Giải mã tình trạng suy giảm bất ngờ của xe tăng Nga trên chiến trường Ukraine

Một quân nhân trung đoàn Khartiia thuộc quân đội Ukraine điều khiển thiết bị bay không người lái. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine/X

Một chiếc thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất (UAV FPV) của Ukraine đã lao vào một xe tăng Liên bang Nga và phát nổ. Theo báo The Kyiv Post ngày 26/3, đây là một vụ việc phổ biến trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, nhưng giờ đây, những vụ việc như vậy đang trở nên ít gặp hơn.

Ngày nay, trên các chiến trường Ukraine, số lượng xe tăng Liên bang Nga tham gia các cuộc tấn công đang giảm dần.

Ngày 19/3, trung đoàn thiết bị bay không người lái Achilles của Ukraine – một đơn vị tấn công triển khai tại Kharkiv thuộc khu vực Đông Bắc – đã công bố một đoạn video cho thấy một thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất nhắm vào một chiếc xe tăng T-72 của Liên bang Nga và phát nổ gần bệ pháo của xe tăng này.

Mặc dù video có chất lượng kém với dấu hiệu bị gây nhiễu, nhưng đơn vị chủ quản – Nhóm Lực lượng Hỗn hợp Khortytsia – vẫn đánh giá đây là một cú đánh hạ gục và ca ngợi các phi công cũng như đội hỗ trợ của Achilles vì đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Vào ngày 11/2, Bộ Tổng Tham mưu Ukraine (AGS) thông báo rằng quân đội nước này đã vượt qua một cột mốc quan trọng, tuyên bố đã phá hủy chiếc xe tăng thứ 10.000 của Liên bang Nga trong các trận chiến.

Hầu hết các nhà phân tích ước tính rằng trung bình cứ ba xe tăng Liên bang Nga bị phá hủy thì có hai chiếc là do thiết bị bay không người lái Ukraine tấn công. Cuộc tấn công của trung đoàn thiết bị bay không người lái Achilles vào tháng 3 nêu trên đã nâng con số này lên thêm một chiếc nữa.

Các nhà quan sát độc lập như Nhóm Oryx, chủ yếu sử dụng bằng chứng hình ảnh, xác nhận khoảng 3.800 tuyên bố tiêu diệt xe tăng của Ukraine, nhưng cho rằng con số thực tế có thể cao hơn nhiều.

Vào thời điểm xung đột Nga – Ukraine bắt đầu, theo tuyên bố của quân đội Ukraine, quân đội Liên bang Nga đã mất khoảng 750 xe tăng chỉ trong ba tháng đầu tiên – gấp ba lần số lượng xe tăng của toàn bộ quân đội Hoàng gia Anh.

Với mức độ thiệt hại này, nhiều dự đoán cho rằng nguồn cung xe tăng của Liên bang Nga sẽ sớm cạn kiệt. Tạp chí Forbes vào tháng 4/2024 thậm chí còn giật tít: “Thời gian đang cạn dần: Liên bang Nga chỉ còn một năm dự trữ vũ khí”.

Tuy nhiên, các nhà quan sát cho biết tốc độ thiệt hại xe tăng của Liên bang Nga gần đây đã giảm đáng kể. Nhóm nghiên cứu đáng tin cậy WarSpotter ước tính rằng Liên bang Nga chỉ mất 133 xe tăng từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2025 – tốc độ thiệt hại chỉ bằng 1/5 so với thời điểm đầu cuộc chiến.

Các nghiên cứu phân tích độc lập cũng cho thấy sự miễn cưỡng hoặc không có khả năng của Moskva trong việc triển khai số lượng lớn xe tăng ra chiến trường như trước đây. Theo phân tích được nhà nghiên cứu nguồn mở Cyrus công bố vào ngày 23/3, thiệt hại xe tăng hằng ngày của Liên bang Nga đã đạt đỉnh vào tháng 4 - 5/2024 và giảm dần kể từ đó.

Vào tháng 3/2025, số lượng xe tăng Liên bang Nga bị phá hủy trong tháng chỉ bằng khoảng 20% (25 xe) so với con số 120 xe bị mất vào vào tháng 4/2024, theo nghiên cứu độc lập này.

Các tuyên bố về số lượng xe tăng Liên bang Nga bị quân đội Ukraine tiêu diệt – thường gấp hai đến ba lần so với số lượng thiệt hại được xác nhận – cũng cho thấy mô hình tương tự: số lượng xe tăng Liên bang Nga bị phá hủy đang giảm dần.

Theo số liệu chính thức hằng tháng của AGS, quân đội Ukraine đã tiêu diệt khoảng 192 xe tăng Liên bang Nga vào tháng 3/2025 – chỉ bằng một nửa so với con số 376 xe vào tháng 3/2024.

Các báo cáo thực địa từ các đơn vị chiến đấu của Ukraine cũng cho thấy câu chuyện tương tự: Họ đang chứng kiến ít xe tăng Liên bang Nga tham gia các cuộc tấn công hơn, dẫn đến số lượng xe tăng Liên bang Nga bị tiêu diệt cũng giảm xuống.

Các nhân chứng cho biết Liên bang Nga đang thay đổi chiến thuật, thay vì sử dụng xe tăng, họ ưu tiên các phương tiện bọc thép hạng nhẹ, thậm chí là ô tô dân dụng hoặc xe máy để thực hiện các cuộc tấn công.

