Giải phóng điểm nghẽn về thể chế, tạo đà tăng trưởng kinh tế cao

Thực tiễn và kinh nghiệm tại một số quốc gia

Để đạt được tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, một số quốc gia trên thế giới đều có những chính sách điều tiết kinh tế vĩ mô cùng chính sách tài khóa ổn định, dài hạn.

Tại Nhật Bản, Chính phủ định hướng phát triển kinh tế thông qua các kế hoạch, chính sách thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp và hướng ra xuất khẩu. Các chính sách kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối các ngành, đề ra chiến lược phát triển công nghiệp, bằng cách xác định các lĩnh vực chủ chốt, thúc đẩy đầu tư, tạo điều kiện chuyển giao công nghệ. Nhật Bản cũng dành sự đầu tư lớn vào mạng lưới giao thông (đường sắt cao tốc, đường cao tốc, cảng biển) và hệ thống thông tin liên lạc, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động kinh tế. Chính sách tài khóa đã hỗ trợ tăng trưởng thông qua các khoản đầu tư có mục tiêu và đôi khi là các ưu đãi thuế cho các ngành cụ thể. Bên cạnh đó, Ngân hàng Trung ương duy trì các chính sách tiền tệ tương đối nới lỏng, thường giữ mức lãi suất thấp, để hỗ trợ đầu tư và hoạt động kinh tế.

Chính sách kinh tế vĩ mô ổn định và dài hạn là nền tảng cho tăng trưởng kinh tế cao

Tương tự như Nhật Bản, từ năm 1962 đến năm 1989, Hàn Quốc đều đạt tăng trưởng trên 8% mỗi năm. Để đạt được tốc độ tăng trưởng cao này, chính phủ chú trọng thực hiện công nghiệp hóa hướng đến xuất khẩu. Chủ động thúc đẩy các ngành công nghiệp trọng điểm như đóng tàu, điện tử, ô tô và thép thông qua trợ cấp, ưu đãi thuế và tín dụng có định hướng. Thúc đẩy sự hợp tác giữa khu vực công và tư.

Chính sách tài khóa đóng vai trò trung tâm trong việc phân bổ vốn và định hướng đầu tư. Chi tiêu công tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển các ngành công nghiệp chiến lược (thông qua doanh nghiệp nhà nước hoặc hỗ trợ tài chính cho khu vực tư nhân). Sử dụng các công cụ miễn, giảm thuế và trợ cấp để khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghiệp xuất khẩu và các lĩnh vực ưu tiên. Hướng dòng vốn vào các ngành công nghiệp chiến lược với lãi suất ưu đãi. Lãi suất thấp được duy trì trong thời gian dài để khuyến khích đầu tư và tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp xuất khẩu.

Còn tại Trung Quốc, kể từ sau năm 1978, Chính phủ đã thực hiện chương trình cải cách kinh tế lớn, khuyến khích doanh nghiệp nông thôn và tư nhân, tự do hóa thương mại và đầu tư nước ngoài. Coi kinh tế tư nhân là một phần không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế với các chính sách tăng cường hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, kiến tạo môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định. Mở cửa và thu hút đầu tư nước ngoài, giúp xây dựng nhà máy, tạo việc làm, kết nối với thị trường quốc tế và chuyển giao công nghệ. Kết quả là, tăng trưởng GDP bình quân đầu người của Trung Quốc đạt trên 9% mỗi năm và ổn định trong suốt ba thập kỉ từ 1980 đến 2010.

Từ đầu những năm 2000, để duy trì đà tăng trưởng cao, ngoài việc tiếp tục đẩy mạnh sản xuất hàng hóa hướng ra xuất khẩu, Trung Quốc thực hiện các chương trình đầu tư quy mô lớn, ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng, sản xuất và bất động sản.

Nhìn chung, để đạt mức tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, các quốc gia đều có những chính sách đặc thù để phát huy tối đa tiềm lực của chính mình. Xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn, tập trung ưu tiên các ngành công nghiệp then chốt thông qua chính sách hỗ trợ về thuế, tín dụng và môi trường kinh doanh thuận lợi, đồng thời đẩy mạnh công nghiệp hóa hướng vào xuất khẩu, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài để tiếp nhận vốn và công nghệ, chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Bên cạnh đó, việc đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng giao thông, logistics, năng lượng và viễn thông tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng.

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Việt Nam có thể học hỏi sâu sắc kinh nghiệm phát triển từ các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc trong việc hoạch định và thực thi các chiến lược để đạt được tăng trưởng kinh tế cao. Bài học quan trọng đầu tiên là vai trò định hướng mạnh mẽ của nhà nước trong việc xác định các ngành kinh tế mũi nhọn, xây dựng kế hoạch phát triển dài hạn và tạo ra các chính sách hỗ trợ cụ thể về thuế, tín dụng, môi trường kinh doanh thuận lợi.

Nhà nước chủ động dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa, tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực có lợi thế cạnh tranh, tiềm năng xuất khẩu với giá trị gia tăng cao. Do đó, chính sách ưu tiên phát triển và hỗ trợ các ngành xuất khẩu có giá trị gia tăng cao là hướng đi chiến lược để Việt Nam nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm thiểu rủi ro và bảo đảm sự phát triển bền vững trong dài hạn.

Giải phóng điểm nghẽn về thể chế là cốt lõi cho tăng trưởng hai con số

Tăng cường đầu tư công một cách hiệu quả vào các dự án cơ sở hạ tầng trọng điểm, đồng thời cải thiện hệ thống giáo dục, đào tạo để nâng cao kỹ năng cho người lao động, đáp ứng nhu cầu của các ngành kinh tế đang phát triển và thu hút đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Việc học hỏi kinh nghiệm thu hút FDI, chuyển giao công nghệ, khuyến khích nghiên cứu và phát triển từ các quốc gia khác cũng là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam.

PGS. TS Nguyễn Ngọc Sơn, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, bên cạnh các chính sách, kế hoạch, chiến lược nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao, điểm mấu chốt nhất vẫn là cải cách, nâng cao chất lượng thể chế. Quán triệt chủ trương của Đảng về hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển - trọng tâm là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường. Xây dựng nhà nước kiến tạo phát triển, làm trụ đỡ cho toàn bộ nỗ lực chuyển hóa cơ cấu nền kinh tế. Tăng cường năng lực của nhà nước để có thể điều phối, quản lý hiệu quả toàn bộ nền kinh tế.

“Quan trọng hơn nữa là tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt về thể chế - việc này đang vướng mắc ở khâu thực thi. Đổi mới mạnh mẽ hơn nữa tư duy trong xây dựng thể chế, pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật. Và tất nhiên muốn phát huy nội lực, thì kinh tế tư nhân phải thực sự trở thành động lực tăng trưởng chính, chủ chốt của quốc gia”, ông Sơn nhấn mạnh.

Kinh tế Việt Nam đang gấp rút dồn lực để về đích đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm nay. Theo báo cáo, GDP trong 6 tháng đầu năm tăng 7,52% - chúng ta đang tiệm cận đích tăng trưởng cả năm 2025 đạt 8% trở lên. Đây sẽ nền móng cho mục tiêu tăng trưởng hai con số những năm tiếp theo.

Lê Thanh-CTV Phượng Ngọc/VOV.VN