Đức tăng chi quốc phòng là cơ hội hay thách thức cho EU?

Hệ thống phòng không Patriot của Đức tại sân bay ở Vilnius, Lithuania. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo tờ Politico, các kế hoạch chi tiêu quy mô lớn của Đức, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng và năng lượng xanh, đang làm dấy lên lo ngại trong Liên minh châu Âu (EU) về nguy cơ gây mất cân bằng thị trường chung.

Kế hoạch chi tiêu kỷ lục của Berlin

Chỉ một tháng sau cuộc bầu cử đưa ông Friedrich Merz gần như chắc chắn trở thành thủ tướng tiếp theo của Đức, quốc hội nước này dự kiến thông qua một thay đổi lịch sử đối với luật cơ bản. Sửa đổi này nhằm loại trừ khoản đầu tư quốc phòng vượt quá 1% GDP khỏi các quy tắc chi tiêu chặt chẽ, cùng với quỹ 500 tỷ euro dành cho cơ sở hạ tầng và năng lượng xanh.

Đặc biệt, tổng chi tiêu dự kiến sẽ đạt tới 1.000 tỷ euro trong thập kỷ tới, tập trung chủ yếu vào quốc phòng, cơ sở hạ tầng và năng lượng xanh. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng trong chính sách tài khóa của Đức, vốn trước đây thắt chặt chi tiêu và kỷ luật ngân sách nghiêm ngặt.

Mặc dù nhiều đồng minh châu Âu hoan nghênh việc Berlin nới lỏng chi tiêu, nhưng vẫn tồn tại những lo ngại về tác động tiêu cực có thể xảy ra. Các nước thành viên EU đang lo lắng rằng chính sách này có thể bóp méo thị trường chung và tạo ra lợi thế cạnh tranh không công bằng cho Đức.

Một cựu bộ trưởng trong chính phủ Pháp phát biểu: "Chúng ta phải cẩn thận khi nói đến các khoản đầu tư có hiệu quả ở Đức. Điều đó có thể giúp chúng ta, có thể kéo nền kinh tế của chúng ta đi đúng hướng... Nhưng cũng có thể làm trầm trọng thêm khoảng cách giữa hai nước. Chúng ta sẽ cần phải theo kịp Đức".

Đặc biệt, các nước như Pháp, Italy và Tây Ban Nha đã nhiều lần kêu gọi khối này đưa ra giải pháp để giảm thiểu "sự bóp méo" tiềm ẩn của thị trường chung. Một trong những đề xuất là thông qua việc vay chung giữa các quốc gia EU, tuy nhiên Đức vẫn phản đối ý tưởng này.

Trợ cấp cho ngành công nghiệp chiến lược

Trong thỏa thuận liên minh sơ bộ giữa khối CDU/CSU của ông Merz và đảng Dân chủ Xã hội, hai bên đề xuất sử dụng số tiền còn lại để tài trợ cho các khoản trợ cấp dành cho các ngành sử dụng nhiều năng lượng đồng thời đưa ra mức giới hạn vĩnh viễn đối với phí lưới điện.

Thỏa thuận này cũng kêu gọi viện trợ nhà nước nhằm củng cố các ngành công nghiệp chiến lược và thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt trong "ngành công nghiệp bán dẫn, sản xuất pin, hydro hoặc dược phẩm.

Chính điều này làm dấy lên lo ngại rằng Berlin có thể chi hàng tỷ euro để thu hút các nhà máy sản xuất chip hoặc pin mới, hoặc để giảm chi phí năng lượng cho các công ty Đức, trong khi các quốc gia khác không đủ khả năng chi trả các khoản trợ cấp hào phóng tương tự.

Tình hình này gợi nhớ đến phản ứng dữ dội mà Thủ tướng sắp mãn nhiệm Olaf Scholz phải đối mặt vào năm 2022, khi ông đưa ra kế hoạch trị giá 200 tỷ euro để hạ giá năng lượng tại Đức sau khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra năm 2022.

Jessica Rosencrantz, Bộ trưởng phụ trách các vấn đề EU của Thụy Điển, nói: "Trước hết và quan trọng nhất, tôi thực sự hoan nghênh việc Đức đang tăng mạnh chi tiêu quốc phòng. Đức là một quốc gia quan trọng". Nhưng bà cũng bày tỏ lo ngại về viện trợ của nhà nước và lưu ý: "Rõ ràng là chúng ta có quy định".

Một quan chức Đức đã tìm cách giảm nhẹ những lo ngại này, lưu ý rằng thông báo chi tiêu của Đức đã được nhiều người hoan nghênh, bao gồm cả Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trong chuyến thăm Berlin mới đây.

Trong bối cảnh các nền kinh tế châu Âu vẫn đang vật lộn để phục hồi sau cú sốc kép từ đại dịch COVID-19 và xung đột ở Ukraine, cùng với mối đe dọa về một cuộc chiến thương mại với Mỹ, kế hoạch chi tiêu mới của Đức có thể tạo ra cả cơ hội và thách thức cho tương lai kinh tế EU.

Vũ Thanh/Báo Tin tức