Giải pháp nào để từ bỏ sử dụng thuốc lá thế hệ mới?

- Phóng viên (PV): Việc cấm thuốc lá thế hệ mới có ý nghĩa như thế nào đối với sức khỏe con người, thưa BS?

BS Huỳnh Hữu Dũng: Cấm thuốc lá thế hệ mới là một quyết định mạnh mẽ từ Chính phủ nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu những hệ lụy nghiêm trọng mà thuốc lá gây ra, nhất là với thế hệ trẻ. Với quyết định này, Việt Nam trở thành quốc gia thứ 6 trong khu vực ASEAN thực hiện chính sách cấm TLĐT và TLNN cùng với Brunei, Campuchia, Lào, Singapore và Thái Lan.

Tìm hiểu về tác hại thuốc lá để giúp người thân cai nghiện dễ dàng hơn

Mặc dù thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu hay sản xuất, lưu hành tại Việt Nam nhưng những năm gần đây, tỷ lệ sử dụng TLĐT lại tăng nhanh, nhất là ở giới trẻ từ 15-24 tuổi. Cụ thể, tỷ lệ sử dụng TLĐT trong nhóm học sinh từ 13-17 tuổi năm 2019 là 2,6% đã tăng lên 8,1% vào năm 2023. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ tăng từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023.

Theo báo cáo tổng hợp của gần 700 cơ sở khám, chữa bệnh trên cả nước, năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng TLĐT và TLNN, trong đó trẻ dưới 18 tuổi ghi nhận 71 ca, nhiều bệnh nhân được xác định ngộ độc ma túy tổng hợp. Chi phí điều trị cho những ca ngộ độc TLĐT trộn ma túy cấp tính nhẹ đến những ca nặng từ hơn 10 triệu đến hàng trăm triệu đồng.

- PV: TLĐT và TLNN đều chứa nicotine nên gây nghiện cho người sử dụng. Vậy giải pháp nào để giúp những người sử dụng dễ dàng từ bỏ các loại thuốc lá thế hệ mới?

BS Huỳnh Hữu Dũng: Đó là điều mà chúng tôi lo ngại. Và trong thời gian qua, ngành Y tế cảnh báo sử dụng TLĐT, TLNN sẽ mở đường cho sử dụng thuốc lá truyền thống hoặc sử dụng song song cả hai. Với việc TLĐT, TLNN bị cấm thì sẽ có nguy cơ rất cao là những người này chuyển qua sử dụng thuốc lá truyền thống.

Phương pháp cai nghiện thuốc lá nhìn chung là giống nhau cho tất cả hình thức sử dụng và bất kể loại thuốc lá nào. Bởi nguyên nhân khiến người hút không bỏ được chính vì chưa được sự chia sẻ, động viên, tư vấn, hỗ trợ của người thân và thầy thuốc.

Để giúp cai nghiện thuốc lá được thuận lợi, thành công, thời gian qua, ngành Y tế tỉnh mở gần 40 lớp tập huấn về tư vấn cai nghiện thuốc lá cho hơn 1.200 cán bộ y tế và mạng lưới cộng tác viên để hỗ trợ người có nhu cầu cai thuốc lá. Chúng tôi cũng tổ chức cả trăm buổi truyền thông cho học sinh, sinh viên, người lao động về tác hại của việc sử dụng thuốc lá và lợi ích của việc nói không với thuốc lá. Hàng ngàn tờ rơi, bích chương về cai nghiện thuốc lá được đưa đến tay người dân. Thông qua hoạt động giám sát xây dựng cơ quan không khói thuốc lá hàng năm, chúng tôi cũng chia sẻ nhiều kinh nghiệm về vấn đề này.

- PV: BS cho biết công thức để thành công trong cai nghiện thuốc lá là gì?

BS Huỳnh Hữu Dũng: Theo thống kê của Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá, 70% người hút thuốc lá có ý định cai thuốc lá cho dù họ không thừa nhận cai thuốc lá. Tuy nhiên, từ ý định đến quyết định cai thuốc lá có rất nhiều rào cản, đó là tâm lý sợ cai thuốc lá không thành công, sợ không cưỡng nổi “cám dỗ” của thuốc lá, sợ triệu chứng của hội chứng cai thuốc, sợ cảm giác bứt rứt, buồn bã, sợ tăng cân,...

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng 90% người hút cố gắng bỏ thuốc lá sẽ bắt đầu hút trở lại, bất chấp những nỗ lực của mình nếu không có sự hỗ trợ khác. Công thức cho cai thuốc lá thành công đó chính là: Sự hiểu biết cộng với quyết tâm cộng với sự hỗ trợ.

