảo đảm kỷ cương và tính minh bạch của thị trường.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Hương Thủy thực hiện