Fed hạ lãi suất, thực trạng kinh tế Mỹ và tác động tới Việt Nam

Fed bắt đầu hạ lãi suất một cách chậm chạp, một thông điệp vô tình được gửi đi là họ sẽ tiếp tục giảm thêm lãi suất.

Diễn biến... không lạ

Việc Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) lần thứ hai trong năm hạ thêm 0,25 phần trăm lãi suất nhưng áp lực tỷ giá của tiền đồng không hạ nhiệt là câu chuyện được thị trường ghi nhận. Diễn biến không thuận chiều này hóa ra lại tương đối hợp lý với bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện nay.

Ông Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc điều hành AFA Capital, phân tích có hai yếu tố tác động tới tỷ giá, gồm giá (chênh lệch lãi suất giữa đồng tiền các quốc gia) và lượng (lượng đô la Mỹ thực tế trên có thị trường, phụ thuộc vào cán cân thanh toán). Đối với tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng, thời gian gần đây, chênh lệch lãi suất giữa đô la Mỹ và tiền đồng không lớn, nên vấn đề nằm ở lượng. Nếu không hóa giải được điểm này thì dù Fed có tiếp tục hạ lãi suất, áp lực với tỷ giá vẫn lớn.

Quả thật, nhìn vào thực tế, cán cân thanh toán (gồm cán cân vốn - tài chính và cán cân vãng lai) đang không ở trạng thái khả quan. Trong đó, với cán cân vốn, gồm vốn đầu tư gián tiếp FII, đến hết tháng 10-2025 khối ngoại tiếp tục duy trì xu hướng bán ròng trên thị trường chứng khoán từ đầu năm 2025. Với dòng vốn FDI, dù tổng lượng vốn đăng ký và thực hiện tính đến hết tháng 9-2025 đều tăng so với cùng kỳ, tốc độ tăng vốn đăng ký qua từng tháng trong năm 2025 đang giảm và tốc độ tăng vốn thực hiện qua từng tháng trong năm 2025 không tăng.

Về cán cân vãng lai, theo số liệu của Cục Hải quan, trong nửa đầu tháng 10-2025, thặng dư xuất khẩu của Việt Nam là 650 triệu đô la. Con số tương ứng của tháng 9-2025 là 2,85 tỉ đô la, giảm 23,4% so với tháng 8-2025. Để bù đắp thiếu hụt ngoại tệ cho các ngân hàng, trong khoảng hai tháng trở lại đây Ngân hàng Nhà nước đã có ba lần bán ngoại tệ thông qua hợp đồng có kỳ hạn có hủy ngang trong 180 ngày với mức giá 26.550 đồng/đô la.

Nhờ nguồn ngoại tệ thông qua hợp đồng kỳ hạn, Việt Nam đã kiểm soát tốt tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng trên thị trường liên ngân hàng. Nhưng lại có tác động rất hạn chế đến tỷ giá trên thị trường tự do.

Ông Nguyễn Minh Tuấn lý giải thêm, khi giá đô la Mỹ trên thị trường tự do cao hơn đáng kể so với giá trên thị trường chính thức, các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ không muốn bán ngay đô la Mỹ cho các ngân hàng thương mại, trong khi doanh nghiệp nhập khẩu lại có xu hướng mua ngay chứ không chờ đến kỳ hạn thanh toán. Tâm lý găm giữ khiến tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng căng thẳng thêm.

Có thật là tin tốt?

TS. Lê Đạt Chí, Trưởng khoa Tài chính, trường Kinh doanh - Đại học Kinh tế TPHCM, đặt câu hỏi liệu Fed giảm lãi suất có thật sự là tin tốt? Ông phân tích, tăng trưởng GDP quí gần nhất được công bố của Mỹ là 3,8%, con số này cho thấy một nền kinh tế đang quá nóng. Với tốc độ tăng trưởng này, lẽ ra Fed phải tính tới việc tăng lãi suất để hạ nhiệt chứ không phải ngược lại. Đâu là lời giải thích hợp lý cho động thái này.

