Giải pháp nào để kinh tế biển bứt tốc?

Kinh tế đại dương toàn cầu có thể đạt hơn 3.000 tỷ USD

Theo báo cáo “Tương lai Đại dương 2050” do Tổ chức DNV công bố, kinh tế đại dương toàn cầu có thể đạt hơn 3.000 tỷ USD vào năm 2030 và tạo ra khoảng 40 triệu việc làm. Đáng chú ý, những lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất là năng lượng gió ngoài khơi, nuôi trồng thủy sản biển, chế biến cá và dịch vụ cảng biển.

Huyện đảo Bạch Long Vĩ. Ảnh: Đức Nghĩa

Một xu hướng quan trọng là đầu tư xanh ‘net zero’. Theo báo cáo “Kinh tế đại dương bền vững 2050”, mỗi USD đầu tư vào lĩnh vực xanh có thể mang lại lợi ích gấp 5-10 lần. Đặc biệt, đầu tư vào rừng ngập mặn, điện gió ngoài khơi, giảm phát thải vận tải biển và nuôi biển bền vững đều có tỷ lệ hoàn vốn vượt trội.

Đánh giá về tiềm năng điện gió ven bờ mỗi năm của Việt Nam là 57,8 GW và điện gió ngoài khơi là 1.068 GW, ông Nguyễn Bá Thủy - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, năng lượng gió được xem là một trong những giải pháp quan trọng nhất nhằm giảm biến đổi khí hậu toàn cầu.

Việt Nam đã xác định phát triển bền vững kinh tế biển là chiến lược quốc gia, với mục tiêu trở thành quốc gia mạnh về biển và giàu từ biển đến năm 2045. Sáu ngành trọng tâm được xác định gồm: du lịch và dịch vụ biển, kinh tế hàng hải, khai thác dầu khí và khoáng sản biển, nuôi trồng hải sản, công nghiệp ven biển và năng lượng tái tạo.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho hay, trong thời gian vừa qua, phát triển kinh tế biển được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những chiến lược quan trọng để phát triển đất nước bền vững. Từ Nghị quyết số 36-NQ/TW về chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam, đến các chính sách cụ thể gần đây, một bức tranh tổng thể đang dần hình thành, mở ra những cơ hội lớn chưa từng có.

Năm 2025 được coi là dấu mốc chuyển mình mạnh mẽ về thể chế và quy hoạch trong phát triển kinh tế biển. Trong đó, nổi bật là việc Trung ương ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW, đặt nền móng cho việc tổ chức lại đơn vị hành chính cấp tỉnh theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho liên kết vùng ven biển.

Bộ Chính trị cũng đồng loạt thông qua các Nghị quyết số 57, 59, 66 và 68, được ví như “bộ tứ trụ cột” chiến lược nhằm thúc đẩy khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, cải cách pháp luật và phát triển kinh tế tư nhân.

Một bước tiến đáng chú ý là việc Chính phủ ban hành Nghị định số 65/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2016/NĐ-CP ngày 15/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo và Nghị định số 11/2021/NĐ-CP ngày 10/2/ 2021 của Chính phủ quy định việc giao các khu vực biển nhất định cho tổ chức, cá nhân khai thác, sử dụng tài nguyên biển.

Đây là văn bản pháp lý đầu tiên tháo gỡ rào cản trong khai thác không gian biển, đặc biệt trong phát triển điện gió ngoài khơi. Nghị định này không chỉ mở đường cho năng lượng tái tạo trên biển, mà còn tạo khuôn khổ để các ngành khác như thủy sản, logistics và du lịch biển cùng phát triển.

Hướng đến phát triển kinh tế biển xanh

Bên cạnh thể chế, ông Lê Minh Ngân cho rằng, công tác quy hoạch, đặc biệt là quy hoạch không gian biển quốc gia đang giữ vai trò then chốt trong định hình tương lai của kinh tế biển xanh. Theo đó, việc triển khai quy hoạch phải đảm bảo tính liên kết vùng, liên ngành và bám sát định hướng lớn từ Trung ương. Các quy hoạch chuyên ngành như điện lực, thủy sản, hạ tầng cảng biển... cần được tích hợp hiệu quả để tạo ra sự cộng hưởng phát triển.

“Các địa phương ven biển phải chủ động nâng cao năng lực thể chế, xây dựng tầm nhìn dài hạn và đề xuất các giải pháp mang tính đột phá. Chỉ khi có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và đồng bộ từ cơ sở, các cơ hội từ thể chế và quy hoạch mới có thể chuyển hóa thành nguồn lực phát triển thực chất”, ông Lê Minh Ngân nói.

Khẳng định kinh tế biển toàn cầu đang chuyển dịch xanh mạnh mẽ, Việt Nam có cơ hội bứt phá nếu đầu tư đúng vào năng lượng tái tạo, nuôi biển và du lịch sinh thái, TS. Dư Văn Toán - Viện Khoa học Môi trường – cho rằng, để tận dụng thời cơ Việt Nam cần có Luật Kinh tế biển, thành lập Hội đồng Tư vấn Kinh tế Biển Quốc gia và xây dựng chính sách thu hút vốn đầu tư trong nước và quốc tế. Bên cạnh đó, cần phát triển các khu công nghiệp biển, đảo theo mô hình tuần hoàn, không phát thải; phát triển năng lượng hydrogen xanh, đảo nhân tạo, và ứng dụng công nghệ số tiên tiến trên biển.

Ở lĩnh vực du lịch, cần ưu tiên các dự án đảo xanh, tàu du lịch chất lượng cao, du lịch sinh thái và các công nghệ giám sát thông minh. Với kinh tế hàng hải, cần đẩy mạnh đóng tàu phát thải thấp, tàu chạy bằng hydrogen, và xây dựng cảng biển thông minh.

Ở lĩnh vực nuôi biển, trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng – Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam – cho rằng, chỉ khi được giao quyền sử dụng khu vực biển lâu dài, người dân mới yên tâm đầu tư một cách bài bản. “Tương tự trên đất liền, nếu chỉ được giao đất trong 1 năm, người ta sẽ chỉ dựng lều tạm; với thời hạn 10 năm, họ sẽ dựng nhà cấp 4; nhưng nếu giao trong 50 năm, những tòa nhà cao tầng sẽ mọc lên”, ông nói.

Đi đôi với việc giao khu vực biển là hệ thống thủ tục và khung pháp lý minh bạch, rõ ràng. Đồng thời, cần thay đổi cách tiếp cận trong đánh giá tác động môi trường. Bởi theo PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, việc yêu cầu người dân, doanh nghiệp tự lập báo cáo đánh giá tác động môi trường dù chưa được cấp phép, chưa triển khai nuôi trồng, dẫn đến nhiều bất cập. Bên cạnh đó, cần quy định rõ tiêu chuẩn, quy chuẩn cụ thể mà người nuôi phải thực hiện khi giao quyền sử dụng khu vực biển;...

Các chuyên gia cũng nhận định, phát triển kinh tế biển không thể chỉ trông chờ vào tài nguyên, mà cần một hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng và thân thiện với nhà đầu tư. Đây sẽ là cú hích thể chế để đưa kinh tế biển Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển có quy hoạch, có quản lý và phát triển bền vững.

Nguyễn Hạnh