Ghép tạng Việt Nam: Dấu ấn nổi bật và những kỳ vọng năm 2025

Hai sự kiện nổi bật trong lĩnh vực ghép tạng đã được vinh danh là một trong những sự kiện tiêu biểu của y học trong năm, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ y học thế giới.

Kỳ tích ghép tim và ghép gan đồng thời

Một trong những dấu ấn nổi bật của ngành ghép tạng Việt Nam năm 2024 là ca phẫu thuật ghép tim và ghép gan đồng thời thành công tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Mỗi năm, ngành ghép tạng Việt Nam thực hiện hơn 1.000 ca ghép tạng.

Đây là một kỳ tích chưa từng có trong lịch sử y học nước nhà, đánh dấu một bước tiến lớn trong khả năng thực hiện những kỹ thuật phức tạp. Bệnh nhân được ghép tạng là anh Đ.V.H., 41 tuổi, bị suy tim và suy gan giai đoạn cuối. Trong tình trạng nguy kịch, ghép tim và gan đồng thời là cơ hội duy nhất để cứu sống anh.

Ca phẫu thuật diễn ra vào chiều 1/10/2024 và kéo dài 8 giờ đồng hồ. Sau khi ca phẫu thuật kết thúc, trái tim và lá gan của người hiến tạng từ Nghệ An đã bắt đầu hoạt động, giúp anh H. dần phục hồi.

Thành công này không chỉ là kỳ tích về mặt chuyên môn mà còn khẳng định sự phối hợp nhịp nhàng giữa các ê kíp y tế, từ các bệnh viện hiến đến các bệnh viện nhận ghép, đồng thời sánh ngang với các quốc gia có nền y học tiên tiến.

Theo thống kê của Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, từ ca ghép thận đầu tiên vào năm 1992, tính đến hết tháng 8/2024, Việt Nam đã thực hiện 9.089 ca ghép tạng, với 8.331 ca ghép thận, 649 ca ghép gan, 90 ca ghép tim, và nhiều ca ghép khác như ghép phổi, ghép chi trên, ghép ruột.

Mỗi năm, ngành ghép tạng Việt Nam thực hiện hơn 1.000 ca ghép, trong đó có khoảng 100 ca ghép gan và 90 ca ghép tim. Điều này giúp Việt Nam trở thành quốc gia đứng đầu Đông Nam Á về số lượng ca ghép tạng mỗi năm, chỉ sau các nước phát triển như Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, ngành ghép tạng Việt Nam vẫn đang đối mặt với một thách thức lớn: thiếu nguồn tạng hiến. Hiện nay, 96% các ca ghép tạng tại Việt Nam là từ người cho sống, trong khi tạng hiến từ người chết não chỉ chiếm 4%.

Điều này là một khoảng cách lớn so với các nước phát triển, nơi tỷ lệ tạng hiến từ người chết não đạt từ 40% đến 90%. Chính sự thiếu hụt nguồn tạng hiến là một trong những nguyên nhân khiến hàng nghìn bệnh nhân đang chờ ghép tạng, trong khi mỗi ngày có hàng chục người tử vong vì không có tạng phù hợp.

Tuy nhiên năm 2024, cả nước đã ghi nhận số ca hiến tạng từ người cho chết não đạt kỷ lục, mở ra những hy vọng mới cho hàng nghìn bệnh nhân đang đợi ghép tạng.

Theo GS-TS.Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, năm 2024 đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về số lượng ca hiến tạng từ người chết não.

Cả nước có 41 người hiến tạng, gấp hơn ba lần so với ba năm trước (2021-2023 chỉ có 36 ca). Điều này đã giúp số ca ghép tạng từ người chết não tăng lên 173% so với năm 2023 và chiếm 13% trong tổng số ca ghép tạng toàn quốc.

Thành tựu này không chỉ là niềm tự hào của ngành ghép tạng Việt Nam mà còn là minh chứng cho lòng nhân ái và sự đồng lòng của cộng đồng trong việc hiến tặng mô, tạng cứu sống người bệnh.

Ngoài ra, số lượng người đăng ký hiến mô tạng sau khi chết cũng đã tăng gấp ba lần so với những năm trước. Việc này phần nào giúp đáp ứng nhu cầu ghép tạng ngày càng cao trong khi tỷ lệ người hiến tạng còn khá thấp so với nhu cầu thực tế.

Những nỗ lực thay đổi nhận thức cộng đồng

Để giải quyết vấn đề này, nhận thức của cộng đồng về hiến tạng cần được nâng cao. Năm 2024, số lượng ca chết não hiến tạng tại Việt Nam đã đạt con số kỷ lục với 39 ca, tăng mạnh so với các năm trước.

Cùng với đó, số lượng người đăng ký hiến tạng cũng tăng gấp ba lần so với các năm trước, đạt gần 100.000 người. Tuy nhiên, còn rất nhiều khó khăn khi nhiều gia đình không đồng thuận với việc hiến tạng mặc dù người bệnh đã đăng ký trước.