Các điều hành viên thiết bị bay không người lái của Ukraine cho rằng điều này có thể là do thiết bị bay không người lái của Ukraine chiếm ưu thế trên không và nhắm vào xe tăng đầu tiên, buộc quân đội Liên bang Nga phải sử dụng các phương tiện nhẹ hơn, di chuyển nhanh hơn hoặc tấn công bộ binh.

Các binh sĩ Liên bang Nga – cả tù binh lẫn những người vẫn đang chiến đấu – cũng xác nhận điều tương tự.

Xem video điều khiển viên thiết bị bay không người lái góc nhìn thứ nhất từ đơn vị Phoenix thuộc quân đội Ukraine đã phá hủy một xe tăng “rùa” của Liên bang Nga và hệ thống tác chiến điện tử R-330Zh Zhitel. Nguồn: Bộ Quốc phòng Ukraine/X

Nhà nghiên cứu Iceland, Ragnar Gudmunsson, và các nhà nghiên cứu khác đã quan sát thấy một xu hướng khác: không chỉ số lượng xe tăng Liên bang Nga tham gia tấn công đang giảm, mà các loại xe tăng được triển khai dường như ngày càng ít được lấy từ các kho dự trữ xe tăng hiện đại của Liên bang Nga.

Trong một phân tích vào 25/3 về tổn thất hằng ngày của Liên bang Nga, nhà nghiên cứu Gudmunsson phát hiện rằng trong suốt cuộc chiến, chỉ một phần nhỏ (25-30%) số xe tăng mà quân đội Liên bang Nga triển khai là các mẫu tương đối hiện đại như T-80 hoặc T-90. Phần lớn (50-70%) là xe tăng T-72 từ thời kỳ Chiến tranh Lạnh, xe tăng T-62 từ những năm đầu Chiến tranh Lạnh, hoặc thậm chí là xe tăng T-55 – những “món đồ cổ” đã được đưa ra khỏi kho lưu trữ và đưa ra chiến trường.

Dữ liệu còn cho thấy, trong sáu tháng qua, số lượng xe tăng cũ tham gia các cuộc tấn công của Liên bang Nga đã giảm mạnh, cho thấy hai khả năng: nguồn dự trữ xe tăng của Liên bang Nga đang cạn dần hoặc Moskva ngày càng không muốn đưa xe tăng dự trữ vào chiến đấu.

Nhà nghiên cứu OSINT (Tình báo Nguồn mở) Richard Vereker, trong một bình luận vào tháng 3, cho biết số lượng xe tăng T-72 – dòng xe tăng chủ lực của Liên bang Nga – dường như đang giảm mạnh.

Ông nhận xét trên nền tảng mạng xã hội X vào ngày 20/3: “Tổn thất xe tăng của Liên bang Nga, tính theo tỷ lệ phần trăm trong tổng thiệt hại, đang có một xu hướng bất thường. Xe tăng T-80 hiện chiếm hai phần ba số xe tăng bị phá hủy trong tháng này. Tuy nhiên, tổng số xe tăng bị tiêu diệt đã giảm trong vài tháng qua, nên có lẽ câu hỏi lớn hơn là: những chiếc T-72 đang ở đâu?”

Các nhà nghiên cứu của báo The Kyiv Post, cùng với Vereker và các nhà quan sát khác, cũng đã nhận thấy một xu hướng song song: số lượng xe tăng Liên bang Nga bị phá hủy đang giảm so với các loại phương tiện chiến đấu khác. Đây có thể là một dấu hiệu cho thấy Liên bang Nga đang thiếu hụt xe tăng, hoặc ít nhất là bằng chứng cho thấy quân đội Liên bang Nga đang có sẵn nhiều phương tiện bọc thép hạng nhẹ hơn để đưa ra chiến trường.

Trong một báo cáo vào tháng 2/2025, Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế của Anh (IISS) đã gọi thiệt hại xe tăng của Liên bang Nga là “kinh hoàng”. Nhóm nghiên cứu kết luận rằng các thiết bị còn lại trong kho có khả năng cao là đã xuống cấp nghiêm trọng, bảo trì kém và thậm chí có thể đã bị rỉ sét đến mức không thể sử dụng được – tất cả những yếu tố này có thể khiến Liên bang Nga gặp khó khăn trong việc bổ sung đủ thiết bị để bù đắp cho tỷ lệ tổn thất trong những tháng tới.

Báo cáo của IISS nêu rõ: “IISS ước tính rằng năm ngoái, Liên bang Nga đã tân trang và chế tạo hơn 1.500 xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) và khoảng 2.800 xe chiến đấu bộ binh (IFV) cùng xe chở quân bọc thép (APC). Tuy nhiên, các thiết bị còn lại trong kho có khả năng cao là đã xuống cấp, điều này có thể khiến Liên bang Nga gặp khó khăn trong việc cung cấp đủ thiết bị để bù đắp cho các tổn thất trước đó.”

Trong một cuộc phỏng vấn với Đài Liberty vào cuối tháng 2, Thiếu tá Viktor Trehubov – người phát ngôn của Nhóm Khortytsia – cho biết các thiết bị bay không người lái của Ukraine, đặc biệt là loại góc nhìn thứ nhất, đã buộc quân đội Liên bang Nga phải giảm số lượng phương tiện bọc thép được triển khai. Thiếu tá Trehubov cho biết tỷ lệ tiêu diệt giảm là do ngày càng ít xe tăng và xe chiến đấu bộ binh Liên bang Nga dám di chuyển ra ngoài không gian mở.

Thành Nam/Báo Tin tức