Giải mã bí ẩn về loài cá voi kỳ lạ và hiếm nhất thế giới

Ngày 2/12, các nhà khoa học và chuyên gia văn hóa toàn cầu khởi động một nghiên cứu đặc biệt để giải mã bí ẩn về loài cá voi này. Đây là lần đầu tiên mẫu vật hoàn chỉnh của loài cá voi được giải phẫu, đánh dấu bước ngoặt trong việc khám phá những điều bí ẩn kéo dài hàng thập kỷ.

Hành trình khám phá về loài cá voi độc đáo

Xác của một con cá voi răng thuổng cực hiếm vừa trôi dạt vào bờ biển New Zealand Ảnh: Getty

Cho đến nay, chỉ có bảy mẫu vật của cá voi răng thuổng được ghi nhận, và chưa từng có người nào nhìn thấy chúng sống trong môi trường tự nhiên. Tháng 7/2024, xác một con cá voi dài khoảng 5 mét trôi dạt vào bờ biển New Zealand. Sau khi được bảo quản đông lạnh, mẫu vật đã được đưa đến một trung tâm nghiên cứu gần thành phố Dunedin để tiến hành giải phẫu.

“Đây thực sự là một cơ hội phi thường”, ông Anton van Helden, cố vấn cao cấp về khoa học biển tại cơ quan bảo tồn New Zealand, chia sẻ. Ông là người đã đặt tên cho loài cá voi này sau hơn ba thập kỷ nghiên cứu các loài cá voi có mỏ.

Hiện tại, thông tin về loài cá voi răng thuổng vẫn còn rất hạn chế. Nơi chúng sinh sống, chế độ ăn uống, cách phát âm hay cơ chế hoạt động của hệ tiêu hóa vẫn chưa được xác định rõ ràng.

Ông van Helden bày tỏ sự hào hứng: “Chúng tôi có thể phát hiện ra những ký sinh trùng hoàn toàn mới trong cơ thể loài cá voi này. Ai biết được chúng tôi sẽ tìm thấy gì”.

Sự hợp tác giữa khoa học và văn hóa Māori

Lần nghiên cứu này kết hợp chặt chẽ với cộng đồng người Māori, dân tộc bản địa của New Zealand, nhằm tôn trọng các giá trị văn hóa. Theo quan niệm của Māori, cá voi được xem là "taonga", hay báu vật quý giá, và được coi là món quà từ vị thần biển Tangaroa.

Ông Tumai Cassidy, một đại diện của cộng đồng địa phương, cho biết: “Đối với chúng tôi, cá voi là món quà thiêng liêng. Chúng tôi phải trân trọng và tôn vinh món quà này”.

Trước khi bắt đầu nghiên cứu, cả nhóm đã cùng đọc karakia, một lời cầu nguyện truyền thống. Các bộ tộc sẽ giữ lại xương hàm và răng của cá voi để lưu giữ như một di sản văn hóa, trong khi phần xương còn lại sẽ được trưng bày tại bảo tàng. Các công nghệ hiện đại như quét CT và in 3D cũng được sử dụng để tái tạo các bộ phận quan trọng.

Tiềm năng khoa học từ đại dương sâu thẳm

Loài cá voi răng thuổng được cho là sống ở khu vực Nam Thái Bình Dương, nơi có những rãnh đại dương sâu nhất thế giới. Các loài cá voi có mỏ thường lặn rất sâu để kiếm ăn, điều này có thể lý giải vì sao chúng hiếm khi được nhìn thấy trên mặt nước.

Nghiên cứu lần này thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học quốc tế, trong đó có bà Joy Reidenberg, một nhà giải phẫu so sánh từ Trường Y khoa Icahn, New York, Mỹ. Bà chia sẻ: “Chúng tôi không chỉ quan tâm đến cách chúng chết, mà còn muốn biết chúng đã sống như thế nào. Những phát hiện này có thể giúp chúng ta hiểu thêm và áp dụng cho con người”.

Những phát hiện quan trọng và tương lai nghiên cứu

Từ khi xương cá voi răng thuổng được phát hiện lần đầu vào năm 1872 tại Đảo Pitt, loài này đã là một thách thức lớn với giới khoa học. Công nghệ giải trình tự ADN vào năm 2002 đã xác định đây là một loài riêng biệt, nhưng chỉ đến năm 2010, hai mẫu vật nguyên vẹn mới được tìm thấy.

Với mẫu vật thứ bảy hiện tại, các nhà khoa học tại New Zealand kỳ vọng sẽ làm sáng tỏ nhiều bí ẩn về loài cá voi hiếm nhất thế giới cũng như các bí mật từ lòng đại dương sâu thẳm.

Ông Cassidy cho biết, nhóm nghiên cứu đang xây dựng một bức tranh toàn diện hơn về loài cá voi này, giúp hiểu rõ hơn cách chúng tương tác với môi trường đại dương – nơi đóng vai trò quan trọng đối với sự sống trên Trái Đất.

Thanh Mai (t/h)