F-35 của Mỹ và Rafale của Pháp: Máy bay nào tốt hơn?

Ngoài điểm mạnh và điểm yếu, việc lựa chọn máy bay chiến đấu thường dựa trên những cân nhắc về chiến lược, kinh tế và chính trị. Máy bay F-35 có khả năng tích hợp vào hệ sinh thái quân sự Mỹ và khả năng công nghệ tiên tiến, trong khi Rafale mang đến giải pháp tự động hơn, linh hoạt hơn và có khả năng tiết kiệm chi phí hơn về lâu dài.

Chương trình vũ khí tốn kém nhất của quân đội Mỹ, F-35 Lightning II do tập đoàn Lockheed Martin sản xuất đã đi vào hoạt động từ năm 2015, 15 năm sau chuyến bay đầu tiên của nguyên mẫu. Máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm này, thay thế cho máy bay F-16 cũ kỹ, được coi là máy bay chiến đấu “sát thủ nhất, có khả năng sống sót cao nhất và kết nối nhất thế giới”.

“Máy tính” so với “omnirole”

Trong khi mọi nhà sản xuất đều có thể tranh cãi về khả năng sát thương và độ bền của sản phẩm, thì khả năng kết nối là tính năng cốt lõi của F-35. “Đây là chiếc máy bay đóng vai trò trung tâm của một mạng lưới thực hiện mọi chức năng, từ hậu cần đến chia sẻ thông tin tình báo”, Jean-Christophe Noël, cựu sĩ quan không quân và là cộng tác viên nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (Ifri), giải thích.

Máy bay F-35 (bên trái) và máy bay Rafale của Pháp. Ảnh: jethrojeff.com

Là một “máy tính bay” thực thụ, F-35 phải thường xuyên được “cập nhật” trên đường băng. Mỗi chiếc F-35 bay khắp thế giới đều truyền hàng nghìn dữ liệu (tốc độ, độ cao, trạng thái động cơ,…) theo thời gian thực và được xử lý tại Mỹ. Không có gì có thể che giấu được. Không chỉ là nút bật-tắt ẩn mà người Mỹ có thể kích hoạt để hạ cánh máy bay, việc thiếu bản cập nhật khiến máy bay mất khả năng và không thể sử dụng được.

Về phần mình, quá trình phát triển Rafale bắt đầu vào thập niên 1980 để thay thế cho mẫu máy bay biểu tượng Mirage. Máy bay do tập đoàn Dassault Aviation chế tạo đã đi vào hoạt động từ năm 2004. Đây là một loại máy bay “đang phát triển”, được thiết kế ngay từ đầu để trở thành “omnirole”, nghĩa là có khả năng thực hiện nhiều loại nhiệm vụ khác nhau: Chiếm ưu thế trên không, răn đe hạt nhân, hỗ trợ trên không-mặt đất, tác chiến chống hạm... Hiện đại hơn so với mẫu máy bay thế hệ thứ tư, nhưng chưa đủ mới để được công nhận là thế hệ thứ năm, Rafale thường được gọi là máy bay thế hệ 4.5.

“Độ tin cậy tuyệt vời” của Rafale

Máy bay F-35A (phiên bản phổ biến nhất) nặng 13 tấn khi rỗng và có thể đạt tốc độ tối đa Mach 1,6 (1.958 km/giờ), với tầm bay hơn 2.000km. Máy bay được trang bị pháo 25mm và có thể mang theo hai tên lửa không đối không và hai quả bom dẫn đường GBU-31 nặng 907kg trong khoang chở hàng. Trên hết, máy bay có khả năng tàng hình. Bề mặt và hình dạng của nó cho phép nó tránh bị phát hiện bởi sóng radar.

Máy bay F-35A có khả năng tàng hình, cho phép nó tránh bị phát hiện bởi sóng radar. Ảnh: Lockheed Martin

Rafale không có khả năng tàng hình này, nhưng có khả năng mang nhiều loại vũ khí khác nhau cùng lúc với 14 điểm treo vũ khí. Rafale có thể bay với tốc độ Mach 1,8 (2.203km/giờ) và có thể mang theo 9,5 tấn vũ khí, tương đương với trọng lượng rỗng của nó (10 tấn), gồm: Tên lửa không đối không tầm xa Meteor, tên lửa hành trình Scalp, bom dẫn đường bằng laser, một khẩu pháo 30mm.

