Đừng để khán giả nhạt lòng với nghệ thuật truyền thống

Nghệ thuật Tuồng đang đứng trước nhiều thách thức. Ảnh: P. Sỹ.

Nguy cơ phai nhạt bản sắc

Nghệ thuật truyền thống Việt Nam mang trong mình sự phong phú và đa dạng, thể hiện qua nhiều loại hình như sân khấu, âm nhạc, múa và mỹ thuật. Mỗi loại hình lại bao gồm nhiều thể loại. Như sân khấu có tuồng, chèo, cải lương, múa rối; múa gồm múa dân gian, múa cung đình, múa tín ngưỡng; âm nhạc phong phú với ca trù, hát xoan, bài chòi, quan họ, nhã nhạc cung đình, hát văn, xẩm…; mỹ thuật ghi dấu ấn với tranh khắc gỗ dân gian, nghệ thuật chạm khắc đình làng, điêu khắc tượng tròn, trang trí kiến trúc, tranh kính…

Sự đa dạng và giàu có ấy chính là minh chứng cho bề dày di sản văn hóa Việt Nam, được hun đúc và lưu truyền qua hàng nghìn năm lịch sử.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông khẳng định, giá trị của nghệ thuật truyền thống là nuôi dưỡng tâm hồn, tình cảm, nhân cách, phẩm giá con người Việt Nam..., góp phần tạo nên bản lĩnh của quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế.

“Các loại hình nghệ thuật truyền thống chính là di sản văn hóa Việt Nam - tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa nhân loại, cần được bảo vệ, phát huy trong xã hội đương đại” - ông Đông nhấn mạnh.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy các loại hình nghệ thuật truyền thống như tuồng, chèo, cải lương, hát xoan... đứng trước xu hướng “thương mại hóa” vì mục đích lợi nhuận, phải đối mặt với tình trạng mai một, biến dạng, biến mất vô cùng gay gắt.

Đồng quan điểm, GS.TS Trương Quốc Bình - nguyên Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa nhận định, cùng với các di sản văn hóa vật thể, kho tàng di sản văn hóa phi vật thể là những tài sản vô giá, thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo của mỗi dân tộc, tạo nên sự thống nhất mà đa dạng của di sản văn hóa nhân loại.

“Hiện một số loại hình di sản văn hóa phi vật thể dễ bị quên lãng, dễ bị làm sai lệch và dễ bị tác động bởi sự tác động của các điều kiện kinh tế - xã hội. Những thập kỷ gần đây, trước những tác động to lớn và nhanh chóng về khoa học công nghệ và toàn cầu hóa, việc bảo vệ và phát huy giá trị các di sản văn hóa ở Việt Nam nói chung và các di sản văn hóa phi vật thể nói riêng cũng đã và đang đứng trước những thách thức to lớn” - ông Bình nói.

Để nghệ thuật truyền thống ngày càng hấp dẫn

Có thể nói, nghệ thuật truyền thống đang phải chật vật tìm lại khán giả cho mình bởi đã có những lớp khán giả ngày càng nhạt lòng với nghệ thuật truyền thống. Vì vậy, các chuyên gia văn hóa nhận định việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống là nhiệm vụ quan trọng nhằm gìn giữ bản sắc dân tộc.

Để thực hiện điều này, cần có chính sách hỗ trợ nghệ nhân, phát triển thị trường biểu diễn bền vững, đồng thời đẩy mạnh giáo dục và quảng bá để thu hút sự quan tâm của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn, lưu trữ tư liệu nghệ thuật cũng được xem là một giải pháp. Cùng với đó là sự vào cuộc của Nhà nước, sự chung tay của cộng đồng, giới nghệ sĩ trong việc duy trì sức sống cho nghệ thuật truyền thống trong thời đại mới.

Theo ThS Nguyễn Thị Phương Lan - Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hiện đại hóa, việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đặc biệt là cộng đồng. Những giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc mà còn là nền tảng quan trọng để phát triển nền văn hóa đương đại, khẳng định vị thế của Việt Nam trong dòng chảy văn hóa toàn cầu.

Còn ThS Trần Văn Hiếu - Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam lại cho rằng, công nghệ số có thể trở thành “cứu cánh” cho nghệ thuật truyền thống. Việc số hóa tư liệu, ghi chép và truyền dạy các loại hình nghệ thuật không chỉ giúp bảo tồn mà còn tạo ra cơ hội để tiếp cận gần hơn với thế hệ trẻ.

“Ngày nay, chỉ với một cú nhấp chuột công chúng có thể tiếp cận kho tàng nghệ thuật truyền thống một cách dễ dàng. Công nghệ không chỉ giúp lan tỏa mà còn góp phần làm mới những giá trị xưa cũ, khiến nghệ thuật truyền thống trở nên hấp dẫn hơn trong đời sống hiện đại” - ông Hiếu nói.

Để phát huy giá trị của nghệ thuật truyền thống trong cuộc sống đương đại, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cần có sự sáng tạo, kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống, hiện đại, hoặc đưa những loại hình này lên không gian mạng để tiếp cận ngày càng nhiều khán giả... NSND Tự Long - Giám đốc Nhà hát Chèo Quân đội cho rằng, những màn trình diễn mang đậm chất văn hóa, nghệ thuật truyền thống trong chương trình “Anh trai vượt ngàn chông gai” được đón nhận, yêu thích là bởi sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất liệu dân gian và hiện đại.

“Chúng tôi đưa hơi thở cuộc sống vào những bài hát dân gian, truyền thống khiến chúng một lần nữa hội nhập, hòa nhập trở lại với đời sống hiện đại. Chúng ta cần đẩy mạnh cách tiếp cận với công chúng trẻ và cần đưa hoạt động giáo dục nghệ thuật truyền thống cho trẻ từ tiểu học” - NSND Tự Long chia sẻ.

Qua các góc nhìn của chuyên gia có thể thấy, để gìn giữ và phát triển nghệ thuật truyền thống trong cuộc sống ngày nay, không thể chỉ dựa vào một giải pháp đơn lẻ. Cần có sự kết hợp hài hòa giữa chính sách hỗ trợ, đổi mới sáng tạo và nâng cao nhận thức của cộng đồng để nghệ thuật truyền thống có thể thích nghi và phát triển trong xã hội hiện đại.

Phạm Sỹ