Chính vì vậy, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức và thay đổi thói quen xã hội là rất cần thiết. Mỗi người dân hiểu rõ về ý nghĩa nhân văn của việc hiến tạng sẽ giúp giảm thiểu sự phản đối của gia đình và mở ra cơ hội sống cho những bệnh nhân đang chờ ghép.

Tính đến đầu năm 2024, Việt Nam đã có 26 trung tâm ghép tạng trải dài khắp cả nước, với những bệnh viện lớn như Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhi Trung ương… làm chủ được các kỹ thuật ghép tạng phức tạp và tiên tiến.

Đặc biệt, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã triển khai thành công 5 ca ghép gan trong một tuần, Bệnh viện Chợ Rẫy đã sử dụng phẫu thuật nội soi và robot để ghép thận, còn Bệnh viện Nhi Trung ương là đơn vị có số ca ghép gan nhi nhiều nhất cả nước.

Các trung tâm này không chỉ tiếp cận những kỹ thuật ghép tạng hiện đại mà còn ứng dụng các phương pháp điều trị mới, giúp giảm chi phí ghép tạng so với các quốc gia khác. Chi phí ghép tạng tại Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/8 so với Thái Lan và 1/24 so với Mỹ, điều này đã thu hút nhiều bệnh nhân quốc tế tìm đến để điều trị.

Mặc dù ngành ghép tạng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào, nhưng thách thức vẫn còn đó. Chính phủ và các cơ quan chức năng đã và đang đẩy mạnh các giải pháp, bao gồm hoàn thiện các chính sách, cải thiện công tác vận động hiến tạng và triển khai chuyển đổi số trong quản lý danh sách chờ ghép tạng. Điều này sẽ giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguồn tạng hiến và giảm thiểu tình trạng lãng phí tạng.

Việt Nam đã và đang khẳng định vị thế trong lĩnh vực ghép tạng, với những thành tựu ấn tượng không chỉ về mặt số lượng mà còn về chất lượng.

Tuy nhiên, để ngành ghép tạng phát triển mạnh mẽ hơn trong năm 2025 và những năm tới, mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng cần có sự hiểu biết đúng đắn về tầm quan trọng của hiến tạng, để từ đó, những sinh mệnh có thể được nối dài, mang lại hy vọng cho hàng nghìn bệnh nhân đang chờ đợi.

Dù không phủ nhận những thành quả song có thể thừa nhận ngành ghép tạng cũng đang đối mặt với không ít thách thức. Mặc dù số ca ghép tạng đã tăng mạnh, nhưng vẫn chưa thể đáp ứng đủ nhu cầu ghép tạng của bệnh nhân, khi tỷ lệ ghép tạng từ người hiến sống chiếm tới 94%.

Đặc biệt, tỷ lệ đăng ký hiến mô tạng từ người chết não ở Việt Nam vẫn còn khá thấp, điều này đặt ra thách thức lớn trong việc khắc phục tình trạng thiếu hụt tạng ghép.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc xây dựng danh sách chờ ghép tạng chưa được triển khai đồng bộ và công khai, dẫn đến tình trạng lãng phí tạng hiến. Các bệnh viện chưa có một hệ thống quản lý dữ liệu chặt chẽ, khiến tạng hiến không được sử dụng kịp thời.

Ngoài ra, công tác vận động hiến tạng còn gặp khó khăn do thiếu các cơ chế, chính sách hỗ trợ đối với các bệnh viện và nhân viên y tế tham gia công tác tư vấn hiến tạng. Việc thiếu chế độ đãi ngộ phù hợp đối với các đơn vị này cũng là một trong những yếu tố cản trở sự phát triển mạnh mẽ của mạng lưới hiến mô, tạng.

Để giải quyết những vấn đề trên, Bộ Y tế đã và đang chỉ đạo một loạt biện pháp nhằm hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách thúc đẩy việc hiến, lấy và ghép tạng. Một trong những nỗ lực đáng chú ý là việc hoàn thiện các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, đồng thời xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật cho các hoạt động ghép tạng.

Đặc biệt, Bộ Y tế đã ban hành các văn bản pháp lý mới, như Thông tư số 48 quy định về đăng ký ghép và nguyên tắc điều phối tạng hiến sau khi chết, nhằm cụ thể hóa và thúc đẩy việc hiến mô, tạng.

Bên cạnh đó, việc triển khai chuyển đổi số trong quản lý danh sách chờ ghép tạng cũng là một bước tiến quan trọng trong việc tối ưu hóa việc sử dụng nguồn tạng hiến. Các cơ quan chức năng đã yêu cầu các bệnh viện thành lập danh sách chờ ghép tạng và ứng dụng công nghệ thông tin trong việc kết nối, điều phối tạng, đảm bảo sự công khai, minh bạch trong quá trình ghép.

D.Ngân