Tập đoàn Dassault thường xuyên nhấn mạnh “độ tin cậy tuyệt vời” của Rafale, cho phép “giảm đáng kể chi phí bảo trì”. Ngược lại, quá trình phát triển F-35 đã gặp phải rất nhiều trở ngại. Có thời điểm, máy bay F-35 không thể bay trong thời tiết dông bão, hơi đáng tiếc cho một máy bay được đặt biệt danh là “Tia chớp”. Chi phí cho một giờ bay của F-35 là 42.000USD. Cuối cùng, kể từ năm 2018, đã xảy ra 11 vụ tai nạn liên quan đến F-35, khiến phi công phải nhảy dù trong trường hợp khẩn cấp.

F-35 có chi phí rẻ hơn

Hiện nay, hơn 1.110 chiếc F-35 đã được sản xuất. Cùng với Mỹ, 19 quốc gia đã chuyển sang sử dụng máy bay này, đặc biệt là ở một số nước châu Âu như Đức, Bỉ, Hy Lạp, Thụy Sĩ, Anh, Na Uy,… Nhiều người dùng và máy bay hoạt động nhiều có nghĩa là tăng trao đổi dữ liệu, phản hồi và chi phí sản xuất thấp hơn. Dự kiến sản lượng cho năm 2025 là từ 170 đến 190 chiếc F-35.

Sau một thời gian dài, cuối cùng Dassault đã bán chiếc máy bay Rafale đầu tiên bên ngoài nước Pháp cho Ai Cập vào năm 2015. Kể từ đó, 8 quốc gia đã chọn Rafale, với tốc độ sản xuất sẽ đạt 25 chiếc vào năm 2025 so với 21 chiếc vào năm ngoái. Mặc dù đã có đơn đặt hàng đầy đủ, Dassault vẫn đang phải vật lộn để tăng tốc độ sản xuất.

Máy bay Rafale của Pháp có độ tin cậy tuyệt vời, cho phép giảm đáng kể chi phí bảo trì. Ảnh: Dassault Aviation

Ngoài các nhà máy sản xuất máy bay của Pháp, còn cần tới 400 công ty Pháp và 7.000 người để thiết kế 300.000 bộ phận của Rafale. Điều này chỉ là “muối bỏ bể” so với 1.650 công ty và 250.000 nhân viên làm việc cho tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ để sản xuất F-35.

Sự khác biệt về quy mô này có nghĩa là nhìn chung, Rafale có thể vẫn đắt hơn F-35, ngay cả khi giá chính xác vẫn được giữ bí mật. Để so sánh, Serbia, khách hàng gần đây nhất, đã ký hợp đồng mua 12 máy bay Rafale với tổng giá trị là 2,7 tỷ euro, tương đương 225 triệu euro/máy bay. Năm 2010, Bỉ đã ký hợp đồng trị giá 3,8 tỷ euro để mua 34 máy bay F-35, tương đương hơn 111 triệu euro cho mỗi máy bay.

Tuy nhiên, những số tiền này cần phải được xác định rõ ràng. Chi phí trên liệu đã tính đến các thỏa thuận bảo trì, giao hàng phụ tùng, vũ khí, đào tạo phi công và cơ sở hạ tầng cần thiết. Do đó, tổng chi phí sở hữu trong suốt vòng đời của thiết bị có thể thay đổi đáng kể và đảo ngược phương trình kinh tế ban đầu.

Ngày càng nhiều quốc gia nhận ra rằng việc mua F-35 đồng nghĩa với việc phải “đi trên dây” với Mỹ, trong khi Rafale cho phép họ độc lập. Chiều hướng chiến lược này đang trở thành một lập luận có sức nặng trong các cuộc đàm phán thương mại, đặc biệt là đối với các quốc gia đang tìm cách đa dạng hóa quan hệ đối tác quân sự của mình.

Mặc dù Rafale và F-35 đã bay cùng nhau và tham gia các cuộc tập trận chung, nhưng chưa có thông tin cụ thể nào bị rò rỉ về các cuộc đối đầu (giả định) giữa hai loại máy bay này. Với khả năng tàng hình, máy bay của Lockheed Martin có thể khai hỏa trước khi bị phát hiện và giành được lợi thế rõ ràng. Khả năng tàng hình khiến nó trở thành công cụ lý tưởng để tấn công từ phía sau đối phương khi hệ thống phòng thủ đất đối không ngày càng được củng cố. Rafale có nhiều loại vũ khí, khả năng cơ động và độ tin cậy đã được chứng minh khi vận hành. Hy vọng rằng cuộc đối đầu này trên hết vẫn mang tính thương mại.

PHƯƠNG LINH (theo Le Point)