Dùng yêu thương cảm hóa học trò

Học sinh Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Chu Văn An (Quận 5, TP Hồ Chí Minh) tích cực trong công tác thiện nguyện. Ảnh: MH

Đây được xem là hình thức “kỷ luật” sáng tạo, nhân văn, hướng đến những giá trị tốt đẹp và góp phần hình thành nhân cách học sinh.

Đọc sách, làm việc tốt khi… vi phạm nội quy

Hơn 5 năm nay, tại Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Chu Văn An (Quận 5), những học sinh vi phạm nội quy bị “xử phạt” bằng hình thức làm một việc tốt để chuộc lỗi. Ông Đỗ Minh Hoàng - Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Chu Văn An, chia sẻ, với trường hợp vi phạm, các em buộc phải làm việc tốt, có thể là dọn dẹp vệ sinh trung tâm, tham gia hoạt động công tác xã hội như nấu bữa ăn tặng người khó khăn hoặc đến các cơ sở bảo trợ trẻ em, người già để hỗ trợ,... Điều đặc biệt, những việc làm này có sự chứng kiến của phụ huynh nhằm đảm bảo học sinh thực hiện đúng, thực chất.

Trước khi áp dụng hình thức giáo dục này, từ đầu năm học, Trung tâm Giáo dục Thường xuyên Chu Văn An đã trao đổi và thống nhất với phụ huynh, đồng thời đề nghị cùng phối hợp. Chính vì vậy, phụ huynh đồng tình ủng hộ và giám sát sát sao để con em thực hiện nghiêm túc. Ông Đỗ Minh Hoàng cho rằng, giáo dục học sinh, đặc biệt những em vi phạm, chỉ có thể dùng tình yêu thương chứ không thể răn đe. Chỉ bằng tình yêu thương, người lớn mới có thể giúp các em nhận ra sai lầm và sửa chữa.

“Thực tế, nhiều em đã thay đổi tính cách sau khi nhà trường áp dụng hình thức này, biết yêu thương những người yếu thế, không còn vi phạm, thậm chí tích cực tham gia vào các hoạt động từ thiện của trung tâm,... Những thay đổi đó chính là mục tiêu lớn nhất mà hình thức kỷ luật tích cực tại trung tâm hướng tới”, ông nói.

Tại Trường THPT Bùi Thị Xuân (Quận 1, TP Hồ Chí Minh), từ đầu tháng 4/2023 đến nay, nhà trường áp dụng hình thức xử phạt mới đối với học sinh vi phạm nội quy. Theo đó, thay vì viết kiểm điểm, chép phạt hay lao động công ích như trước, học sinh sẽ được yêu cầu lên thư viện, tự chọn một quyển sách như: “Hạt giống tâm hồn”, “Người con hiếu thảo”, sách về Bác Hồ… và viết bài cảm nhận sau khi đọc, được giáo viên nhận xét. Đây cũng là cách để thầy cô khuyến khích học sinh đọc sách và phát triển văn hóa đọc trong nhà trường.

Ông Huỳnh Thanh Phú - Hiệu trưởng nhà trường cho biết, hình thức xử phạt này giúp các em có thêm thời gian, không gian riêng trong giờ ra chơi để đọc sách, suy ngẫm về lỗi lầm và tự sửa chữa, thay vì cảm thấy sợ hãi hoặc tiếp tục vi phạm. Khi đọc những câu chuyện, học sinh sẽ dần thay đổi nhận thức, suy nghĩ và hành vi. “Nhà trường mong muốn có hình thức phạt khiến học sinh “thấm”, vừa phù hợp với tâm lý lứa tuổi, vừa phù hợp với định hướng giáo dục hiện đại”, ông Phú chia sẻ.

Học sinh Trường THPT Bùi Thị Xuân (Quận 1, TP Hồ Chí Minh) đọc sách tại thư viện trường. Ảnh: M.A

Chú trọng trang bị kỹ năng

Bộ GD&ĐT đang lấy ý kiến về dự thảo Thông tư quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh, trong đó đưa ra nhiều hình thức kỷ luật tích cực. Việc này được đánh giá phù hợp với xu thế giáo dục hiện đại, nhằm tăng tính nhân văn và giảm áp lực cho học sinh.

TS Ngô Xuân Điệp - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý - Giáo dục TP Hồ Chí Minh bày tỏ sự đồng tình với đề xuất này. Theo ông, điều này lẽ ra nên thực hiện sớm hơn bởi không nhất thiết phải đình chỉ học sinh để giải quyết vấn đề. Các em không có lỗi, mà bị ảnh hưởng từ hoàn cảnh sống, gia đình và các yếu tố xung quanh.

“Kỷ luật gay gắt chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý và việc học tập của các em, chứ không mang lại giá trị gì. Ở lứa tuổi này, tâm lý học sinh chưa vững vàng. Khi bị xử lý kỷ luật nặng, các em có thể bị ám ảnh cả đời”, TS Điệp nhấn mạnh.

Ông cũng cho rằng, để quản lý học sinh hiệu quả, hạn chế các sự việc nghiêm trọng cần xử lý kỷ luật, thầy cô và nhà trường cần chú trọng giảng dạy các chương trình, bộ môn về kỹ năng sống, kỹ năng giải quyết vấn đề. Đặc biệt, cần giáo dục cảm xúc để các em học cách tự giải tỏa căng thẳng ngay từ khi mới hình thành; đồng thời được hỗ trợ, nâng đỡ để vượt qua khó khăn. Trẻ em ngày xưa được vui chơi vận động, tiếp xúc với thiên nhiên nên tâm lý ổn định hơn. “Nhà trường cần lắng nghe, thấu hiểu, đồng hành để giúp các em cân bằng và hồi phục”, TS Điệp nói.

Trong khi đó, TS Xã hội học Phạm Thị Thúy - giảng viên Học viện Chính trị khu vực II cho rằng, các hình thức kỷ luật suy cho cùng nhằm giúp học sinh nhận thức được hành vi sai trái và thay đổi theo hướng tích cực. Mỗi biện pháp xử lý đều có giá trị nếu trong quá trình thực hiện, học sinh tự nhận ra lỗi lầm, có cơ hội sửa sai và phát triển bản thân.

Tuy nhiên, hình thức xử phạt truyền thống dễ khiến học sinh mệt mỏi, khó chịu và mang tính trừng phạt nhiều hơn giúp thay đổi nhận thức và hành vi. Do đó, các trường học nên khuyến khích chứ không ép buộc - học sinh lựa chọn hình thức chịu trách nhiệm cho hành vi sai của mình, như: Đọc sách, lao động công ích, tham gia hoạt động thiện nguyện,...

“Kỷ luật học sinh cần được thực hiện trên tinh thần nhân văn. Giáo viên phải là người tham vấn tâm lý, lắng nghe và trò chuyện để hiểu được đằng sau hành vi sai trái là điều gì các em muốn bộc lộ. Khi giải tỏa được những bức xúc, các em sẽ nhận ra hành vi của mình và thay đổi.

Đọc sách hay làm việc tốt khi phạm lỗi là một trong những hình thức kỷ luật tích cực, hướng tới mục tiêu giáo dục thay đổi nhận thức và hành vi học sinh. Tất nhiên, hiệu quả của phương pháp này còn phụ thuộc vào cách áp dụng của nhà trường và thái độ phối hợp của phụ huynh. Hình thức kỷ luật này cần được thực hiện một cách bài bản, dựa trên sự tự giác của học sinh”, TS Thúy nhấn mạnh.

Hồ Phúc