Giải pháp căn cơ để doanh nghiệp dệt may, da giầy gia tăng giá trị xuất khẩu

Ngành dệt may – da giày Việt Nam vẫn tập trung ở khâu gia công, tạo giá trị gia tăng thấp. Ảnh tư liệu

Cường quốc xuất khẩu nhưng giá trị gia tăng thấp

Đề cập đến tiềm năng phát triển của ngành dệt may và da giày, ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công thương) cho hay, đây là hai ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu luôn tăng trưởng qua các năm, mức tăng bình quân trên 10%/năm. Theo báo cáo của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Tạp chí World Footwear, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu da giầy lớn thứ hai và xuất khẩu hàng dệt may lớn thứ ba thế giới.

Tiếp tục khẳng định địa vị của da giày - dệt may Việt Nam

Da giày - dệt may Việt Nam đã có chỗ đứng quan trọng trên bản đồ thế giới. Để gia tăng trị giá xuất khẩu, Bộ Công thương đang nỗ lực đẩy mạnh triển khai nhanh việc xây dựng đề án một cách cụ thể, để đến năm 2025, Trung tâm Giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu ngành thời trang Việt Nam có thể ra đời. Bà Phan Thị Thắng - Thứ trưởng Bộ Công thương

Tuy nhiên, ông Phạm Tuấn Anh cũng chỉ ra những hạn chế của hai ngành này đã và đang là yếu điểm, tồn tại trong nhiều năm qua. Đó là, mặc dù, kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may – da giày chiếm tỷ lệ cao trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước, nhưng giá trị đóng góp của các doanh nghiệp trong nước vẫn còn hạn chế. Hơn 60% giá trị xuất khẩu dệt may thuộc doanh nghiệp FDI dù chỉ chiếm 24% số lượng doanh nghiệp; trong khi ngành da giầy doanh nghiệp FDI chiếm gần 80% về kim ngạch xuất khẩu và chỉ chiểm gần 30% về số lượng doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, ngành dệt may – da giày Việt Nam vẫn tập trung ở khâu gia công, tạo giá trị gia tăng thấp. Nguồn nguyên, vật liệu và phụ kiện chủ yếu nhập khẩu từ thị trường ngoài nước, phần lớn từ Trung Quốc, Hàn Quốc các nước ASEAN khác.

Đồng thuận với nhận định nêu trên, các chuyên gia kinh tế và đại diện doanh nghiệp cũng cho rằng, việc phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu có thể gây ảnh hưởng lớn tới tình hình phát triển chung của toàn ngành thời gian tới, khi nhiều quốc gia trên thế giới (như Hoa Kỳ, EU) hướng tới mục tiêu Net Zero 2050 đang đặt ra các quy định khắt khe về kiểm soát nguồn cung, bắt buộc sản phẩm đáp ứng tỷ lệ xuất xứ nội khối cao. Hơn nữa, việc nhập khẩu nguồn nguyên phụ liệu sẽ ảnh hưởng tới việc tận dụng lợi thế về miễn giảm thuế nhập khẩu mặt hàng dệt may – da giày vào các thị trường Việt Nam đã ký kết Hiệp định thương mại tự do (như EVFTA), quy định về quy tắc xuất xứ đã đi vào thực thi.

Trước những thách thức, yêu cầu nêu trên, ở góc độ doanh nghiệp, ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam đề xuất, cần phải thúc đẩy phát triển hoạt động của thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô, chuẩn hóa và minh bạch, có như vậy mới giúp các doanh nghiệp trong ngành đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đổi mới sáng tạo và nâng cao tính năng động, hiệu quả, có cơ hội vươn lên tham gia mạnh mẽ hơn vào chuỗi cung ứng của ngành.

Cấp thiết thành lập Trung tâm Giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu

Đại diện cơ quan nhà nước, ông Phạm Tuấn Anh cho hay, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, gia tăng giá trị xuất khẩu, Bộ Công thương đã và đang nỗ lực hoàn thiện đề án xây dựng Trung tâm giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu ngành thời trang Việt Nam. Việc làm này phù hợp với định hướng phát triển nguồn cung nguyên, phụ liệu ngành dệt may, da giầy tại Quyết định 1643/QĐ-TTg (ngày 29/12/2022) phê duyệt Chiến lược phát triển ngành Dệt may và Da giầy Việt Nam đến năm 2030 tầm nhìn 2035. Dự kiến, Trung tâm sẽ được xây dựng từ nguồn vốn xã hội hóa, quy tụ các nhà cung ứng sản phẩm nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất dệt may, da giày trong nước và nước ngoài, trưng bày và giới thiệu sản phẩm nhằm rút ngắn thời gian tìm kiếm nguồn cung, giá cả cạnh tranh…

Trên thực tế, cùng với nỗ lực của cơ quan nhà nước, doanh nghiệp Việt Nam cũng rất chủ động trong việc thực hiện Quyết định 1643/QĐ-TTg.

Trước đó, tháng 12/2023, Hiệp hội Da - Giầy - Túi xách Việt Nam (Lefaso Vietnam) và Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) đã có văn bản gửi Bộ Công thương về việc xin ý kiến chủ trương xây dựng Trung tâm Giao dịch phát triển nguyên, phụ liệu ngành thời trang Việt Nam.

Ông Trương Văn Cẩm cho biết thêm, hiện có nhiều chợ nguyên phụ liệu đang hoạt động, tuy nhiên quy mô nhỏ lẻ và không hiệu quả. Về lâu dài, Việt Nam cần phải có trung tâm giao dịch và phát triển cung ứng nguyên, phụ liệu, vì khi thị trường và ngành dệt may, da giày trong nước phát triển, sẽ cần có nơi để tập trung mẫu, phân phối nguyên, phụ liệu, đầu tư, chuyển giao công nghệ và giao dịch giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Dự kiến trong tháng 10/2024, các hiệp hội liên quan sẽ triển khai đoàn khảo sát, học hỏi kinh nghiệm Trung Quốc và các quốc gia đã xây dựng thành công mô hình này để hoàn thiện Đề án, đảm bảo phù hợp với thực tế và vận hành hiệu quả trong tương lai.

Đánh giá về mô hình này, bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy - Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển nhận định, việc phát triển Trung tâm này là rất cần thiết và đây là cơ hội để tổ chức lại ngành dệt may theo hướng chuyên biệt hóa, bền vững, chủ động đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, ổn định nguồn cung nguyên liệu cũng như giảm thiểu các rủi ro liên quan đến nguồn gốc xuất xứ và chất lượng sản phẩm.

Ông Đỗ Ngọc Hưng - Tham tán Thương mại, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cũng ủng hộ việc xây dựng Trung tâm này để thúc đẩy sản xuất nguyên phụ liệu trong nước, tăng tỷ lệ nội địa hóa cho sản phẩm thời trang Việt Nam; đồng thời thúc đẩy xuất khẩu dệt may, da giày.

Nguyễn Vân