Theo Điều 33 Nghị định số 38/2021/NĐ-CP quy định vi phạm quy định về quảng cáo sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cấm quảng cáo, việc vi phạm quy định về quảng cáo sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cấm quảng cáo bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng đối với một trong các hành vi: Quảng cáo thuốc lá, quảng cáo rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên

- PV: BS có thể nói cụ thể hơn về “công thức” này?

BS Huỳnh Hữu Dũng: Để giúp người sử dụng cai thuốc lá thành công thì rất cần các yếu tố sau:

Thứ nhất, quyết tâm và nhận thức của người hút về tác hại của thuốc lá nói chung, về sức khỏe, thu nhập, môi trường sống, văn hóa,... Đây là yếu tố rất quan trọng và tiên quyết cho sự thành công. Nếu có quyết tâm sẽ vượt qua được những chướng ngại trong quá trình bỏ thuốc lá. Quyết tâm càng lớn, thành công càng cao và càng bền vững.

Thứ hai, cần có sự hỗ trợ của nhân viên y tế để hướng dẫn người hút cai thuốc lá thành công. Trong quá trình cai thuốc lá sẽ có những thay đổi về sức khỏe, những diễn biến về tâm lý dễ khiến người cai bỏ cuộc nếu họ tự cai, nhất là đối với những người nghiện thực thể - dược lý, tức là người bị phụ thuộc vào nicotine. Hỗ trợ bằng cách tư vấn điều trị nhận thức chuyển đổi hành vi, giải quyết những tình huống khó chịu khi cai thuốc lá hoặc tránh những “cạm bẫy” khiến người hút thuốc lá tái nghiện. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ cho người nghiện thuốc lá sử dụng thuốc hỗ trợ gồm nicotine thay thế, Bupropion, Vareniciline.

Thứ ba, cần có những thiết bị hỗ trợ cần thiết cho người cai thuốc lá như máy xông, thuốc xịt mũi, viên ngậm, kẹo cao su cung cấp nicotine từ từ được tạo ra để giúp người hút qua cơn thèm thuốc lá và các triệu chứng cai thuốc lá ban đầu. Hơn 150 bài kiểm tra khác nhau trên các thiết bị này đã chỉ ra người hút thuốc sẽ từ bỏ khi sử dụng các liệu pháp tăng 50-70%.

Thứ tư, những người xung quanh và xã hội nên góp tay khuyến khích và hỗ trợ người cai thuốc lá như tạo điều kiện để họ bỏ thuốc lá. Tôn trọng trách nhiệm của những người đang cố gắng từ bỏ thuốc lá. Đó là sự thay đổi lối sống và cũng là thử thách của họ, không phải của bạn. Đừng nghi ngờ khả năng bỏ thuốc lá của họ. Niềm tin của bạn vào người đang cai thuốc lá sẽ nhắc nhở rằng họ có thể làm được.

- PV: Xin cảm ơn bác sĩ!

Sử dụng thuốc lá điện tử xem như sử dụng chất cấm

Ngày 30/11/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV. Trong Nghị quyết của Quốc hội nêu rõ: Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng TLĐT, TLNN, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội.

Quyết định này nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thanh thiếu niên; đồng thời, minh chứng rằng tiếng nói của trẻ em đã được lắng nghe, nguyện vọng chính đáng của các em về môi trường không khói thuốc đang thành hiện thực.

Như vậy, khi TLĐT, TLNN chính thức bị cấm từ ngày 01/01/2025 thì hành vi buôn bán TLĐT, TLNN được xem là buôn bán hàng cấm và sử dụng TLĐT, TLNN cũng tương tự sử dụng chất cấm.

Khi TLĐT, TLNN trở thành hàng cấm, người có hành vi sử dụng, sản xuất, buôn bán, tiêu thụ TLĐT, TLNN tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật mà có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội danh liên quan.

Hiện nay, Bộ luật Hình sự năm 2015 chưa có quy định về tội danh hay hình thức xử phạt đối với hành vi sử dụng chất cấm. Do đó, đối tượng chỉ sử dụng TLĐT, TLNN nhưng không bao gồm cả hành vi buôn bán, tàng trữ thì sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, việc xử phạt hành chính người sử dụng chất cấm được quy định tại khoản 1, Điều 23 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP. Theo căn cứ này thì người sử dụng TLĐT, TLNN có thể bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng.

Thanh Bình