Dũng Dị - người làm sơn mài thăng hoa

Một công đoạn làm nghề của người thợ trong studio.

Hành trình từ bàn tay thợ đến trái tim nghệ sĩ

Nghệ nhân Dũng Dị bén duyên với nghề sơn mài từ khi anh còn là một sinh viên trẻ học tại trường nghệ thuật. Thời gian đầu khi bước vào con đường nghệ thuật với tranh sơn mài anh chia sẻ: "Lúc đó, tôi chỉ nghĩ đơn giản là làm sao để có đủ tiền trang trải cuộc sống".

Nhưng mọi thứ dường như thay đổi khi anh nhận ra giá trị đích thực ẩn sau mỗi lớp sơn mài. Một lần tình cờ tham dự triển lãm tranh sơn mài cổ, anh chợt hiểu rằng mình đang nắm giữ một di sản quý giá chứ không chỉ đơn thuần là một nghề kiếm cơm. Từ đó, anh bắt đầu tìm tòi, học hỏi sâu hơn về kỹ thuật truyền thống, đặc biệt là những phương pháp độc đáo như sơn then, cẩn vỏ trai, và ốc xà cừ - những bí quyết làm nên thương hiệu của sơn mài Hạ Thái.

Để tạo ra một bức tranh sơn mài hoàn chỉnh, người nghệ nhân phải trải qua hàng chục công đoạn tỉ mỉ, mỗi bước đều đòi hỏi sự kiên nhẫn và tâm huyết. Từ khâu chuẩn bị vóc (nền tranh) bằng gỗ, phủ sơn sống, đến việc cẩn vỏ trai, vỏ trứng, hay phủ bạc, vàng lá - mỗi chi tiết nhỏ đều phải được thực hiện một cách cẩn trọng.

Nghệ nhân Trần Công Dũng kể lại: "Có những lúc, tôi phải mất hàng tháng trời chỉ để chờ một lớp sơn khô tự nhiên. Nếu vội vàng, cả bức tranh sẽ hỏng. Thậm chí có những tác phẩm phải mất đến nửa năm mới có thể hoàn thành.”

Khó khăn không chỉ dừng lại ở kỹ thuật. Việc tìm kiếm nguyên liệu chất lượng cũng là một thách thức lớn. Vỏ trai, ốc xà cừ phải được chọn lọc kỹ càng, trong khi sơn ta nguyên chất ngày càng khan hiếm. "Có khi tôi phải đi khắp các làng nghề từ Bắc vào Nam chỉ để tìm được loại sơn đạt chuẩn", anh tâm sự.

Những du khách nước ngoài đang mải mê trong công đoạn gắn vỏ sò.

Đưa sơn mài Việt ra bên ngoài

Năm 2015, hoạt động trải nghiệm tại studio chính thức ra đời, tạo dựng được một không gian trải nghiệm nghệ thuật sơn mài độc đáo, nơi giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Tại đây, du khách được đắm mình trong thế giới của sơn mài truyền thống qua hành trình khám phá đầy cảm xúc, từ tìm hiểu lịch sử làng nghề đến trực tiếp thực hành các công đoạn chế tác dưới sự hướng dẫn tận tình của nghệ nhân.

Mỗi trải nghiệm bắt đầu bằng câu chuyện về nghề sơn mài Hạ Thái, giúp du khách hiểu được giá trị văn hóa ẩn sau từng tác phẩm. Sau đó, họ được dẫn dắt vào quy trình sáng tạo thực tế - từ phác thảo ý tưởng, cẩn vỏ trai, ốc xà cừ, đến các kỹ thuật phủ sơn và mài tranh đặc trưng. Điểm thu hút đặc biệt của studio nằm ở cách tổ chức các hoạt động trải nghiệm đa dạng, phù hợp với mọi đối tượng. Từ những sản phẩm nhỏ như mặt dây chuyền, hộp trang sức đến các bức tranh kích thước vừa, mỗi du khách đều có thể tìm thấy trải nghiệm phù hợp với sở thích và thời gian của mình.

Không chỉ là nơi thực hành nghề thủ công, nơi đây đã trở thành cầu nối văn hóa, nơi mỗi du khách - đặc biệt là khách quốc tế - có thể cảm nhận sâu sắc về tinh hoa nghề sơn mài Việt Nam. Qua những trải nghiệm chân thực này, nghệ thuật sơn mài không còn là khái niệm xa lạ mà trở thành kỷ niệm đáng nhớ mà du khách mang theo khi rời đi, cùng với tác phẩm do chính tay mình làm ra và sự trân quý dành cho di sản văn hóa độc đáo này.

Tương lai của một di sản

Tương lai của sơn mài Hạ Thái giờ đây không chỉ phụ thuộc vào các nghệ nhân làng nghề, mà còn nằm trong chính sự quan tâm của cộng đồng quốc tế và thế hệ trẻ - những người tiếp nhận di sản bằng cái nhìn mới mẻ, sáng tạo. Dũng Dị Studio đã chứng minh rằng, bảo tồn không có nghĩa là đóng khung trong quá khứ, mà là biết cách kể câu chuyện truyền thống bằng ngôn ngữ của hiện tại, để di sản mãi trường tồn cùng thời gian.

Hành trình ấy vẫn đang tiếp tục, từng bước, từng bước một, như cách những lớp sơn mài được phủ lên rồi mài đi, để lộ ra vẻ đẹp vĩnh cửu ẩn sâu bên trong. Và có lẽ, đó chính là cách bảo tồn sống động nhất - khi di sản không chỉ được giữ gìn mà còn không ngừng được sáng tạo, lan tỏa và phát triển.

Câu chuyện của Dũng Dị Studio không chỉ là hành trình của một nghệ nhân, mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của nghệ thuật truyền thống Việt Nam khi biết cách kết hợp giữa bảo tồn và đổi mới. Ở đó, mỗi bức tranh sơn mài không chỉ tỏa sáng bằng vẻ đẹp bề ngoài, mà còn ẩn chứa cả tâm huyết của người nghệ sĩ dành cho di sản quê hương.

Yến Minh - Lê Hoàng - Huyền My