Ebook: Nhu cầu độc giả và đáp ứng của NXB đang 'lệch pha'

Trong bối cảnh chuyển đổi số sâu rộng, nhu cầu đọc ebook của độc giả cũng tăng cao, xuất phát từ nhiều lý do như tiết kiệm chi phí, thuận tiện vận chuyển... Tuy nhiên, dường như nhiều mong mỏi chưa được đáp ứng của độc giả lẫn quan ngại từ phía các đơn vị xuất bản vẫn khiến phân khúc sách này chưa khai thác được tối đa tiềm năng.

Ảnh: Thanh Trần.

Để độc giả không quay lưng với ebook bản quyền

Một khảo sát quy mô nhỏ được thực hiện trong group Facebook Hội thích truyện trinh thám vào tháng 10 vừa qua cho thấy độc giả quan tâm đến ebook (sách điện tử) đặc biệt kỳ vọng mức giá phải chăng của hình thức xuất bản phẩm này. Cụ thể 45 trong 102 người trả lời khảo sát kỳ vọng ebook có giá thấp hơn 20% so với giá sách giấy bìa mềm.

17 lượt bình chọn cho rằng giá ebook nên dao động bằng 20% - 40% giá sách giấy bìa mềm. Mức 40%-60% giá sách giấy bìa mềm có được duy nhất 1 bình chọn.

16 người tham gia cho biết có thể chi tối đa 60%-80% giá sách giấy bìa mềm cho ebook có bản quyền. Mức giá ebook trên 80% giá sách giấy bìa mềm không nhận được bình chọn nào.

Ngoài ra, người tham gia khảo sát bổ sung phương án "Mua trọn gói theo thời gian (1 ngày, 1 tuần, 1 tháng)", nhận được 22 bình chọn. Có một ý kiến nêu cụ thể ebook nên có mức giá tối đa là 30.000 VND.

Độc giả V.M.H.V mong muốn có các đầu sách ebook tiếng Việt định dạng xem được trên thiết bị đọc sách chuyên dụng như máy đọc sách Kindle, Kobo... Hiện nay thị trường ebook có bản quyền tại Việt Nam hầu như chỉ có sản phẩm đọc trực tiếp trên website hoặc ứng dụng, ít hỗ trợ mua và sử dụng trên máy đọc sách. Kích thước và ánh sáng của các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính,... không phù hợp cho việc đọc cường độ cao, cũng là một bất tiện cho người đọc ebook.

Độc giả K.H kỳ vọng có một nền tảng bao gồm cả ebook lẫn audiobook để thuận tiện sử dụng, luân phiên giữa sách giấy và sách nói để "đọc, nghe được mọi lúc, mọi nơi, đỡ hại tai, hại mắt".

Độc giả N.T đề xuất ebook trên ứng dụng có thể trao đổi, cho, tặng hay bán lại như sách giấy. Theo độc giả N.K, điều này khả thi về mặt kỹ thuật, so sánh với hệ thống cho mượn ebook của thư viện địa phương và việc trao đổi, tặng quà trong game của người chơi. N.K cũng cho biết sẵn sàng chi cho ebook bản quyền có giá tương đương 50-75% giá bìa sách giấy và "ebook đẹp mà hay, hot có thể tăng lên 80-90% giá bìa".

Trao đổi với phóng viên ZNews, một số độc giả cho biết đôi khi muốn tìm ebook bản quyền thì không biết tra cứu ở đâu, trong khi kho ebook lậu lại nhan nhản trên các hội nhóm, diễn đàn. Ngoài ra, rất nhiều cuốn sách dày, to, nặng, độc giả muốn tìm ebook bản quyền để dễ dàng mang đi đọc khi công tác, du lịch mà không thấy, lại đành tìm đến ebook lậu.

Ebook tiết kiệm chi phí xuất bản

Chia sẻ với Tri thức - ZNews, Giám đốc - Tổng biên tập Nhà xuất bản Xây dựng Ngô Đức Vinh cho biết kinh doanh ebook mang lại cho đơn vị nhiều thuận lợi, bên cạnh khả năng tiếp cận thị trường còn là tiết kiệm chi phí. Cụ thể, ebook không yêu cầu chi phí in ấn, lưu kho hay vận chuyển, giúp giảm đáng kể chi phí sản xuất so với sách giấy.