Chi tiêu tiêu dùng của Mỹ trong quí 2 vừa qua tuy được điều chỉnh tăng so với công bố trước đó, nhưng một trong những động lực chính làm tăng GDP là do nhập khẩu ít đi do trước đó các doanh nghiệp Mỹ đã tăng mạnh nhập khẩu hàng hóa để dự trữ nhằm né thuế quan. Với nền kinh tế vốn có động lực tăng trưởng chính là tiêu dùng, mức tăng trưởng GDP cao trong quí vừa qua không phải dấu hiệu của một sức khỏe tốt, nhất là khi tỷ lệ thất nghiệp đang có chiều hướng tăng mạnh.

Từ góc nhìn trên, mục tiêu duy trì niềm tin toàn cầu vào nền kinh tế Mỹ là động cơ chính dẫn tới việc Fed hạ lãi suất. Dù vậy, thứ nhất, quyết định này chưa thể khôi phục niềm tin, khiến doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh, tuyển thêm nhân công. Trong bối cảnh chiến tranh thương mại, đứt gãy chuỗi cung ứng, căng thẳng địa chính trị..., doanh nghiệp sẽ chọn giải pháp an toàn, gửi tiền vào ngân hàng hoặc mua trái phiếu chính phủ thay vì đầu tư thêm vào sản xuất kinh doanh.

Thứ hai, khi Fed bắt đầu hạ lãi suất một cách chậm chạp, một thông điệp vô tình được gửi đi là họ sẽ tiếp tục giảm thêm lãi suất. Điều này tạo nên tâm lý chờ đợi, thay vì kích thích lại làm tê liệt các quyết định đầu tư.

Thứ ba, việc hạ lãi suất tác động tiêu cực đến người gửi tiết kiệm, kích hoạt dòng vốn ra khỏi nước Mỹ, tương tự điều đã xảy ra vào năm 2008.

“Tam giác bất khả thi là một quy luật cơ bản kinh tế học với hàm nghĩa một quốc gia không thể cùng lúc có ba điều: lãi suất thấp để bảo vệ nhà đầu tư và thị trường chứng khoán, thuế quan cao để bảo vệ nguồn thu của chính phủ và lạm phát thấp để bảo vệ người dân thu nhập thấp. Bất cứ nền kinh tế nào cũng chỉ có thể chọn hai, hy sinh một.

Vậy nền kinh tế Mỹ đang có lựa chọn như thế nào? Họ quyết định hạ lãi suất, nghĩa là bảo vệ lợi ích của giới tư bản. Hai góc tam giác còn lại là thuế quan và lạm phát. Dù vậy, nếu hy sinh thuế quan, một mặt họ sẽ phải đền bù lại một con số không hề nhỏ tiền thuế đã thu, mặt khác, công cụ giúp Mỹ thúc đẩy các quốc gia mua trái phiếu kho bạc Mỹ sẽ bị bẻ gãy. Mỹ khó có thể từ bỏ những lợi ích từ chính sách thuế quan hiện tại nên họ buộc phải hy sinh việc kiểm soát lạm phát khiến đô la tiếp tục giảm giá, sức mua của người tiêu dùng Mỹ tiếp tục bị bào mòn”, TS. Lê Đạt Chí phân tích.

Viễn cảnh không mấy khả quan của kinh tế Mỹ chắc chắn có tác động tới kinh tế thế giới nói chung và việc xuất khẩu sang thị trường này nói riêng. Là một quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, điều mà Việt Nam nên suy xét không chỉ nằm ở việc hóa giải áp lực tỷ giá mà là một phương án tổng thể dự báo và ứng phó với các nguy cơ khi nền kinh tế lớn nhất thế giới gặp phải cơn gian khó.

Hoàng Hạnh