Chi phí sản xuất giảm đồng nghĩa với việc giá thành bán sản phẩm ebook cho độc giả cũng có thể giảm, là một hình thức kích cầu có lợi cho cả bên bán lẫn bên mua.

Hiện nay các nền tảng ebook của các đơn vị xuất bản đang có nhiều chính sách giá khác nhau. Đại diện Nhà xuất bản Văn học cho biết đa số ebook của đơn vị có giá dao động bằng 1/4 đến 1/3 giá sách giấy bìa mềm, tương đương với mức ưu đãi đến 75%. Một số ebook cho độc giả đọc miễn phí hoàn toàn.

Nhà xuất bản Xây dựng có chính sách giá đặc biệt, chia theo các khung thời gian: 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng và vĩnh viễn. Ebook vĩnh viễn luôn có giá thấp hơn sách giấy bìa mềm, tuy nhiên mức độ ưu đãi thì trải rộng. Tùy theo từng cuốn sách mà bản ebook có thể rẻ hơn sách giấy khoảng 20%-40%.

Ebook mang lại sự tiện lợi cho người dùng, đặc biệt những ai bận rộn và thường xuyên di chuyển. Độc giả có thể mang theo hàng chục, hàng trăm cuốn sách chỉ trên duy nhất một thiết bị như máy tính, điện thoại, hay máy đọc sách và đọc ở bất cứ nơi đâu.

Theo đại diện Nhà xuất bản Đại học Sư phạm TP.HCM, sản xuất ebook cũng là một cách chủ động quản lý nguồn cung và phân phối sản phẩm. Các đầu sách chuyên ngành phục vụ đối tượng độc giả ngách, số lượng phát hành nhỏ nếu sản xuất ở hình thức ebook sẽ tiết kiệm chi phí và hiệu quả kinh tế cao hơn cho cả người bán sách lẫn người mua sách.

Tuy nhiên, còn nhiều vấn đề tồn đọng khiến các đơn vị xuất bản e dè hoặc không mấy mặn mà với thị trường ebook. Lý do đầu tiên, không gì khác là nạn sách lậu trầm kha. So với sách in lậu, ebook lậu còn dễ dàng lan truyền và phát tán bội phần vì chế tài kiểm soát còn chưa thực sự nghiêm minh.

Ebook lậu thường không tính phí và có thể thuận tiện đọc, tra cứu, ghi chú trên đa dạng nền tảng từ thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính... lẫn máy đọc sách. Song cũng chính bởi khả năng dễ sao chép, phát tán của ebook mà nhiều đơn vị xuất bản chưa nhập cuộc sản xuất ebook có bản quyền, để ngỏ thị trường tiềm năng này cho ebook lậu.

Một số đơn vị tiên phong phát hành ebook hiện nay lựa chọn phương án xuất bản trên website và/hoặc ứng dụng riêng của đơn vị để tăng cường tính bảo mật và phần nào hạn chế tình trạng trục lợi từ vi phạm bản quyền. Mặt khác, điều này dẫn đến tình trạng mỗi nhà xuất bản một ứng dụng ebook, gây bất tiện cho độc giả ebook.

Thiết nghĩ nếu có một nền tảng chung cho phép phát hành và kinh doanh ebook từ nhiều đơn vị xuất bản khác nhau thì sẽ mang đến nhiều lợi ích cho độc giả. Tuy nhiên, trước nhất có lẽ việc tăng cường bảo hộ bản quyền, bảo vệ quyền lợi tác giả, nhà xuất bản là tiên quyết và cấp thiết để tạo tiền đề cho một môi trường kinh doanh ebook an toàn, công bằng, minh bạch, hợp pháp.

(*) Khảo sát trong bài viết được thực hiện trong thời gian ngắn (1 tuần) với nhóm đối tượng đặc thù (yêu thích truyện trinh thám), do đó không phản ánh được toàn diện kỳ vọng của độc giả Việt đối với ebook. Tuy nhiên kết quả bình chọn và ý kiến thu nhận mở ra gợi ý cho đơn vị xuất bản, phát hành trong nước thực hiện những khảo sát quy mô, thiết thực và sâu sát hơn để thấu hiểu nhu cầu, kỳ vọng của độc giả, từ đó có chính sách phù hợp cho phát triển các nền tảng ebook.

Tâm Anh